مسئولیت مدیران و هیئت مدیره شرکت‌ها در ترکیه (قسمت نخست از دو قسمت)
Responsibilities of company boards in Turkey
مقدمه مترجم:
آگاهی مدیران شرکت‌ها از مسئولیت مدنی و کیفری ایشان در برابر شرکت و اشخاص ثالث و نیز آگاهی عموم مردم از این مسئولیت‌ها، باعث میشود مدیران در تصمیمات و اقدامات خود، مطابق قانون عمل نموده تا بدین‌وسیله در معرض مسئولیت قرار نگیرند. جبران خسارات سهامداران در صورت تقصیر مدیران شرکت در قوانین تجارت کشورها مورد توجه قانون‌گذاران قرار دارد.
در این گزارش که در دو قسمت منتشر میشود، مسئولیت مدیران و هیئت مدیره شرکت‌ها در مقررات کشور ترکیه بررسی شده است. برای حقوقدانان ایرانی فرصت آشنایی و مطالعه نظام حقوقی کشور همسایه، جمهوری ترکیه به ندرت فراهم بوده است، لذا مطالعه مسئولیت مدیران شرکت‌ها را در قوانین این کشور دنبال کردیم. لازم به ذکر است که در ایران مقررات مربوط به این مبحث در لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوّب 1347، از جمله در مواد 142 و 143 و سایر قسمت های این لایحه آمده است که اعضای هیئت مدیره را در صورت تخلف از قانون یا اساسنامه یا مصوبات مجمع عمومی مسئول می‌شمارد.
ساختار هیئت مدیره شرکت‌ها
بر اساس قوانین ترکیه، شرکت‌های ثبت‌شده و ثبت‌نشده در بورس، از ساختار هیئت مدیره یک لایه استفاده می‌کنند.
همچنین، طبق بند دوم ماده 359 قانون تجارت ترکیه، امکان عضویت اشخاص حقوقی در هیئت مدیره وجود دارد.
مسئولیت‌های قانونی هیئت مدیره
وظایف اصلی اعضای هیئت مدیره عبارتند از:
- در اداره امور شرکت با احتیاط و با پشتکار عمل کنند؛
- به منظور حصول اطمینان از انطباق با اصول حسن نیت و منافع شرکت و سهامداران، بر مدیریت و تجارت شرکت نظارت داشته باشند؛
- اطلاعات به دست آمده از شرکت را در طول مدت خدمت و پس از آن محرمانه نگه‌دارند؛
- چنانچه منافع خود یا بستگان نزدیک آنها در دستورکار جلسه هیئت مدیره قرار دارد از شرکت در جلسه و مداخله در تصمیم گیری خودداری کنند؛ و
- طرف معامله با شرکت قرار نگیرند مگر در موارد خرید سهام که مجمع عمومی به هیئت مدیره اجازه خرید سهام را بدهد (حداکثر مدت اعتبار این مجوز پنج سال است).
علاوه بر موارد فوق، قانون تجارت ترکیه (TCC) وظایف غیر قابل انتقال اعضای هیئت مدیره را تعیین می‌کند. اهم وظایف و اختیارات غیر قابل تفویض و لاینفک هیئت مدیره طبق ماده 375 قانون تجارت ترکیه به شرح زیر است:
- تعیین مدیریت رده بالای شرکت و ارائه دستورالعمل‌های لازم در این زمینه؛
- ایجاد سیستم‌های لازم برای برنامه‌ریزی مالی، حسابداری و حسابرسی مالی به میزان مورد نیاز؛
- نصب و عزل مدیران میانی (و افرادی که وظایف مدیر را انجام می‌دهند) و همچنین نصب و عزل امضا کنندگان مجاز؛
- نظارت عالی بر اینکه آیا مدیران و کارکنان شرکت بر اساس قانون، اساسنامه شرکت، مقررات داخلی و مصوبات کتبی هیئت مدیره عمل می کنند یا خیر؛
- نگهداری دفتر سهام، دفتر تصمیمات هیئت مدیره و سوابق مجامع عمومی؛
- تهیه گزارش سالانه و افشای حاکمیت شرکتی؛
- ارائه گزارش سالانه و افشای حاکمیت شرکتی به جلسات مجمع عمومی؛
- دعوت جهت تشکیل مجامع عمومی؛
- اجرای مصوبات مجامع عمومی؛ و
- اطلاع‌رسانی به دادگاه‌ها در مورد وضعیت مازاد بدهی‌های شرکت نسبت به دارایی‌ها.
