مجله پژوهشهای حقوقی
(فصلنامه علمی- ترویجی)
سال دوم – شماره 3
بهار – تابستان 1382
مدیر مسئول: دکتر وحید اشتیاق
سردبیر: دکتر سیدقاسم زمانی
فهرست عناوين
مقالات
صلاحيت فراسرزميني دادگاه‌هاي ايران نسبت به جرائم مأموران و مستخدمان دولت
دكتر علي خالقي
تأملي بر دعاوي ايران در ديوان دادگستري بين‌المللي
دكتر سيّدجمال سيفي
چالش‌هاي مسؤوليت كيفري دولت از منظر كميسيون حقوق بين‌الملل
محسن عبداللهي
تعيين مرجع رسيدگي به دعاوي تجارت الكترونيك
مايكل چيسيك
ترجمه گروه پژوهشي حقوق خصوصي مؤسسه شهردانش
عمل حقوقي از ديدگاه يك حقوقدان بين‌المللي
ژان‌پل ژاكه
ترجمه و تحقيق: دكتر ناصرعلي منصوريان
موضوع ويژه: حمايت حقوقي از كپي‌رايت
رابطه آثار فكري با پديدآورندگان از ديدگاه حقوق اسلامي
دكتر محسن اسماعيلي
كپي‌رايت و حقوق مرتبط در موافقت‌نامه راجع به جنبه‌هاي تجاري حقوق مالكيت معنوي
مريم آموزگار
تأثير فنّآوري ديجيتال بر كپي‌رايت
گيليان ديويس
ترجمه گروه پژوهشي حقوق عمومي و بين‌الملل مؤسسه شهردانش
استثناي مهم حق مؤلف: «استفاده منصفانه» از اثر ديگري
عباس ايماني
حمايت كيفري از مالكيت ادبي و هنري در حقوق فرانسه
ويلفريد ژان‌ديديه
ترجمه و تحقيق: گروه پژوهشي حقوق جزا و جرم‌شناسي مؤسسه شهردانش
صلاحيت بين‌المللي، شناسايي و اجراي احكام خارجي در دعاوي مالكيت‌هاي فكري
ام. جي. تي. دريسن
ترجمه باقر انصاري
نقد و معرفي
پليس اروپا (يوروپُل)
دكتر علي خالقي
كنوانسيون سازمان بهداشت جهاني در مورد كنترل دخانيات (2003)
دكتر سيّدقاسم زماني
مقالات
صلاحيت فراسرزميني دادگاه‌هاي ايران نسبت به‌جرائم مأموران و مستخدمان دولت
دكتر علي خالقي
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
چكيده:
دادگاه‌هاي ايران به طور استثنائي صلاحيت رسيدگي به جرائم ارتكابي توسط مأموران و مستخدمان دولت در خارج از كشور را دارند. اين صلاحيت بر مبناي اصل صلاحيت شخصي استوار گشته و اعمال آن در برخي موارد مستلزم رعايت اصل مجرميت متقابل يا مضاعف است. مقاله حاضر با تشريح شرايط اعمال صلاحيت قضائي ايران، به بررسي مبنا و ضرورت آن مي‌پردازد.
كليد واژه‌ها:
مأموران و مستخدمان دولت، مأمورين سياسي، مأمورين كنسولي، مأمورين فرهنگي، مصونيت، صلاحيت
تأملي بر دعاوي ايران در ديوان دادگستري بين‌المللي
دكتر سيّدجمال سيفي
دانشیار دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی
چكيده:
طي حيات قضائي ديوان دادگستري بين‌المللي، دولت ايران دو بار به عنوان خوانده طرف دعاوي دولت‌هاي انگلستان و امريكا در ديوان قرار گرفته و در دو پرونده به اقامه دعوي عليه امريكا مبادرت ورزيده است. زاويه نگاه ايران به ديوان دادگستري بين‌المللي در اين دعاوي قابل تأمل و بررسي مي‌باشد.
كليد واژه‌ها:
ديوان دادگستري بين‌المللي، حقوق بين‌الملل، ايران، حل مسالمت‌آميز اختلافات، رسيدگي قضائي.
