حقوق کار
دیباچۀ استاد ارجمند آقای دکتر سید باقر میرعباسی
پیشگفتار
بخش اول: کلیات حقوق کار
فصل اول: پیدایش و تعریف حقوق کار
گفتار اول: زمینه‌های پیدایش حقوق کار
گفتار دوم: تعریف حقوق کار
فصل دوم: ویژگی‏‌های حقوق کار
گفتار اول: حمایتی بودن حقوق کار
گفتار دوم: آمرانه بودن مقررات حقوق کار
گفتار سوم: فراملی بودن مقررات کار
فصل سوم: چه کسانی مشمول قانون کارند؟ (حقوق ایران)
الف) کارکنان دولت و نهادهای انقلابی
ب) کارکنان کارگاه‏‌های کوچک
ج) کارگاه‏‌های خانوادگی
د) بخش کشاورزی
ه‍‌) برخی موارد خاص
1- شهرداری‏ها
2-بانک‏ها
3-کارکنان مناطق آزاد
4-شرکت‏‌های بیمه
5- دانشگاه آزاد اسلامی
فصل چهارم: منابع حقوق کار
گفتار اول: منابع داخلی حقوق کار
مبحث اول- قانون اساسی
بند اول- آزادی انتخاب شغل
بند دوم- تکیلف دولت به ایجاد بستر اشتغال و حمایت از کارگران
بند سوم- آزادی تشکل‏‌های کارگری
مبحث دوم- قوانین عادی
بند اول- قانون مدنی
بند دوم- قانون کار
بند سوم- سایر قوانین
مبحث سوم- تصمیمات قوۀ مجریه
بند اول- تصویب‏نامه‌ها
بند دوم- آیین نامه‌ها
الف- شورای عالی کار
ب- شورای عالی حفاظت فنی
بند سوم- بخشنامه‌ها
مبحث چهارم- «رویه قضایی» (آرای مراجع حل اختلاف)
بند اول- شعب تشخیص و هیات های حل اختلاف کارگر و کارفرما
بند دوم- دیوان عدالت اداری
الف- دیوان مرجع رسیدگی به شکایات از «آرای مراجع حل اختلاف» در حوزه کار است
ب- دیوان عهده دار انطباق «مصوبات قوه مجریه» با قانون و شرع است
مبحث پنجم- منابع عرفی و شغلی
بند اول- پیمان‏‌های دسته جمعی
بند دوم- ضوابط و مقررات کارگاه
بند سوم- عرف و عادت
گفتار دوم: منابع بین‌المللی حقوق کار
اول- معاهدات دوجانبه
دوم- معاهدات چندجانبه
سوم- معاهدات عام
چهارم- اسناد سازمان بین‌المللی کار
بخش دوم: حق «بر» کار
فصل اول: پیشینه پیدایش و مفهوم «حق بر کار»
گفتار اول: پیشینه پیدایش «حقّ بر کار»
حقوق تطبیقی و مسئله حقّ بر کار
گفتار دوم: مفهوم حقّ بر کار
فصل دوم: مصادیق حقّ بر کار
گفتار اول: حقّ دستیابی به کار
مبحث اول- حقوق ایران
مبحث دوم- حقوق بین‌الملل و حقوق تطبیقی
مبحث سوم- حق برخورداری از آموزش‌های شغلی
گفتار دوم: منع کار اجباری
مبحث اول- حقوق ایران
مبحث دوم- حقوق بین‌الملل کار
مبحث سوم- تمایز میان کار اجباری و بردگی
گفتار سوم: تکلیف دولت برای ایجاد بستر اشتغال
مبحث اول- حقوق ایران
مبحث دوم- حقوق بین‌الملل کار
بخش سوم: قرارداد کار (ایجاد رابطۀ کارگر و کارفرما)
فصل اول: شرایط صحت قرارداد کار و ویژگی‏های آن (حقوق ایران)
گفتار اول: شرایط صحت قرارداد کار
مبحث اول- قصد و رضا
بند اول- قصد
نمونه قرارداد كار
بند دوم- رضا و عیوب آن
الف- اشتباه
ب- اکراه
مبحث دوم – مشروعیت موضوع و جهت قرارداد کار
مبحث سوم- معین بودن موضوع قرارداد کار
بند اول- نوع کار
بند دوم- مزد
الف- حداقل دستمزد
ب- دستمزد برابر برای کار برابر
ج- ماهیت «ممتاز» مزد
مبحث چهارم- اهلیت طرفین قرارداد کار
بند اول- عقل
بند دوم- رشد و بلوغ
بند سوم- وضعیت کارگر خارجی
بند چهارم- وضعیت تاجر ورشکسته
بند پنجم- حکم دادگاه صالحه
گفتار دوم: ویژگی‏های قرارداد کار (در حقوق ایران)
مبحث اول- جایگاه قرارداد کار در تقسیم بندی عقود
بند اول- قرارداد کار عقدی است لازم
بند دوم- قرارداد کار عقدی است رضائی
بند سوم- قرارداد کار عقدی است معوّض
مبحث دوم- تمایز قرارداد کار با سایر قراردادها
بند اول- تفاوت قرارداد کار و قرارداد مقاطعه‌کاری (پیمانکاری)
بند دوم- تفاوت قرارد کار و عقد وکالت
بند سوم- تفاوت‏های قرارداد کار و عقد شرکت
مبحث سوم- فایده تمایز قرارداد کار از دیگر قراردادها
بند اول- صلاحیت مراجع رسیدگی
بند دوم- حقوق ویژه کارگران در حین کار
فصل دوم: خاتمۀ رابطۀ کارگر و کارفرما (در حقوق ایران)
گفتار اول: انقضای مدت قرارداد و پایان کار معین
گفتار دوم: تعلیق
مبحث اول- تعلیق بدون پرداخت مزد
بند اول- مرخصی بدون حقوق برای کارگر
بند دوم- توقیف کارگر توسط مراجع قضایی
بند سوم- خدمت نظام وظیفه و حضور در جبهه جنگ
بند چهارم- تعلیق کار ضمن حضور در کارگاه
مبحث دوم – تعلیق با پرداخت مزد
بند اول- توقیف کارگر به جهت شکایت کارفرما (در صورتی که منجر به محکومیت نشود).
