بخش نخست: کلیات، ماهیت حقوقی، الگوها و اطراف رابطه خرید اعتباری
فصل نخست: کلیات
مبحث نخست: مفهوم و متعلقات خرید اعتباری
گفتار نخست: مفهوم اعتبار و خرید اعتباری
گفتار دوم: اوراق بهادار موضوع خرید اعتباری
بند نخست: اوراق بهادار قابل‌خرید اعتباری
بند دوم: مبنای تحدید اوراق بهادار موضوع خرید اعتباری
الف) مفهوم و مصادیق اوراق بهادار موضوع خرید اعتباری
ب) عناوین و ابزارهای مالی خارج از اوراق بهادار موضوع خرید اعتباری
بند سوم: تأثیر احصاء اوراق بهادار موضوع خرید اعتباری
مبحث دوم: انواع تأمین مالی خرید اعتباری از حیث محل تخصیص
گفتار نخست: تأمین مالی از طریق تسهیلات بانکی
گفتار دوم: تأمین مالی از محل منابع نهاد مالی
بند نخست: تحدید دامنه تأمین مالی خصوصی در بازار سرمایه
بند دوم: اعطای اعتبار توسط نهاد مالی در قالب خصوصی
الف) اختیار کارگزاری‌ در تأمین مالی از محل منابع خود
ب) اختیار شناسایی سود از محل اعتبار اعطایی به مشتریان
مبحث سوم: اصول حاکم بر خرید اعتباری اوراق بهادار
گفتار نخست: شکل‌گرایی در خرید اعتباری اوراق بهادار
بند نخست: اصل مستند بودن به مقررات
بند دوم: انجام معامله توسط نهاد مالی
بند سوم: اصل تخصیص (اختصاص اعتبار به اوراق بهادار)
بند چهارم: اصل تحدید و التزام به الزامات مالی و حرفه‌ای
الف) کفایت سرمایه
ب) نصاب‌های مقرر
1- سقف اعتبار
2- ترمیم و تعدیل مانده‌حساب و رعایت نصاب‌ تضامین
گفتار دوم: اصل رقابت و منع رفتارهای غیررقابتی
گفتار سوم: اصل ریسک‌پذیری
گفتار چهارم: اصل نظارت و حفظ سلامت سرمایه‌گذاری
مبحث چهارم: مزایا و مخاطرات خرید اعتباری اوراق بهادار
گفتار نخست: مزایا
گفتار دوم: مخاطرات و ریسک‌ها
بند نخست: ریسک نکول و نابرابری
بند دوم: ریسک عملیاتی و ریسک بازار (رقابت)
بند سوم: ریسک اعتباری
بند چهارم: ریسک‌ قوانین و مقررات
بند پنجم: ریسک شریعت (عدمِ‌انطباق با شریعت)
بند ششم: ریسک معاملاتی و ریسک تقلب و سوءاستفاده
بند هفتم: ریسک توقف و ورشکستگی
بند هشتم: ریسک تورم و ریسک نقدشوندگی
فصل دوم: ماهیت و جایگاه معاملات اعتباری اوراق بهادار
مبحث نخست: از منظر اقتصادی
گفتار نخست: بانکداری سایه
بند نخست: مفهوم
بند دوم: بازار پولی باواسطه و بی‌واسطه
الف) بازار پولی باواسطه
ب) بازار پولی بی‌واسطه
بند سوم: سابقه موضوع در کشورهای دیگر
بند چهارم: مزایا و چالش‌ها
الف) مزایا
ب) چالش‌ها
بند پنجم: بررسی معامله اعتباری به‌عنوان مصداق بانکداری سایه در ایران
بند ششم: آثار هنجاری و نظارتی ناظر به تحقق بانکداری سایه از مجرای معاملات اعتباری
الف) مسئله تحت نظارت بودن و استقلال در تأمین مالی
ب) مسئله تنظیم مقررات و تعیین متولی
1- تنظیم و نظارت مقررات‌محور
2- تنظیم و نظارت اصول‌محور
3- تنظیم و نظارت ریسک‌محور
4- تنظیم و نظارت نهادمحور