چالش‌هاي مسؤوليت كيفري دولت از منظر كميسيون حقوق بين‌الملل
محسن عبداللهي
دانشجوی دوره دکترای حقوق بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی
چكيده:
كميسيون حقوق بين‌الملل سازمان ملل متحد با مطرح ساختن موضوع «جرم بين‌المللي دولت» در پيش‌نويس كنوانسيون مسؤوليت دولت‌ها در سال 1976، مدعي آن شد كه جامعه بين‌المللي به سلسله مراتبي استوار ميان تعهدات بين‌المللي و به تبع آن تمايزي آشكار ميان نظام‌هاي مسؤوليت مدني و كيفري دولت‌ها در حقوق بين‌الملل دست يافته است. تحولات بعدي و در نهايت حذفِ ايده اخير از طرح پيش‌نويس كميسيون در سال 2000 حكايت از آن دارد كه تا تثبيت نظام مسؤوليت كيفري دولت‌ها در حقوق بين‌الملل راه نسبتاً درازي در پيش روست.
كليد واژه‌ها:
مسؤوليت كيفري، مسؤوليت بين‌المللي، حقوق بين‌الملل، كميسيون حقوق بين‌الملل، جرم بين‌المللي، جنايت بين‌المللي.
تعيين مرجع رسيدگي به دعاوي تجارت الكترونيك
مايكل چيسيك
ترجمه گروه پژوهشي حقوق خصوصي مؤسسه شهردانش
چكيده:
فنّآوري نوين اطلاعات، شيوه‌هاي اعلام اراده به عنوان مبناي اعمال حقوقي را متحول نموده است. علاوه بر اين تجارت بين‌المللي كالا و خدمات را آن‌چنان سرعت بخشيده و تسهيل نموده كه در سطح ملي و بين‌المللي اقدامات مختلفي را در قانونمندي اين پديده دامن زده است. تعيين مرجع رسيدگي به دعاوي تجارت الكترونيك يكي از ابعاد مهم اين قضيه مي‌باشد كه در اين مختصر به ويژه در قالب نظام حقوقي انگلستان مورد توجه قرار گرفته است.
كليد واژه‌ها:
تجارت الكترونيك، تابعيت، قرارداد، صلاحيت، اقامتگاه، كنوانسيون
عمل حقوقي از ديدگاه يك حقوقدان بين‌المللي
ژان پل ژاكه
ترجمه و تحقيق: دكتر ناصرعلي منصوريان
استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی
چكيده:
عمل حقوقي به معناي عملي كه موجد حقوق و تكاليفي مي‌گردد از جمله مفاهيم اساسي در همة رشته‌هاي حقوق است. در حقوق بين‌الملل، اين مفهوم پيچيدگي بيشتري پيدا مي‌كند چرا كه تقريباً همه فعاليت‌هاي سازمان‌هاي بين‌المللي را در بر مي‌گيرد و بيان ارادة دولت‌ها در عرصه روابط بين‌المللي به شمار مي‌رود. از ديدگاه يك حقوقدان بين‌المللي، با توجّه به قواعد و ضوابط لازم‌الرّعايه حقوق بين‌الملل همچون قاعدة آمره، اصل حسن نيت و نظريه استاپل، اعلاميه‌هاي يك‌جانبه دولت‌ها، و ملحق شدن آنها به معاهدات دوجانبه يا چندجانبه بين‌المللي، و نيز قطعنامه‌ها و تصميمات سازمان‌هاي بين‌المللي از جمله مصاديق عمل حقوقي بوده، دولت‌ها و سازمان‌هاي بين‌المللي را متعهد و مأخوذ مي‌سازند.
