کتاب سیستم عدالت کیفری، منتشر شد

کتاب سیستم عدالت کیفری

مولف: دکتر مهدی رضا صادقی

انتشارات پژوهشکده حقوقی شهردانش

 

تلگرام پژوهشکده:

https://t.me/Legal_Research

توئیتر:

https://twitter.com/shahredanesh

لینک خرید:

https://b2n.ir/f13097

تلفن تماس:

88811581 داخلی 112

فهرست تفصیلی مطالب:

سخن ناشر

فهرست اجمالی مطالب

فهرست علائم اختصاری

پیشگفتار

دیباچه

مقدمه

فصل نخست: ساختار و بایسته‌های تحقق عدالت کیفری بین‌المللی

مبحث نخست: عدالت کیفری بین‌المللی؛ مفاهیم و اهداف

گفتار نخست: مفهوم عدالت کیفری بین‌المللی

بند نخست: مفهوم بی‌کیفری

بند دوم: بی‌کیفری و معافیت از مجازات

بند سوم: پیشینه هنجاری مفهوم مبارزه با بی‌کیفری در حقوق بین‌الملل

بند چهارم: چیستی مجازات در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

4-1. مبانی مجازات

4-1-1. سزادهی

4-1-2. بازدارندگی

4-1-3. توان‌گیری

4-1-4. بازپروری

4-1-5. عدالت ترمیمی

الف. تعریف عدالت ترمیمی

ب. اقدامات بین‌المللی برای ترویج عدالت ترمیمی

1. سازمان ملل متحد
2. جوامع اروپایی

4-2. دیدگاه‌های نظری در رابطه با کارایی مجازات در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

گفتار دوم: رویکرد دادگاه‌های کیفری بین‌المللی نسبت به اهداف مجازات

بند اول: رویه قضایی نورنبرگ و توکیو؛ سزاگرایی صرف

1-1. اهمیت نورنبرگ

1-2. دیدگاه دادگاه نسبت به مجازات

بند دوم: رویه دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی

2-1. دادگاه کیفری بین‌المللی برای یوگسلاوی پیشین

2-1-1. اصول راهنما در رابطه با تعیین مجازات

2-1-2. رویکرد عام «دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی» نسبت به مجازات

الف ـ سزادهی و بازدارندگی

ب ـ تفاوت بنیادین سزادهی و انتقام

ج ـ رویکرد اصلاحی

د ـ توان‌گیری

ه ـ جبران خسارت

2-1-3. رویکرد خاص دادگاه نسبت به اهداف مجازات: صلح و سازش

2-2. «دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا»

2-2-1. اصول راهنما در رابطه با تعیین مجازات

2-2-2. رویکرد عام دادگاه نسبت به اهداف مجازات

الف ـ سزادهی و بازدارندگی

ب ـ رویکرد اصلاحی

ج ـ جبران خسارت

2-2-3. رویکرد خاص نسبت اهداف مجازات

بند سوم: دادگاه‌های مختلط

3-1. «دادگاه ویژه سیرالئون»

3-1-1. رویکرد دادگاه نسبت به اهداف مجازات

الف ـ اصول راهنما

ب ـ سزادهی و بازدارندگی

ج ـ رویکرد اصلاحی

د ـ تمرکز دادگاه بر رویکرد سزاگرایانه

ه ـ جبران خسارت

3-2. «شعب فوق‌العاده کامبوج»: دیرهنگام‌ترین دادگاه کیفری بین‌المللی با رویکرد سزادهی و ترمیمی

3-2-1. رویکرد دادگاه نسبت به مجازات

الف ـ رویکرد سزاگرایانه و بازدارندگی

ب ـ جبران خسارت

بند چهارم: دیوان کیفری بین‌المللی

4-1. اهداف کلاسیک مجازات

4-1-1. نقش مقدمه در بیان اهداف

4-2. رویه قضایی دیوان

الف ـ پرونده توماس لوبانگا دیلو

ب ـ پرونده جرمن کاتانگا

ج ـ پرونده احمدالفقی المهدی

د ـ پرونده ژین پی یر بمبا گمبو

4-3. رویکردهای نوین؛ جبران خسارت و عدالت ترمیمی

4-3-1. پیشینه حقوق بزه‌دیدگان

الف ـ رویه قضایی بین‌المللی

ب ـ طرح موضوع در کمیسیون حقوق بین‌الملل

ج ـ کمیته مقدماتی

د ـ کنفرانس دیپلماتیک رم

4-3-2. رژیم حقوقی حاکم بر جبران خسارت در دیوان

الف ـ رویکردهای متمایز در جبران خسارت

ب ـ عدالت ترمیمی در دیوان؟

4-3-3. جبران خسارت ازطریق صندوق امانی

4-3-4. ارزیابی نظام حاکم جبران خسارت در دیوان

مبحث دوم: بایسته‌های تحقق عدالت کیفری بین‌المللی

گفتار نخست: بایسته‌های سازمانی

بند نخست: نقش شورای امنیت سازمان ملل متحد

1-1. ایجاد دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی و مبنای قانونی آن

