یادداشت سردبیر:

با پیشرفت هوش مصنوعی در دنیا، به تدریج شاهد تحولات عظیمی در حوزه‌های مختلف زندگی انسانی خواهیم بود. آغاز بکارگیری هوش مصنوعی در رشته حقوق در سطح دانشگاهی و در بازار خدمات حقوقی در سطح حرفه‌ای،  کم‌‌و‌بیش آغاز شده و روند رو به‌رشدی را طی می‌نماید. بکارگیری هوش مصنوعی به عنوان قاضی، داور، وکیل، قراردادنویس و یا دست کم ابزاری در خدمت این مشاغل روز به روز بیشتر شنیده می‌شود. در این میان بکارگیری هوش مصنوعی در بازار خدمات حقوقی به‌ویژه در بخش حقوق مالکیت‌های فکری می‌تواند نوید‌بخش آینده‌ای بهتر برای دارندگان حقوق مالکیت فکری و صاحبان برندها و علائم تجاری ثبت شده باشد؛ چرا که با  بکارگیری هوش مصنوعی، وظیفه‌ی مراقبت مدام از حقوق مالکیت فکری در فضای کسب و کار  کمتر برعهده‌ی دارندگان حق فشار وارد می‌نماید و دارندگان حق می‌توانند با خیال آسوده‌تر بر بازار مربوطه و رقبا متمرکز شوند. در ایران نیز مراقبت از حقوق مالکیت فکری با نارسایی‌هایی در مقررات که از جنبه‌ی بازدارندگی نقض حقوق می‌کاهد، از اهمیت  برخوردار است و لذا بکارگیری هوش مصنوعی در این حوزه می‌تواند  برای ارائه‌دهندگان این خدمات در ایران  زوتر از سایر رشته ها مورد توجه قرار گیرد. مطلب حاضر که توسط یکی از همکاران ترجمه شده است به حاصل تحقیقات نسبت به چالش‌های بکارگیری هوش مصنوعی و در عین حال نقش روزافزون آن اشاره داشته، نقش آن در حوزه مالکیت‌های فکری را مورد توجه قرار می‌دهد.

وحید اشتیاق

مشتریان خواهان یک محصول با کیفیت بالا و خدمات بهترهستند و جدیدترین فناوری‌های هوش مصنوعی دقیقاً چنین وعده‌ای می‌دهند. به لطف فناوری‌های هوش مصنوعی، تجربه خرید کارآمد وآسان‌تر می‌‌شود، جستجوی مشتریان  معنادارتر و ملموس‌تر، و حتی سرگرمی‌ها  سفارشی‌سازی و مراقبت می‌شود. الگوریتم‌های مبتنی بر هوش مصنوعی به دلیل ماهیت راحت و بدون درزشان، اکنون بخش مهمی از تعاملات مصرف کننده و برندهای تجاری هستند. به طور طبیعی، آن‌ها بر رفتار مصرف‌کننده و متقابلا فرآیندهای داخلی شرکت‌ها تأثیر می‌گذارند و دائماً تجربه و محیط برند را تغییر داده و بهبود می‌بخشند.

دورنمای بازار هوش مصنوعی در قالب آمار و ارقام

• بر اساس گزارش بازار هوش مصنوعی (AI) توسط Precedence Research، میزان بازار جهانی هوش مصنوعی (AI) در سال 2021 حدود 87.04 میلیارد دلار تخمین زده شد و انتظار می‌رود تا سال 2030 به 1597.1 میلیارد دلار برسد (با نرخ رشد ترکیبی سالیانه «CAGR» ثبت شده 1/38 درصد از سال 2022 تا 2030).
• طبق گزارش گارتنر، 37 درصد از سازمان‌ها هوش مصنوعی را به نوعی پیاده‌سازی و اجرا کرده‌اند. شرکت‌هایی که از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند در چهار سال گذشته 270 درصد رشد داشته است.
• گزارش اخیر IBM نشان می‌دهد که حدود نیمی از سازمان‌ها مزایای استفاده از هوش مصنوعی برای خودکارسازی فرآیندهای فناوری اطلاعات و کسب‌وکار یا فرایندهای شبکه، از جمله صرفه‌جویی در هزینه و کارایی (54%)، بهبود عملکرد فناوری اطلاعات یا شبکه (53%) و تجارب بهتر برای مشتریان (48 درصد) را تصور می‌نمایند.