طبق ماده 367 قانون تجارت ترکیه، هیچ یک از این وظایف و اختیارات را نمی‌توان به نماینده، مدیریت شرکت، کمیته خاص یا مدیران میانی واگذار کرد. مجمع عمومی نمی‌تواند این وظایف و اختیارات هیئت مدیره را سلب نموده یا در انحصار خود قرار دهد یا به مجمع عمومی یا کمیته‌هایی که به موجب اساسنامه تشکیل میشود منتقل کند. به همین ترتیب، هیئت مدیره نمی‌تواند از این وظایف و اختیارات چشم‌پوشی کند.
هیئت مدیره در برابر چه کسانی مسئول است؟
طبق ماده 365 قانون تجارت ترکیه، هیئت مدیره مسئولیت مدیریت و نمایندگی شرکت را بر عهده دارد. بر اساس ماده 553 قانون مذکور، در مواردی که هیئت مدیره بر اساس قانون و اساسنامه شرکت، به دلیل تقصیر خود مسئول باشد، این مسئولیت هیئت مدیره در قبال شرکت، سهامداران و طلبکاران شرکت خواهد بود.
اقدامات اجرایی علیه مدیرانی که مرتکب تقصیر در اداره شرکت شوند
بر اساس قانون تجارت ترکیه، شرکت، سهامداران و طلبکاران آن حق دارند علیه اعضای هیئت مدیره برای جبران خساراتی که به دلیل تقصیر آنها در اداره شرکت رخ داده است، اقدام به طرح دعوای جبران خسارت کنند. بر اساس ماده 553 قانون مذکور سهامداران می‌توانند علیه مدیران اقامه دعوی کنند و تقاضای جبران خساراتی را که مستقیماً متحمل شده‌اند بنمایند. همچنین می‌توانند از طرف شرکت جبران خساراتی را که شرکت متحمل شده است، از مدیران مطالبه کنند.
در قانون تجارت ترکیه، بیمه داوطلبانه خسارات وارده به شرکت به دلیل تقصیر اعضای هیئت مدیره در حین انجام وظایفشان نیز پیش‌بینی شده است.
در مورد شرکت‌های سهامی عام، چنانچه خسارت وارده معادل بیش از 25 درصد سرمایه شرکت بیمه‌گزار باشد، این امر باید در اطلاعیه هیئت مدیره در بازار سرمایه اعلام شود. در صورت پذیرفته شدن سهام شرکت در بورس اوراق بهادار باید در بولتن بورس نیز اعلام شود. طبق ماده 361 قانون تجارت ترکیه، این بیمه در زمان ارزیابی انطباق اقدامات با اصول حاکمیت شرکتی مورد توجه قرار خواهد گرفت.
قانون تجارت جدید ترکیه در مواد 553 و 562 به طور خاص مسئولیت‌های مدنی و کیفری را برای اعضای هیئت مدیره مقرر نموده است. در صورتی که اعضای هیئت مدیره به تعهدات مقرر در قانون یا اساسنامه عمل نکنند، در معرض مسئولیت مدنی و کیفری خواهند بود.
شرط دقت و احتیاط اعضای هیئت مدیره
طبق ماده 369 قانون تجارت ترکیه، اعضای هیئت مدیره و اشخاص ثالث متولی مدیریت موظفند با دقت و با رعایت ضوابط با حسن نیت عمل نمایند.
منبع:
مترجم و مؤلف:
دکتر هادی رحمانی
میتوانید برای خواندن اخبار دیگر جهان به صفحه پویش های حقوقی پژوهشکده حقوقی شهر دانش مراجعه کنید.