بند دوم- تعلیق در حین رسیدگی به دعوی اخراج
بند سوم- فورس ماژور
بند چهارم- مرخصی استعلاجی، بارداری و زایمان
گفتار سوم: استعفاء کارگر
گفتار چهارم: فوت و از کارافتادگی کارگر
گفتار پنجم: اخراج
فصل سوم: امنیت شغلی (ثبات قراردادهای استخدامی) (در حقوق ایران و حقوق بین‌الملل)
گفتار اول: اخراج
حقوق تطبیقی
مبحث اول- اخراج موجّه
بند اول- حقوق ایران
1- اخراج غیرموجه، مشمول «جبران‌ها» می‏گردد.
2-لزوم اعلان قبل از اخراج، در قوانین کار برخی کشورها وجود دارد.
3-اخراج کارگر، باید «آخرین» راه برخورد با بی‌انضباطی کارگر باشد.
4- در دعوای اخراج، بار اثبات بر عهده کارفرماست و نه کارگر.
بند دوم- حقوق بین‌الملل کار و حقوق تطبیقی
1- سازمان بین‌المللی کار
2- اتحادیه اروپا
3-فرانسه
4- فنلاند
مبحث دوم- محدودیت‏‌های اخراج موجّه
بند اول- محدودیت اخراج‏‌های جمعی
الف- حقوق ایران
ب- حقوق تطبیقی
بند دوم- ممنوعیت اخراج در طول مرخصی زایمان
الف- حقوق ایران
ب- حقوق بین‌الملل کار و حقوق تطبیقی
بند سوم- محدودیت در اخراج برخی کارگران «خاص»
گفتار دوم: قراردادهای مدت معین (در حقوق ایران و حقوق تطبیقی)
مقدمه
مبحث اول- حقوق ایران
بند اول- تعریف قرارداد مدت-معین
بند دوم- تمدید و تجدید مکرر قراردادهای کار مدت-معین
بند سوم- فایده دائمی فرض کردن یک قرارداد کار
مبحث دوم- حقوق تطبیقی
بند اول- اتحادیه اروپا
موارد امکان انعقاد قراردادهای مکرر در اتحادیه اروپا
تبعیض میان کارگر دائمی و کارگر مدت-معین
بند دوم- فرانسه
بند سوم- سوئد
بند چهارم- آلمان
بند پنجم- یونان
بخش چهارم: حقوق افراد در حین کار (حق «در» کار)
فصل اول: برابری و عدم تبعیض در حوزه کار (حقوق ایران و حقوق بین‌الملل کار)
گفتار اول: بررسی مبانی نظری برابری و عدم تبعیض
1- تبعیض می‌تواند مستقیم ویا غیرمستقیم باشد
2- تمایز بر مبنای لیاقت افراد، تبعیض «موجّه» است
3- رفتار باید (نسبت به سایرین) نامساعد به حال خواهان باشد
4- مفهوم «برابری» با «منع تبعیض» متفاوت است
5- در دعوای منع تبعیض بار اثبات بر عهده کارفرماست
گفتار دوم: حقوق بین‌الملل و حقوق تطبیقی
1- ممنوعیت تبعیض در میثاق
2- سازمان بین‌المللی کار
1- سوئد
2-فرانسه
3- حقوق اتحادیه اروپا
رویه قضایی دادگاه اروپایی
گفتار سوم: «زمینه»های تبعیض در استخدام و اشتغال
مبحث اول- معلولیت
بند اول- حقوق ایران
بند دوم- حقوق بین‌الملل کار
مبحث دوم- اشتغال بیگانگان
بند اول- حقوق ایران
الف- امکان کار برای بیگانگان در ایران
ب- شرایط صدور پروانه برای بیگانگان
ج- کار افراد بدون تابعیت در ایران
د- خروج بیگانه در صورت قطع رابطه کار
ه‍- شرایط کار متخصصین
بند دوم- حقوق بین‌الملل کار
مبحث سوم – تبعیض قومی و نژادی در حوزه استخدام و اشتغال
بند اول- حقوق ایران
بند دوم- حقوق بین‌الملل کار
مبحث چهارم- تبعیض بر اساس جنسیت
گفتار چهارم: موارد استثناء (تمایزات غیر تبعیض‌آمیز)
مبحث اول- دفاع «الزامات شغلی»
مبحث دوم- مشاغل مذهبی