كليد واژه‌ها:
حقوق بين‌الملل، حقوق معاهدات، دولت، سازمان‌هاي بين‌المللي، عمل حقوقي
موضوع ويژه: حمايت حقوقي ازكپي‌رايت
رابطه آثار فكري با پديدآورندگان از ديدگاه حقوق اسلامي
دكتر محسن اسماعيلي
عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه امام صادق علیه‌السلام
چكيده:
حمايت از پديدآورندگان آثار ادبي، هنري، صنعتي يا تجاري در زمان ما به يك ضرورت تبديل شده و مورد اتفاق نظر در نظام‌هاي حقوقي است. با اين همه ماهيت حقوقي رابطه پديدآورندگان و آثارشان همچنان مورد بحث است. برخي اين رابطه را از مقوله «حق» شمرده‌اند و برخي ديگر از مقوله «ملك». گروه ديگري نيز به پيدايش ماهيت سوم تمايل دارند. با توجه به نتايج علمي و آثار عملي اين اختلاف نظرها، مقاله حاضر پس از مروري كوتاه بر مفاهيم و اصطلاحات مربوط، دلايل هر گروه را مورد بررسي قرار داده و به اين نتيجه مي‌رسد كه اطلاق صفت ملكيت بر حقوق معنوي در ايران با هيچ مانعي روبه‌رو نيست. در ساير نظام‌هاي حقوقي نيز چاره‌هايي براي گرايش به اين نظريه پيشنهاد شده است.
كليد واژه‌ها:
مالكيت‌هاي معنوي (فكري)، حق، حكم، ملك
كپي‌رايت و حقوق مرتبط در موافقت‌نامه راجع به‌جنبه‌هاي تجاري حقوق مالكيت معنوي (TRIPS)
مريم آموزگار
دانشجوی دوره دکترای حقوق خصوصی دانشگاه تهران
چكيده:
رشد و گسترش ابعاد تجاري حقوق مالكيت معنوي كه به ويژه متأثر از تكنولوژي‌هاي نوين ارتباطات و اطلاعات بود باعث شد كه اين موضوع در اساسنامه سازمان جهاني تجارت از جايگاهي مهم و برجسته برخوردار شود و موافقت‌نامه مستقلي به اين موضوع اختصاص يابد. نيم‌نگاهي به موافقت‌نامه راجع به جنبه‌هاي تجاري حقوق مالكيت معنوي نشان مي‌دهد كه چگونه جامعه جهاني در پي قانونمندي و حمايت از حقوق مالكيت معنوي برآمده است.
كليد واژه‌ها:
كپي‌رايت، مالكيت معنوي، سازمان تجارت جهاني، تجارت، حقوق بين‌الملل
تأثير فنّاوري ديجيتال بر كپي‌رايت
گيليان ديويس
ترجمه گروه پژوهشي حقوق عمومي و بين‌الملل مؤسسه شهردانش
چكيده:
يكي از چالش‌هاي كپي‌رايت تحولات و پيشرفت‌هايي است كه در حوزه سيستم‌هاي ارتباطاتي و اطلاعاتي حادث گشته است. اينترنت اين امكان را فراهم ساخته است كه صدا، تصوير و متن به سهولت بر روي شبكه جهاني قرار گيرد. نبايد فراموش كرد كه به موازات تسهيل اطلاعات، امكان تعرض به حقوق مالكيت معنوي ديگران از طريق اينترنت نيز افزايش يافته و مراجع ملي و بين‌المللي را به واكنش در اين مورد واداشته است.
كليد واژه‌ها:
كپي‌رايت، اينترنت، تكثير، كنوانسيون، سازمان جهاني تجارت، مالكيت
استثناي مهم حق مؤلف: «استفاده منصفانه» از اثر ديگري
عباس ايماني
مدرس دانشگاه، وکیل دادگستری
چكيده:
حرمت حق مؤلف نبايد باعث اين توهم شود كه منافع و مصالح عمومي جامعه در تقابل با مالكيت خصوصي مغفول مانده است. قوانين بسياري از كشورها با محفوظ شمردن حق استثنائي استفاده منصفانه از اثر ديگري تلاش كرده‌اند كه موازنه‌اي معقول ميان جنبه‌هاي عمومي و خصوصي حق مؤلف ايجاد نمايند.
كليد واژه‌ها:
حق مؤلف، كامن‌لا، ايران، امريكا، استفاده منصفانه
حمايت كيفري از مالكيت ادبي و هنري در حقوق فرانسه
ويلفريد ژان‌ديديه
ترجمه و تحقيق: گروه پژوهشي حقوق جزا و جرم‌شناسي مؤسسه شهردانش
چكيده:
متن حاضر به طور خلاصه به بيان اركان تشكيل‌دهنده و مجازات جرم تقليد در آثار ادبي و هنري پرداخته، حمايت گسترده از پديدآورنده اين آثار در حقوق فرانسه را نشان مي‌دهد.