بند هفتم: الزامات نظارتی و مقرراتی مربوط به نظارت و هدایت بازار از حیث بانکداری سایه
گفتار دوم: وام رهنی
گفتار سوم: فروش استقراضی و فروش اقساطی
بند نخست: فروش استقراضی
بند دوم: فروش اقساطی
مبحث دوم: از منظر حقوقی
گفتار نخست: رابطۀ خرید اعتباری و معاملات اعتباری
گفتار دوم: معاملات از حیث موعد پرداخت
بند نخست: بیع نقد
بند دوم: بیع نسیه
گفتار سوم: نسبت معامله اعتباری با بیع نقدی و نسیه
مبحث سوم: فرایند، نوع رابطه و ماهیت فقهی ـ حقوقی خرید اعتباری اوراق بهادار
گفتار نخست: فرایند عملیات خرید اعتباری
گفتار دوم: نوع رابطه بانکی ـ بورسی خرید اعتباری
گفتار سوم: قالب‌های فقهی ـ حقوقی خرید اعتباری اوراق بهادار
بند نخست: جعاله
بند دوم: قرض
بند سوم: مشارکت مدنی
بند چهارم: مضاربه
بند پنجم: خرید دین
بند ششم: مرابحه
بند هفتم: نمایندگی
الف) تحلیل حقوقی عمل کارگزاری
ب) تحلیل قالب نمایندگی برای خرید اعتباری اوراق بهادار
بند هشتم: میزان حجیت و مانعیت قالب‌های مصوب کمیته فقهی
مبحث چهارم: تضامین در خرید اعتباری اوراق بهادار
گفتار نخست: ماهیت تضامین از حیث نوع ضمانت
بند نخست: مفهوم تضمین و مارجین
بند دوم: نسبت تضامین اوراق بهادار و ضمان در حقوق مدنی
گفتار دوم: تحلیل ماهیت تضامین از حیث سایر نهادهای حقوقی
بند نخست: نمایندگی
بند دوم: شرط ضمن عقد
بند سوم: ودیعه
بند چهارم: وجه التزام
بند پنجم: وثیقه و رهن
بند ششم: ماده 10 قانون مدنی یا عقد صلح
گفتار سوم: ضوابط مربوط به تضامین اوراق بهادار
بند نخست: اوراق بهادار قابل‌تعلق به‌عنوان تضمین
بند دوم: اخذ تضمین از محلی غیر از اوراق بهادار
بند سوم: امکان‌سنجی تضمین مال متعلق به غیر
بند چهارم: دامنۀ حق استیفای طلب تجاری از مشتری
بند پنجم: ترتیب مواجهه با کسری تضمین مشتری
فصل سوم: الگوی خارجی، اطراف و جنبه‌های حقوقی رابطه خرید اعتباری اوراق بهادار
مبحث نخست: خرید اعتباری در ایالات متحده
گفتار نخست: صلاحیت مقررات‌گذاری و نظارت
گفتار دوم: الزامات مربوط به اعتبار و وجه تضمین (مارجین)
مبحث دوم: اطراف و اشخاص مرتبط با خرید اعتباری اوراق بهادار
گفتار نخست: بانک‌ها و مؤسسات اعتباری
گفتار دوم: کارگزار و کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
بند نخست: کارگزار
بند دوم: کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
گفتار سوم: سرمایه‌گذار (مشتری)
گفتار چهارم: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه
گفتار پنجم: بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران
گفتار ششم: کمیته پایش ریسک بازار
مبحث سوم: جنبه‌های حقوقی مربوط به نقش‌آفرینی اشخاص مختلف در خرید اعتباری
گفتار نخست: ضمانت اجرای نظارت و کنترل بر معاملات اعتباری
گفتار دوم: مالکیت اوراق بهادار مربوط به خرید اعتباری
بند نخست: اختصاص مالکیت به بانک و مؤسسه اعتباری