فصل دوم: ساعات کاری مناسب و تعطیلات و مرخصی‏ها (حقوق ایران و حقوق بین‌الملل کار)
گفتار اول: تعریف ساعات کار
مبحث اول- حقوق ایران
مبحث دوم- حقوق بین‌الملل کار و حقوق تطبیقی
گفتار دوم: ساعات کاری روزانه
مبحث اول- حقوق ایران
مبحث دوم- حقوق بین‌الملل کار
گفتار سوم: ساعات کاری هفتگی
مبحث اول- حقوق ایران
مبحث دوم- حقوق بین‌الملل کار
گفتار چهارم: تعطیلات و مرخصی‏‌ها (در حقوق ایران)
مبحث اول- تعطیلات
1) تعطیلات هفتگی
2) سایر تعطیلات
مبحث دوم- مرخصی‏ها
1) مرخصی ماهانه
2) مرخصی استحقاقی سالانه
3) مرخصی بدون حقوق
4) مرخصی استعلاجی (درمان)
5) مرخصی حج
6)مرخصی با مزد در موارد خاص
فصل سوم: ایمنی و سلامتی در حین کار (حقوق ایران و حقوق بین‌الملل کار)
گفتار اول: تکلیف «کارفرما» در ایجاد محیط کاری سالم و ایمن (حوادث ناشی از کار)
مبحث اول- حقوق بین‌الملل کار
تکالیف کارفرما برابر کنوانسیون
1- تدارک تمهیدات حفاظت و ایمنی و بهداشتی
2- آموزش
مبحث دوم- حقوق ایران
بند اول- قاعده سازی
بند دوم- تکالیف و مسئولیت‌ها
بند سوم- حدود مسئولیت کارفرما
بند چهارم- زائل شدن مسئولیت
1- حادثه ناشی از کار
2- مسئولیت کیفری
مبحث سوم- حقوق تطبیقی
بند اول- سوئد
بند دوم- کانادا
بند سوم- اتحادیه اروپا
بند چهارم- فرانسه
گفتار دوم: بازرسی و نظارت بر ایمنی و سلامتی محیط کار
مبحث اول- حقوق ایران
بند اول- کمیته حفاظت فنی و بهداشت کار
بند دوم- شورای عالی حفاظت فنی
بند سوم- اداره کل بازرسی وزارت کار
مبحث دوم- حقوق تطبیقی
فصل چهارم: حمایت از زنان و کودکان در حوزه کار (حقوق ایران و حقوق بین‌الملل کار)
گفتار اول: حمایت از زنان
مبحث اول- لزوم برابری و منع تبعیض جنسیتی در اشتغال
بند اول- حقوق ایران
بند دوم- حقوق بین‌الملل کار
مبحث دوم- حمایت‏‌های خاص از زنان در حین اشتغال
بند اول- حمایت از زنان باردار و مادران کارگر
الف) زن از مرخصی بارداری و زایمان برخوردار است
1- در ایران
2- در حقوق بین‌الملل کار
ب- مادران کارگر، باید «شرایط کار» ویژه داشته باشند
1- در حقوق ایران
2- در حقوق بین‌الملل کار
ج- بعد از مرخصی بارداری و زایمان، زن به کار خود بازمی‌گردد
1- حقوق ایران
2- حقوق بین‌الملل کار
3- حقوق تطبیقی
بند سوم- حمایت از زنان در کارهای شبانه و زیان آور
الف- حقوق ایران
ب- حقوق بین‌الملل کار
بند چهارم- حمایت از زنان در برابر آزار و اذیت در هنگام اشتغال
الف- حقوق ایران
ب- حقوق بین‌الملل کار
گفتار دوم: حمایت از کودکان و نوجوانان در حوزه کار (حقوق ایران و حقوق بین‌الملل کار)
مبحث اول- مبنای نظری حمایت از کودک
بند اول- منافع و مصالح کودک
بند دوم- حفظ گوهر کودکی
بند سوم- سلامتی کودک
مبحث دوم- تعریف کودک
مبحث سوم- حدود ممنوعیت اشتغال کودکان
بند اول- حقوق ایران
بند دوم- حقوق بین‌الملل کار
مبحث چهارم- بدترین اشکال کار کودک (در حقوق بین‌الملل کار)
فهرست منابع
الف- منابع فارسی
ب- منابع انگلیسی
ج- اسناد و قضایای حقوقی