كليد واژه‌ها:
تقليد، مالكيت ادبي، مالكيت هنري، جرم، مجازات، فرانسه.
صلاحيت بين‌المللي و شناسايي و اجراي احكام خارجي در دعاوي مالكيت‌هاي فكري
ام.جي.تي. دريسن
ترجمه باقر انصاري
دانشجوی دوره دکترای حقوق خصوصی دانشگاه تهران
چكيده:
بسياري از قراردادها و شبه‌جرم‌هاي راجع به حقوق مالكيت‌هاي فكري به لحاظ دخالت عنصري خارجي جنبه‌اي فراملي دارند. در دعاوي ناشي از قراردادها و شبه‌جرم‌هاي اين‌چنيني از يك سو تشخيص مرجع يا مراجع صالح رسيدگي به دعوي امري پيچيده و فني است و از سوي ديگر شناسايي و اجراي آراي صادره در مراجع ملي كه عموماً متفاوت از مرجع صادركننده رأي مي‌باشند مشكلات زيادي را دامن زده است. اينكه كنوانسيون‌هاي بين‌المللي چگونه موفق گشته‌اند با هماهنگ ساختن نظام‌هاي ملي حقوق مالكيت‌هاي فكري را پشتوانه‌اي مناسب و مؤثر بخشند محور بحث اين مقاله است.
كليد واژه‌ها:
صلاحيت، شناسايي، اجرا، مالكيت فكري، كنوانسيون بين‌المللي، نظم عمومي، قرارداد، شبه‌جرم، داوري
نقد و معرفي
پليس اروپا (يوروپُل)
دكتر علي خالقي
اشاره:
پانزده كشور اروپايي كه داراي اهداف و منافع مشترك هستند و تمايل دارند كه با همكاري نزديك با يكديگر روابط خود را در زمينه امور اقتصادي و سياسي گسترش دهند در چارچوب سازماني منطقه‌اي به نام اتحاديه اروپا فعاليت مي‌كنند كه امروزه به قطب سياسي ــ اقتصادي مهمي در صحنه روابط بين‌المللي مبدّل گشته است. اعضاي اين اتحاديه كه عبارتند از فرانسه، آلمان، ايتاليا، لوكزامبورگ، بلژيك، اسپانيا، اتريش، دانمارك، پرتغال، يونان، سوئد، هلند، ايرلند، انگليس و فنلاند، براساس اعتماد متقابل نسبت به يكديگر، اقدام به توسعه همكاري‌هاي خود در زمينه‌هاي قضائي، پليسي و استرداد مجرمين نيز نموده‌اند و در اين راستا توافق‌نامه‌هايي ميان خود به امضا رسانده‌اند كه نظاير آن معمولاً در روابط اين كشورها با دول غيرعضو ديده نمي‌شود…
كنوانسيون سازمان بهداشت جهاني در مورد كنترل دخانيات (2003)
دكتر سيّدقاسم زماني
معاون پژوهشی مؤسسه شهردانش، مدرس دانشگاه علامه طباطبائی
اشاره:
استعمال دخانيات يكي از معضلاتي است كه جامعه بشري را سخت نگران كرده است. در جهان امروز مصرف دخانيات يكي از مهمترين علل مرگ‌هاي قابل پيشگيري تلقي مي‌شود. شايد هيچ كالاي مصرفي را نتوان براي سلامتي بشر تا اين حد مضر محسوب كرد به طوري كه هر سال حدود 000/900/4 نفر در اثر مصرف دخانيات جان مي‌بازند. دبيركل سازمان بهداشت جهاني در فوريه 2003 با اشاره به اين واقعيت تلخ، ابراز داشت كه در كنار ايدز، استعمال دخانيات مهمترين علت رو به رشد مرگ و مير در جهان است و در دهة 2020 عامل اصلي مرگ‌هاي زود هنگام بشمار خواهد رفت. به زعم وي، اگر براي مقابله با گسترش مصرف دخانيات تمهيدي انديشيده نشود در اوايل دهه 2020 آمار مرگ و مير ناشي از مصرف سيگار هر سال دو برابر خواهد شد…