الف ـ دیدگاه دولت‌ها

ب ـ ایرادات صلاحیتی مطرح‌شده از ناحیه متهمین

ج ـ وصف بین‌المللی دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی

1-2. تشکیل دادگاه‌های کیفری بر مبنای مأموریت‌های خاص شورای امنیت

1-2-1. دادگاه کوزوو

الف ـ پیشینه تشکیل دادگاه کوزوو

ب ـ صلاحیت سیستم قضایی کوزوو برای رسیدگی به جرایم مهم

1-2-2. هیئت‌های ویژه برای جرایم مهم تیمور شرقی

الف ـ پیشینه دادگاه

ب ـ وظایف مأموریت انتقالی

1-2-3. مبنای حقوقی تشکیل دادگاه‌های مأموریت‌محور

1-2-4. توصیف دادگاه‌های مأموریت‌محور در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

بند دوم: نقش دبیرکل

2-1. «دادگاه ویژه سیرالئون»؛ جلوه‌ای خاص از نقش حقوقی دبیرکل

2-1-1. مبنای حقوقی دادگاه

2-1-2. نقش شورای امنیت

2-1-3. ایراد مطرح‌شده از سوی متهمین

2-2. نقش دبیر کل در رابطه با «شعب فوق‌العاده کامبوج»

بند سوم: اقدامات منطقه‌ای

3-1. رویکرد کشورهای آفریقایی نسبت به سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