فناوری‌های هوش مصنوعی در بازارهای مختلف و در انواع صنایع فراگیر شده‌اند. ما شاهد ادغام روزافزون هوش مصنوعی (AI) در حوزه خرده‌فروشی آنلاین، بازاریابی آنلاین، و حتی تولید محصول توسط بزرگترین شرکت‌های فنی در سراسر جهان مانند گوگل، مایکروسافت، آی‌بی‌ام، فیس‌بوک و غیره هستیم. هوش مصنوعی در محدوده‌های تجارت الکترونیک از خرید شخصی گرفته تا دستیاران مبتنی بر هوش مصنوعی و ابزارهای جامع‌تر برای پیشگیری از کلاهبرداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این میان حقوق مالکیت فکری، به عنوان یکی از حیاتی‌ترین جنبه‌های زیربنائی برندسازی و بازاریابی محصول، در حال حاضر با فناوری‌های نوظهور هوش مصنوعی در حال تغییر و تحول جدی است.

مالکیت فکری و فناوری هوش مصنوعی

قوانین مالکیت فکری بر ایجاد، حفظ، اجرا و اجرای حقوق مالکیت فکری مانند کپی‌رایت، ثبت اختراع، علائم تجاری یا مجوزها تمرکز دارند. کپی‌رایت پشتیبان موسیقی، هنر و ادبیات است و پتنت‌ها[1] حقوق انحصاری را برای اختراعات درنظر می‌گیرند، در حالی که علائم تجاری علائم مشخصی (مانند نام‌ها و لوگوها) را در بر می‌گیرند که می‌توانند کالاها یا خدمات برندها را متمایز کنند.

برخی از مرتبط‌ترین زمینه‌های حقوق مالکیت فکری که احتمالاً از هوش مصنوعی سود می‌برند، جستجوی تشابه علامت تجاری، جلوگیری از جعل و خدمات مراقبتی و نظارتی پس از ثبت هستند.

جستجوی علامت تجاری بوسیله هوش مصنوعی

اگرچه الگوریتم‌هایی که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرند هنوز با این امر فاصله دارند که جایگزین وکیل حرفه‌ای علامت تجاری شوند، پتانسیل امیدوارکننده‌ای در انتقال کار جستجوی دستی علامت تجاری به الگوریتم‌های کامپیوتری وجود دارد. نرم‌افزار هوش مصنوعی می‌تواند جستجوهای علامت تجاری را با کارایی و دقت بیشتری نسبت به یک انسان انجام دهد و به راحتی قادر به تجزیه و تحلیل حجم وسیعی از داده‌ها برای شناسایی الگوها در رفتار تجاری است، که ممکن است به نرم‌افزار هوش مصنوعی اجازه دهد پیش‌بینی کند که اعتراضات به نقض حقوق مالکیت فکری ممکن است از کجا نشأت بگیرند.

پیشگیری از جعل علامت تجاری

جعل زمانی اتفاق می‌افتد که یک تولید‌کننده، کالاهایی تولید می‌کند که بطور غیرمجاز تحت یک نام تجاری عرضه می‌شود به طوری که بسیار شبیه به کالاهای با نام تجاری هستند. جعل علامت تجاری هم‌چنین شامل مواردی می‌شود که خدماتی ارائه یا تبلیغ می‌شود تا مصرف‌کنندگان را فریب دهند تا فکر کنند از یک منبع قانونی نشأت گرفته‌اند. افزایش بازار کالاهای تقلبی یک مشکل دائمی برای همه دارندگان حقوق مالکیت فکری است و راه‌حل‌های مبتنی بر هوش مصنوعی در حال حاضر رسالت خود را در شناسایی کالاهای تقلبی آغاز کرده‌اند. بسیاری از برندهای لوکس و معروف مانند Chanel، Tiffany و Louis Vuitton در حال انجام اقدامات فوری برای رسیدگی به نقض علائم تجاری کالاها و خدمات خود با استفاده از هوش مصنوعی هستند.

