کتاب حقوق فضای مجازی

به اشتراک بگذارید…

حقوق فضای مجازی
مؤلف: دکتر مصطفی السان
انتشارات پژوهشکده حقوقی شهردانش
برای خرید کتاب کلیک کنید

سال چاپ: 1401

نوبت چاپ: بیستم

موضوع این کتاب چیست ؟

موضوع این کتاب، حقوق فضاي مجازي است.

حقوق فضاي مجازي، مجموعه‌ي اصول و قواعد حقوقي حاکم بر فضاي سايبر و ارتباطات اين فضا است. برخلاف تصوري که ممکن است وجود داشته باشد، در اين فضا، همانند دنياي واقعي، هر عمل يا حادثه‌اي ـ از تعامل و قرارداد گرفته تا تقلب و دروغ‌پردازي ـ مشمول قواعد حقوقي است.

پيشرفت فناوري، پيچيده شدن روابط اجتماعي و اقتصادي و ضرورت همگامي علم حقوق با اين تحولات سريع، موجب ايجاد گرايش‌هاي بسيار فرعي و تخصصي در علم حقوق شده که از يک سو، سابقه‌اي براي آنها وجود ندارد و از سوي ديگر، مرتبط ساختن آنها با يکي از گروههاي اصلي حقوق (خصوصي و عمومي)، دشوار است. حقوق فضاي مجازي، علاوه بر داشتن اين ويژگيها، با يک اشکال عمده هم روبرو است و آن ايراد به اصل وجود اين گرايش از حقوق مي‌باشد. مفاهیم و مباحث کلی مرتبط با حقوق فضای مجازی، تعهدات در فضاي مجازي، حقوق مالکيت فکري در فضاي مجازي، امضا، گواهي و دليل الکترونيکي، جرايم فضاي مجازي آيين کشف و دادرسي جرايم مَجازي در این کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرند.

مخاطب این کتاب چه کسانی هستند؟

دانشجویان و فارغ‌النحصیلان رشته حقوق، دادرسان و وکلا در حوزه اینترنت، تجارت الکترونیکی و فضای مجازی و نیز کاربران و فعالان فضای مجازی.

نظریاتی متفاوت و نگاهی جدید

مباحثی در حوزه پوشش تجاری، حمایت از نام‌دامنه و حل و فصل آن‌لاین اختلافات راجع به نام‌دامنه، حمایت از کودکان در فضای مجازی و نیز جرایمی که در فضای مجازی روی می‌دهند، در این کتاب مطرح شده که در کتاب یا مقاله دیگری به این تفصیل بررسی نشده است.

قسمتی از کتاب

قدم گذاشتن در فضاي مجازي، همانند گام نهادن در يک سياره ناشناخته يا به تعبيري ملموس‌تر، يافتن خود در طبيعتي بکر با حياتِ وحشي ناشناخته و کشف نشده است. هرچه اين فضا بيشتر توسعه مي‌يابد، ضرورت تدوين قواعد حقوقي متناسب يا تطبيق قواعد موجود براي اجرا در فضاي جديد بيشتر احساس مي‌شود. همين امر، باعث مي‌گردد که حقوقدانان بيشتري به تحقيق و پژوهش در خصوص اين فضاي کشيده شوند. اما اين امر، هرگز از بکر بودن اين فضا نمي‌کاهد. از آن جهت که دنياي خيالي ما هر روز در حال رشد و تنوع است؛ هرروز نابغه‌ها و نبوغ بيشتري در اين فضا پديدار مي‌شود. البته همه نابغه‌ها به فکر پيشرفت و درستکاري در فضاي مجازي نيستند. منافع يا حتي کنجکاوي برخي اقتضا دارد که نقاط ضعف اين فضا را به چالش بکشند و کجروي‌هايي خلق کنند که اگر فضاي مجازي وجود نداشت، هرگز تجربه نمي‌شدند. براي مثال، قاتلي که به رايانه و اينترنت نيز تسلط دارد، ممکن است بمبي را به قرباني خود وصل کرده و آن را طوري برنامه‌ريزي کرده باشد که با افزايش کاربران برخط (آن‌لاين) يک تارنماي مشهور و رسيدن آنها به تعداد معين، عمل کند. در اين صورت، کنجکاوي هريک از کاربران اينترنت براي ديدن آمار کاربران آن‌لاين آن تارنما، نتيجه‌اي اسف‌بار را در پي خواهد داشت. برخي هم ممکن است براي ديدن صحنه قتل قرباني که قرار است در صورت عمل کردن بمب منطقي به صورت آن‌لاين پخش شود، درصدد جذب مخاطب براي آن تارنما از طريق تارنماهاي اصلي و فرعي خود برآيند.

البته «حقوق فضاي مجازي» تنها به بررسي اين ناهنجاري‌هاي استثنايي اختصاص ندارد. اصول و قواعد حقوقي حاکم بر اين فضا، به اندازه دنياي واقعي، گسترده و متنوع هستند. به نحوي که از قرارداد تا مسؤوليت مدني و از مالکيت فکري تا جرايم مَجازي، موضوع بحث اين گرايش فرعي از حقوق خواهد بود. آنچه در اين ميان اهميت دارد آن است که اصولاً همان قواعد و اصول حقوقي دنياي واقعي بر فضاي مجازي حکومت دارد و تغيير فضا علي‌القاعده موجب تغيير قواعد حاکم نمي‌شود، مگر اينکه شرايط جديد و بي‌مانندي به وجود آمده باشد که در اين صورت، بايد امکان تطبيق قواعد موجود يا تأسيس قاعده يا استثنايي جديد مورد بررسي قرار گيرد.

کتاب حاضر، به بررسي جنبه‌هاي حقوقي فضاي مجازي اختصاص دارد. بررسي مسايل مربوط در قالب شش فصل به اين شرح انجام مي‌شود: کليات (فصل اول)، تعهدات در فضاي مجازي (فصل دوم)، حقوق مالکيت فکري در فضاي مجازي (فصل سوم)، امضا، گواهي و دليل الکترونيکي (فصل چهارم)، جرايم فضاي مجازي (فصل پنجم) و آيين کشف و دادرسي جرايم مرتبط با رايانه (فصل ششم).