3-2. شعب فوق‌العاده سنگال

الف ـ طرح دعوا در محاکم بلژیک

ب ـ اعلام شکایت در کمیته ضدشکنجه

ج ـ اعتراض متهم به اصلاحات قانونی در دیوان دادگستری اکوواس تصمیم اتحادیه اروپا

د ـ طرح دعوا در دیوان بین‌المللی دادگستری

3-3. ماهیت دادگاه

بند چهارم: نقش دولت‌ها

بند پنجم: تکثر در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

5-1. مفهوم تکثر

5-2. تکثر در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

گفتار دوم: بایسته‌های هنجاری

بند نخست: دکترین عدالت مطلق

1-1. امکان توسل به اصل قانونی بودن توسط دادگاه‌ها نظامی بین‌المللی

1-1-1. ایراد به تفاسیر دادگاه

1-1-2. تفاوت برداشت از اسناد دادگاه

بند دوم: قابلیت اعمال دکترین قانونی بودن مطلق در حقوق کیفری بین‌المللی

بند سوم: منابع دکترین قانونی بودن مطلق

3-1. معاهدات بین‌المللی

3-2. عرف بین‌المللی

ج ـ اصول کلی حقوقی

3-4. قاعده آمره

بند چهارم: اصل قانونی بودن مجازات

فصل دوم: موانع حقوقی تحقق عدالت کیفری بین‌المللی

مبحث نخست: موانع صلاحیتی

گفتار نخست: بایسته‌های اعمال صلاحیت تکمیلی

بند نخست: پیوند بین دولت ذی‌صلاح و پیش‌شرط‌های اعمال صلاحیت

1-1. شناسایی دولت ذی‌صلاح

1-2. وضعیت حقوقی اقدامات دولت فاقد صلاحیت

بند دوم: عدم‌ِانجام رسیدگی حقیقی توسط دولت‌ها

2-1. عدم‌ِاقدام به‌عنوان یک ضابطه اولیه در قابلیت پذیرش

2-1-1. عفو و عدم‌ِتعقیب کیفری

2-1-2. دیدگاه اساسنامه رم درخصوص عفو

2-2. مفهوم حقیقی بودن رسیدگی

بند سوم: اعتبار امر مختومه

3-1. کارکرد اصل اعتبار امر مختومه در اساسنامه دیوان

3-2. تبیین مفهوم رفتار

3-3. مرحله رسیدگی قابل‌ِاستناد

بند چهارم: آستانه اهمیت

4-1. مفهوم اهمیت

4-2. رویه دیوان کیفری بین‌المللی

4-2-1. مرحله اول؛ نبود معیار و ضابطه مشخص

الف. بهره‌مندی دیوان از قواعد تفسیری حقوق معاهدات بین‌الملل

ب. تصمیم شعبه تجدیدنظر در پرتو تفسیر موضوع

ج. راهبرد تعقیبی دفتر دادستانی مصوب 2006

4-2-2. پیش‌بینی ضوابط و معیارها

4-2-3. رویه قضایی دیوان در تبیین مفهوم اهمیت و شدت جرم

الف. بهره‌مندی شعبه مقدماتی از دکترین حقوقی

ب. تصمیم شعبه مقدماتی در پرتو ضوابط دفتر دادستان و رویه قضایی

2. آستانه اهمیت در پرتو بررسی وضعیت‌ها

بند پنجم: عدم‌ِتمایل

5-1. مفهوم عدم‌ِتمایل

5-2. دادرسی منصفانه و عدم‌ِتمایل

5-3. ضوابط عدم‌ِتمایل

الف ـ ضابطه نخست

ب ـ ضابطه دوم

ج ـ ضابطه سوم

بند ششم: عدم ‌توانایی

6-1. تبیین مفهوم ناتوانی

6-2. خودارجاعی

6-2-1. ایراد اساسی در رابطه با خودارجاعی

6-3. دولت‌های ناتوان

6-3-1. وضعیت دولت‌های ناتوان در ارتباط با عدالت کیفری بین‌المللی

بند هفتم: ارزیابی صلاحیت تکمیلی

بند هشتم: تکمیلی بودن مثبت

گفتار دوم: صلاحیت محدود دیگر دادگاه‌های کیفری بین‌المللی

بند نخست: صلاحیت مکانی دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی

1-1. ضرورت عضویت جمهوری‌های یوگسلاوی پیشین در سازمان ملل

1-2. محدوده قلمرو مکانی و آثار آن

بند دوم: صلاحیت زمانی دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی

2-1. ایرادات مبتنی‌بر صلاحیت زمانی در رویه دادگاه

بند سوم: صلاحیت مکانی دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا

بند چهارم: صلاحیت زمانی دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا

4-1. ایرادات مبتنی‌بر صلاحیت زمانی در رویه دادگاه

بند پنجم: استراتژی اتمام و مکانیسم‌های محلی

5-1. ظهور مفهوم استراتژی اتمام

5-2. اقدامات ملی در راستای استراتژی اتمام

5-3. مکانیسم‌های محلی و نقش شورای امنیت

بند ششم ـ دادگاه ویژه سیرالئون

6-1. عفو اعطایی در رابطه با صلاحیت زمانی دادگاه

6-2. ماهیت و کارکرد مکانیسم جایگزین

بند هفتم: شعب فوق‌العاده کامبوج

مبحث دوم: کاستی‌های اثباتی و اجرایی

گفتار نخست: کاستی‌های اثباتی سیستم دادرسی کیفری بین‌المللی

بند نخست: اثبات جرایم مهم بین‌المللی

1-1. مفهوم اثبات

1-2. فرض بی‌گناهی متهم

بند دوم: ضابطه اثبات

بند سوم: رویکرد لیبرال نسبت به پذیرش دلایل

3-1. تفسیر موسع از دلیل

3-2. کنترل رویکرد موسع نسبت به دلایل

بند چهارم: اتکای دادرسی‌های کیفری بین‌المللی به شهادت شهود

بند پنجم: محدودیت‌های دسترسی به شهود مؤثر

5-1. خبرنگاران جنگی

5-2. کارکنان کمیته بین‌المللی صلیب سرخ

بند ششم: آسیب‌شناسی شهادت شهود

6-1. ایرادات ترجمه‌ای

6-2. وابستگی شهود

6-3. فراموشی شهود

6-4. لزوم بازنگری در نحوه استناد و نوع دلایل

گفتار دوم: کاستی‌های اجرایی

بند نخست: مفهوم همکاری دولت‌ها در حقوق بین‌الملل

بند دوم: ضرورت همکاری دولت‌ها

بند سوم: مدل همکاری در دادگاه‌های نظامی بین‌المللی

بند چهارم: مدل همکاری در دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی

4-1. «دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی»

4-1-1. ضرورت تصویب قانون داخلی

4-1-2. موافقت‌نامه صلح دیتون

4-1-3. وضعیت همکاری دولت‌ها با دادگاه

الف ـ بوسنی و هرزگوین

ب ـ جمهوری صرب بوسنی

ج ـ جمهوری کرواسی

د ـ جمهوری فدرال یوگسلاوی

ه ـ صربستان و مونته‌نگرو

4-1-4. ضمانت اجرای عدم‌ِهمکاری

4-2. «دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا»

