مسئولیت زیستمحیطی شرکت‌ها در برزیل
Environmental Liability in Transactions
مقدمه مترجم:
در حقوق بسیاری از کشورها مسئولیت زیستمحیطی را می‌توان برای اشخاص حقوقی در جرایم آلودگی‌های زیستمحیطی اعمال کرد. در ایران نیز به‌نظر می‌رسد که مطابق اصل 50 قانون اساسی و وفق ماده 20 قانون مجازات اسلامی، این مسئولیت شناخته شده است. نص‌صریح ماده ۶۸۸ کتاب پنجم تعزیرات در قانون مجازات اسلامی با تمسک به نظریه مسولیت مطلق و مسئولیت اشخاص حقیقی و حقوقی در انطباق با ماده ۱۴۳ و ماده 20 قانون مجازات اسلامی، فرض مسئولیت برای اشخاص حقوقی در انتساب جرم و مجازات در خصوص موضوعات زیستمحیطی مطابق با قانون است. با این حال، به‌نظر می‌رسد که نظم حقوقی در این امر از کفایت لازم برای تضمین حفاظت از محیط زیست کافی نیست. نگاه به تجربه کشورهای دیگر در این زمینه به ما کمک می‌کند.
در این گزارش، مسئولیت زیستمحیطی شرکت‌ها در برزیل بررسی میشود.
مطابق با ماده 225 از بخش سوم قانون اساسی برزیل، هر شرکتی که به محیط زیست آسیب رساند، از منظر مدنی، کیفری و اداری می‌تواند برای رفتار ارتکابی مسئول باشد و اگرچه رویه‌های بررسی هر یک از این سه نوع از مسئولیت مستقل‌اند، پیامدها و مجازات‌های ناشی از آن‌ها می‌تواند همپوشانی داشته باشد. این بدان معناست که یک شرکت می‌تواند همزمان به پرداخت خسارت، جریمه نقدی و حتی به تعلیق فعالیت خود محکوم گردد.
مسئولیت مدنی زیستمحیطی
بر اساس ماده 14 قانون فدرال شماره 6.938/1981، مسئولیت مدنی زیستمحیطی در برزیل نسبت به دیگر مسئولیت‌ها قواعد سختگیرانه‌تری اتخاذ می‌کند (بدین معنی که دادگاه به این موضوع که آیا شرکت در ایجاد خسارت زیست محیطی نقش داشته است یا خیر توجهی ندارد بلکه تنها سه مولفه مهم را بررسی می‌کند: 1) رفتار مرتکب، شامل فعل یا ترک فعل (صرف‌نظر از اینکه چنین عملی در قانون جرم‌انگاری شده است یا خیر)، 2) آسیب وارده به محیط زیست و 3) رابطه علیت بین رفتار و خسارت.
بنابراین اگر شرکتی به محیط زیست آسیب وارد کند، صرف‌نظر از اینکه از قانون سرپیچی کرده است، مسئولیت مدنی برقرار است. در نتیجهِ این نوع مسئولیت، شرکت به بازیابی منطقه آسیب‌دیده، پرداخت خسارت و جبران زیستمحیطی (که می‌تواند شامل احیای جنگل‌ها با گیاهان مشابه یا تأمین مالی یک پروژه پایدار از منظر زیستمحیطی باشد) محکوم می‌گردد.
آرای دیوان عالی دادگستری در پرونده‌های متعدد نشانگر آن است که استناد به ادله‌ای مانند حوادث قهریه و یا تقصیر اشخاص ثالث، مسئولیت مدنی زیست محیطی شرکت‌ها را مستثنی نمی‌کند، بلکه مقرره‌های سخت‌گیرانه‌ای را برای قبول چنین شرایطی پیش‌بینی کرده است. علاوه بر این، دادگاه تعهد به ترمیم آسیب‌های زیستمحیطی را به مالکیت اموال مرتبط دانسته است. به این معنی که، اگر شرکتی ملکی را از فروشنده‌ای خریداری نماید که به طور غیرقانونی مناطق حفاظت شده زیست محیطی را جنگل‌زدایی کرده است، خریدار می‌بایست خسارت زیست محیطی ناشی از اقدامات مالک قبلی را جبران نماید.
مسئولیت کیفری زیستمحیطی
ماده 3 قانون فدرال شماره 9.605/1998 در خصوص یکی دیگر از جنبه‌های مهم در رابطه با مسئولیت کیفری زیستمحیطی در برزیل بیان می‌دارد: «در صورت ارتکاب جرم، مجازات شخص حقیقی مانع از مجازات شخص حقوقی نمیگردد و مسئولیت کیفری شخص حقوقی جایگزین شخص حقیقی نمی‌شود و برای افرادی که از جرم اطلاع داشته‌اند و در صورت توانایی از وقوع آن پیشگیری نکرده‌اند (مثلاً مدیران، افسران و حسابرسان) نیز مسئولیت کیفری برقرار است.»
مجازات‌های شخص حقوقی عبارت‌اند از: جریمه، تعلیق جزئی یا کلی فعالیت‌ها، انجام خدمات عمومی رایگان، ممنوعیت اجرای قراردادها با دولت؛ وممنوعیت موقت فعالیت شخص حقوقی.
مسئولیت زیستمحیطی مدیریتی یا اداری
در مقابل مسئولیت مدنی و کیفری، مسئولیت اداری یا مدیریتی زیستمحیطی به تقصیر بستگی دارد (بدین معنی که یک شرکت تنها در صورتی مسئول خواهد بود که مدرکی دال بر سهل‌انگاری یا عملی غیرقانونی برای ایجاد آسیب زیستمحیطی وجود داشته باشد). این نوع مسئولیت، به دلیل عدم رعایت مقررات تعیین شده توسط سازمان‌های زیستمحیطی بار میشود. انواع مسئولیت اداری یا مدیریتی عبارت است از: جریمه، جریمه‌های روزانه، تعلیق فروش یا تولید محصولات، تعلیق جزئی یا کلی فعالیت‌ها، و تحدید حقوق.
منبع:
مترجم:
دکتر مهدیه وجدانیفخر
میتوانید برای خواندن اخبار دیگر جهان به صفحه پویش های حقوقی پژوهشکده حقوقی شهر دانش مراجعه کنید.