بند دوم: اختصاص مالکیت به واسطه‌های مالی
الف) کارگزاری
ب) سپرده‌گذاری مرکزی
بند سوم: تعلق مالکیت به مشتری
بند چهارم: مقایسه آثار ناشی از مالکیت اوراق بهادار موضوع خرید اعتباری
الف) جنبه‌های فرعی تعلق مالکیت اوراق بهادار ناشی از خرید اعتباری به مشتری
1- تأمین وجوه خرید اوراق بهادار
2- اختیار عملیات (خریدوفروش اوراق بهادار)
ب) تأثیر پذیرش قالب‌های حقوقی معارض بر مالکیت اوراق بهادار
مبحث چهارم: چالش‌ها و بایسته‌های حقوقی الگوی خرید اعتباری در بازار سرمایه ایران
گفتار نخست: تحلیل حقوق اقتصادی الگوهای مربوط به خرید اعتباری در ایران
بند نخست: تداوم الگوی موجود (بدون دخالت مستقیم بانک) با رویکرد اصلاحی
بند دوم: خرید اعتباری اوراق بهادار از طریق اعطای مستقیم تسهیلات بانکی
گفتار دوم: چالش‌ها و ابهامات
بند نخست: مبنایی و ساختاری
بند دوم: کاربردی و عملیاتی
گفتار سوم: بایسته‌های حقوقی
بخش دوم: اوصاف، آثار حقوقی و مسؤولیت‌های ناشی از خرید اعتباری
فصل نخست: اوصاف قرارداد و معامله مبتنی‌بر خرید اعتباری
مبحث نخست: اوصاف اصلی
گفتار نخست: لازم‌الإتباع بودن
گفتار دوم: تملیکی بودن
گفتار سوم: مغابنی و معاوضی بودن
گفتار چهارم: بعضاً تبعی و وابسته به عملیات اعتباری بودن
گفتار پنجم: مرکب بودن ماهیت خرید اعتباری؟
گفتار ششم: تشریفاتی بودن
بند نخست: وصف تشریفاتی خرید اعتباری
بند دوم: وجوه و مسائل مربوط به تشریفاتی بون خرید اعتباری اوراق بهادار
الف) اثر دریافت اعتبار یا فرصت خرید اعتباری
ب) جایگاه سفارش خریدوفروش
1- روش‌های سفارش
1-1- حضوری:
1-2- غیرحضوری (مبتنی بر فرایند الکترونیک):
الف ـ سفارش اینترنتی و آنلاین (برخط):
ب ـ سفارش تلفنی با استفاده از مرکز تماس:
2- موقعیت و ماهیت حقوقی سفارش
پ) موضوعیت انعقاد قرارداد خرید اعتباری؟
ت) تنظیم قرارداد خرید اعتباری؛ از ماهیت خصوصی یا حرفه‌ای، تا نهاد متولی
1- حدود آزادی اراده در تنظیم قرارداد خرید اعتباری اوراق بهادار
2- متولی تنظیم و ابلاغ قرارداد خرید اعتباری اوراق بهادار
ث) تأثیر عدول از ضوابط راجع به خرید اعتباری بر معامله
مبحث دوم: دواعی و اوصاف غیراصلی
گفتار نخست: اهمیت داشتن شخصیت طرف
گفتار دوم: عموماً و نوعاً کوتاه مدت بودن
فصل دوم: آثار خرید اعتباری و خاتمه آن
مبحث نخست: اثر تعهدات
گفتار نخست: نسبت به طرفین اصلی
بند نخست: مشتری
بند دوم: نهاد مالی (کارگزار)
الف) کارگزار اعتباردهنده
ب) کارگزار ناظر
گفتار دوم: نسبت به اشخاص مرتبط
بند نخست: شرکت سپرده‌گذاری مرکزی
بند دوم: سایر مقامات بازار
الف) کانون کارگزاران بورس و اوراق بهادار
ب) بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران
پ) سازمان بورس و اوراق بهادار
مبحث دوم: خاتمه معامله اعتباری
گفتار نخست: ایفای تعهد (وفای به عهد)
گفتار دوم: انحلال قرارداد