4-2-1. ضرورت تصویب قوانین داخلی

4-2-2. وضعیت همکاری دولت‌های همسایه رواندا

4-2-3. وضعیت همکاری دولت رواندا

بند پنجم: مدل همکاری در «دیوان کیفری بین‌المللی»

5-1. تعهد دولت‌های عضو

5-1-1. مفهوم اصل نسبی بودن تعهدات

5-1-2. مفهوم همکاری کامل

5-2. تعویق همکاری

5-3. تعهد دولت‌های غیرعضو

5-3-1. همکاری دولت‌های غیر عضو درموارد ارجاع شورای امنیت

5-3-2. مدل همکاری درصورت ارجاع شورای امنیت

5-3-3. همکاری بر مبنای کنوانسیون منع و مجازات ژنوساید

5-4. ضمانت اجرای عدم‌انجام درخواست‌های دیوان

5-4-1. مصادیق عدم‌همکاری با دیوان

5-4-2. اقدامات خاص مجمع دولت‌های عضو

بند ششم: مصونیت

6-1. مصونیت در حقوق کیفری بین‌المللی

6-2. مصونیت در برابر دادگاه‌های کیفری بین‌المللی

6-3. پیشینه مصونیت در رابطه با جرایم مهم بین‌المللی

6-3-1. دادگاه‌های نظامی بین‌المللی

6-3-2. دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی

6-3-3. دادگاه‌های مختلط

6-3-3-1. دادگاه ویژه سیرالئون

6-3-3-2 «شعب فوق‌العاده کامبوج»

6-4. وضعیت خاص مصونیت در دیوان کیفری بین‌المللی

6-4-1. رویکرد دیوان نسبت به مسئله مصونیت

6-4-2. همکاری در رابطه با انصراف از مصونیت

6-4-3. نقش ارجاع شورای امنیت در لغو مصونیت

فصل سوم: موانع فراحقوقی تحقق عدالت کیفری بین‌الملل

مبحث نخست: موانع سیاسی تحقق عدالت کیفری بین‌المللی

گفتار نخست: شورای امنیت

بند نخست: پیوند صلح و عدالت

1-1. صلح در تقابل با عدالت

1-2. صلح ازطریق عدالت

بند دوم: ارجاع وضعیت به دیوان از ناحیه شورای امنیت

2-1. مفهوم وضعیت

2-1-1. تفاوت مفهوم وضعیت در منشور سازمان ملل و اساسنامه رم

2-1-2. رویه قضایی دیوان در رابطه با مفهوم وضعیت

2-2. لزوم رعایت چهارچوب اساسنامه رم در رابطه با ارجاع شورای امنیت

2-3. لزوم ارجاع شورای امنیت در چهارچوب فصل هفتم منشور

2-3-1. استثنائات ارجاع شورای امنیت

2-4. استانداردهای دوگانه شورای امنیت

2-4-1. وضعیت ارجاع سوریه

2-4-2. دورنمای ارجاع وضعیت‌ها توسط شورای امنیت

بند سوم: تعویق رسیدگی دیوان توسط شورای امنیت

3-1. فلسفه اختیار شورای امنیت در تعویق تحقیق و تعقیب

3-2. شرایط موردنظر جهت تصمیم‌گیری شورای امنیت

3-2-1. شرط ماهوی

3-2-2. شرط شکلی

3-3. وضعیت حقوقی اقدامات، در مرحله تعلیق رسیدگی

3-4. لزوم تبعیت از درخواست شورای امنیت

3-5. رویکرد شورای امنیت در اعمال ماده 16 اساسنامه

بند چهارم: نقش شورای امنیت در رابطه با جرم تجاوز

4-1. مبانی حقوقی اختیار شورای امنیت در رابطه با جرم تجاوز

4-1-1. دامنه اختیارات شورای امنیت به‌موجب ماده 15 مکرر دوم اساسنامه

4-1-2. نحوه ارجاع شورای امنیت

4-1-3. دامنه اختیارات شورای امنیت به‌موجب ماده 15 مکرر اساسنامه

4-2. شرایط اعمال اختیارات شورای امنیت در رابطه با جرم تجاوز

گفتار دوم: نقش دولت‌ها

بند نخست: ایالات‌متحده

1-1. رویکرد ایالات‌ متحده نسبت به دیوان

1-1-1. اقدامات خاص ایالات‌متحده علیه دیوان

1-1-1-1. قانون حمایت از نیروهای نظامی آمریکا (ASPA)

الف ـ اقدامات ممنوع‌کننده

ب ـ اقدامات محدودکننده

ج ـ استثنائات قانونی

1-1-1-2. موافقت‌نامه‌های مصونیتی دوجانبه (BIA)