ظهور فناوری بلاک‌چین مبتنی بر هوش مصنوعی، پتانسیل زیادی را برای پلتفرم‌هایی که ابزارهای سفارشی‌سازی شده را برای مقابله با جعل در اختیار کسب‌وکارها قرار می‌دهند، ارائه می‌دهد. آن‌ها از فناوری دفتر کل توزیع شده (distributed ledger technology) برای ایجاد ردپای دیجیتال برای کل زنجیره تامین استفاده می‌کنند. پلتفرم‌ها جریان پول و خدمات را در زنجیره تامین با اتوماسیون ساده می‌کنند و امکان تقلب را از بین می‌برند. راه حل‌های مبتنی بر بلاک‌چین که برای مبارزه با جعل طراحی شده‌اند را می‌توان به راحتی با سیستم‌های قدیمی ادغام کرد. این کار، فناوری بلاک‌چین را به یک راه حل مقرون به صرفه برای صنعت مد تبدیل کند تا در برابر جعل مقاومت کند.

خدمات مانیتورینگ

ثبت علامت تجاری گامی اساسی در جهت حفاظت از مالکیت معنوی است، اما نظارت مستمر و اجرای حقوق مالکیت فکری، تنها مسئولیت مالک علامت تجاری است. نظارت بر علامت تجاری در شکل سنتی آن شامل یک فرآیند طولانی و پیچیده اسکن مقادیر زیادی از داده‌ها در پایگاه داده علامت تجاری به منظور شناسایی و ارزیابی تلاش‌های بالقوه برای نقض نام تجاری است. فناوری‌های هوش مصنوعی این پتانسیل را دارند که صاحبان برند و افراد متخصص مالکیت فکری را از وظایف طاقت‌فرسای نظارت بر رعایت حقوق مالکیت فکری رها کنند، که به دارندگان حقوق مالکیت فکری کمک می‌کند تا در خصوص اطلاعات فضای رقابتی به روز باشند و تشخیص دهند چه کسانی ممکن است وارد فضای بازار شود.

مسیر پیش رو

علیرغم تمام مزایای فناوری‌های هوش مصنوعی امروزی، اجرای آن‌ها هم‌چنان یک کار نسبتاً پیچیده و پرهزینه است. بر اساس شاخص پذیرش جهانی هوش مصنوعی IBM، پنج عامل اصلی که مانع پذیرش موفقیت‌آمیز هوش مصنوعی برای مشاغل می‌شود عبارتند از:

• مهارت، تخصص یا دانش محدود هوش مصنوعی (34%)؛
• بالا بودن هزینه‌ها (29%)؛
• کمبود ابزار یا پلت‌فرم برای توسعه مدل‌ها (25%)؛
• پیچیده و دشوار بودن پروژه‌ها برای یکپارچه‌سازی و مقیاس‌پذیری (24%)؛
• پیچیدگی بیش از حد داده (24%).

علاوه بر این، وقتی صحبت از قلمرو حقوق مالکیت فکری می‌شود، مسائل حقوقی بی‌شماری وجود دارد که باید قبل از اجرای این فناوری‌های جدید حل و فصل شود. در حال حاضر، استفاده از این فناوری در حوزه مالکیت فکری به تازگی آغاز شده است، اما هر چه سازمان‌های دولتی و دفاتر مالکیت فکری زودتر استفاده از فناوری‌های مبتنی بر هوش مصنوعی را آغاز کنند، تجربه بهتری برای وکلا و کاربران مالکیت فکری فراهم می‌نمایند.

منبع:

Inta.org

مترجم:

دکتر هادی رحمانی

[1] سند ثبت اختراع،  حق امتیاز یا اندیشه‌گواه یا پَتِنت(patent) حق انحصاری است که در قبال اختراع یا ایده ثبت شده به مخترع یا نماینده قانونی او اعطا می‌شود.

میتوانید برای خواندن اخبار دیگر جهان به صفحه پویش های حقوقی پژوهشکده حقوقی شهر دانش مراجعه کنید.