گفتار سوم: اتمام قرارداد و رابطه قراردادی
گفتار چهارم: تسویه و پایاپای
فصل سوم: مسؤولیت‌های ناشی از خرید اعتباری اوراق بهادار
مبحث نخست: مسؤولیت‌ها و دعاوی حقوقی
گفتار نخست: مسؤولیت‌های حقوقی
بند نخست: مسؤولیت قراردادی
بند دوم: مسؤولیت مدنی
گفتار دوم: دعاوی حقوقی و مرجع صلاحیت‌دار
بند نخست: مرجع صلاحیت‌دار رسیدگی به دعاوی حقوقی راجع به خرید اعتباری
بند دوم: دعاوی و مسائل حقوقی مرتبط با خرید اعتباری
الف) عدم‌تسویه بدهی مربوط به خرید وفروش اوراق بهادار
ب) معامله فضولی مبتنی‌بر قرارداد خرید اعتباری
پ)عدم‌استفاده مشتری از موقعیت اعتباری یا اتمام قرارداد خرید اعتباری
ت) فریز سهام مشتری
بند سوم: تحلیل موضوعی آثار حقوقی مربوط به دعاوی
الف) مسئله مطالبه متعلقات و هزینه‌های مالی
ب) مسئله سقف اعتبار و تأثیر حقوقی عدول از آن
پ) چالش نهاد مالی در استفاده از حق فریز
ت) تأثیر فعالیت بدون انعقاد قرارداد خرید اعتباری بر مسؤولیت حقوقی طرفین
ث) مسؤولیت حقوقی ناشی از فروش سهام مشتری بدهکار توسط کارگزار دیگر
مبحث دوم: مسؤولیت انتظامی و کیفری
گفتار نخست: مسؤولیت انتظامی و تخلفات انضباطی
بند نخست: مسؤولیت انتظامی
بند دوم: مرجع صلاحیت‌دار رسیدگی به تخلفات راجع به خرید اعتباری
الف) مرجع صلاحیت‌دار رسیدگی به تخلفات در بورس‌ها (رسیدگی تالی)
ب) مرجع صلاحیت‌دار رسیدگی به تخلفات در سازمان بورس و اوراق بهادار (رسیدگی عالی)
1- كمیته رسیدگی به تخلفات
2- هیأت رسیدگی به تخلفات
3- هیأت‌مدیره سازمان
بند سوم: فعالیت‌های مستوجب مسؤولیت انتظامی
الف) فریز غیرقانونی سهام مشتری یا سوءاستفاده کارگزار از حق فریز
ب)عدم‌رعایت سقف اعتبار
پ) خرید اعتباری برای اشخاص وابسته
ت) عدم‌رعایت نصاب قابل‌قبول برای نسبت جاری تعدیل‌شده و نسبت بدهی و تعهدات تعدیل‌شده
ث) تخصیص اعتبار بدون انعقاد قرارداد
ج) تخصیص اعتبار به مشتریان بیش از ده درصد حقوق صاحبان سهام
چ) خرید اعتباری برای مشتریانی که مانده بدهی تجاری آنها بیش از مانده حساب تضمین است
ح) مبادرت به فعالیت خارج از موضوع اساسنامه
خ) تخصیص اعتبار جهت موضوعی غیر از اوراق بهادار قابل‌معامله در بورس یا فرابورس
د) سوءاستفاده از کد معاملاتی، نام و رمز عبور مشتری از حیث خدمات الكترونیكی مالی
ذ) عدم‌رعایت ضوابط پذیرش مشتریان
ر) اعطای اعتبار بدون اخذ تضامین کافی
ز) عدم‌اعلام اخطار کسری حساب تضمین
بند چهارم: تنبیهات و ضمانت اجراهای انضباطی
بند پنجم: تحلیل موضوعی ضوابط مبتنی‌بر مسؤولیت انتظامی
الف) مسؤولیت انتظامی کارگزاری یا بازاریاب
ب) تأثیر و تأثّر مسؤولیت انتظامی کارگزاری و مدیران و کارکنان آن
پ) احتمال اثرپذیری دیگران از محکومیت انضباطی متخلف و تضییع حقوق ذی‌نفعان و مرتبطان
ت) الزام به اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و اصلاحی
گفتار دوم: مسؤولیت کیفری
منابع