الف ـ اعتبار حقوقی موافقت‌نامه‌های مصونیتی دوجانبه

1- هماهنگی موافقت‌نامه‌های مصونیتی با تعهد دولت‌های عضو

2- ایرادات موافقت‌نامه‌های مصونیتی

ب ـ ماهیت حقوقی موافقت‌نامه‌های مصونیتی

بند دوم: دیدگاه دولت چین نسبت به دیوان

2-1. نقش چین در فرایند سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

2-2. دلایل مخالفت چین نسبت به دیوان

2-2-1. دلایل حقوقی

الف ـ صلاحیت

ب ـ تقسیم‌بندی جرایم مشمول صلاحیت دیوان

2-2-2. دلایل سیاسی

بند سوم: دیدگاه دولت روسیه نسبت به دیوان

3-1. نقش روسیه در فرایند عدالت کیفری بین‌المللی

3-2. دلایل عدم‌ِهمراهی روسیه با دیوان

الف ـ وضعیت گرجستان

ب ـ وضعیت اوکراین

بند چهارم: رویکرد کشورهای آفریقایی نسبت به دیوان

4-1. رابطه دیوان و کشورهای آفریقایی

4-2. اقدامات کشورهای آفریقایی، در عدم‌همکاری با دیوان

4-2-1. ایجاد دیوان جایگزین برای «دیوان کیفری بین‌المللی»

الف ـ دیوان کیفری آفریقایی

ب ـ وضعیت حقوقی دیوان کیفری آفریقایی در ارتباط با «دیوان کیفری بین‌المللی»

4-2-2. انصراف از عضویت در دیوان

الف ـ وضعیت انصراف کشورهایی آفریقایی

ب ـ اثر خروج از دیوان در رابطه با جرایم ارتکابی

ج ـ اقدام سازمان‌یافته برای خروج از دیوان

مبحث دوم: عامل اقتصادی

گفتار نخست: نقش بودجه در ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی

بند نخست: تعریف بودجه سازمان بین‌المللی

بند دوم: ضرورت تدوین بودجه در سازمان‌های بین‌المللی

بند سوم: ضوابط حاکم بر تعیین بودجه

3-1. ضمانت اجراء عدم‌ِپرداخت بودجه مقرر

3-2. مشارکت داوطلبانه

بند چهارم: نقش دولت‌های مهم در تأمین بودجه سازمان‌های بین‌المللی

گفتار دوم: نقش بودجه در سیستم عدالت کیفری بین‌المللی

بند نخست: دادگاه‌های نظامی نورنبرگ و توکیو

1-1. نقش دُول مغلوب در تأمین بودجه

1-2. نقش ایالات‌متحده در تأمین بودجه دادگاه

1-3. ارزیابی نهایی بودجه دادگاه

بند دوم: دادگاه‌های کیفری بین‌المللی موردی

2-1. «دادگاه کیفری بین‌المللی یوگسلاوی»

2-1-1. کمک‌های داوطلبانه

2-1-2. کاستی‌های بودجه‌ای

2-2. «دادگاه کیفری بین‌المللی رواندا»

بند سوم: دادگاه‌های کیفری مختلط

3-1. «دادگاه ویژه سیرالئون»

3-1-1. اختصاص بودجه دادگاه

3-1-2. کاستی‌ها و موانع بودجه‌ای

3-2. شعب فوق‌العاده کامبوج

3-2-1. طراحی بودجه دادگاه

3-2-2. کاستی‌های بودجه‌ای

بند چهارم: «دیوان کیفری بین‌المللی»

4-1. پیشینه طراحی بودجه

4-2. نحوه طراحی و تصویب بودجه دیوان

4-2-1. کمیته بودجه و تأمین مالی

4-2-2. کاهش ضریب ریسک در پیش‌بینی بودجه

4-2-3. مجمع دولت‌های عضو

4-2-4. سهم دولت‌های عضو

الف ـ مدل تعیین سهمیه‌های مقرر

ب ـ معایب تبعیت از مدل سازمان ملل

ج- ضمانت اجرای عدم‌ِپرداخت سهمیه

4-3. امکان پرداخت‌های داوطلبانه

4-4. رابطه دیوان و سازمان ملل متحد

4-4-1. رابطه مالی دیوان و سازمان ملل متحد

4-4-2. وضعیت ارجاعات شورای امنیت

الف ـ وضعیت موجود

ب ـ ضمانت اجرای عدم‌ِپرداخت سهمیه سازمان ملل

نتیجه‌گیری

منابع و مأخذ