سایر مصوبات دهه سوم آذر ۱۴۰۲ -

کمیته امداد امام خمینی (ره) در راستای انجام‌وظیفه ذاتی خود مبنی بر توانمندسازی طبقات محروم ایران اسلامی و زمینه‌سازی برای خودکفایی ایشان، نسبت به تأسیس «صندوق تضمین اشتغال امداد امام (ره)» با هدف رفع دغدغه نیازمندان در تأمین تضامین بانکی برای دریافت تسهیلات اشتغال‌زایی اقدام نموده است.

عضو هیأت‌امناء و رئیس کمیته امداد امام خمینی ـ سیدمرتضی بختیاری

اساسنامه صندوق تضمین اشتغال امداد امام (ره)

به استناد بند (ب) تبصره ۱۶ قانون بودجه سال ۱۴۰۱ و در راستای ایجاد سازوکار تسهیل در ضمانت نیازمندان در دریافت تسهیلات اشتغال، اساسنامه صندوق تضمین اشتغال امداد امام (ره) به شرح زیر می‌باشد:

ماده ۱ ـ صندوق تضمین تسهیلات اشتغال به منظور پوشش خطر (‌ریسک) تسهیلات خرد پرداختی با هدف اشتغال‌زایی نیازمندان که در این اساسنامه به اختصار ” صندوق ” نامیده می‌شود، تحت نظارت کمیته امداد امام خمینی‌(ره) تشکیل و طبق مفاد این اساسنامه فعالیت می‏کند.

ماده ۲ ـ صندوق موسسه‌ای غیرانتفاعی و عام‌المنفعه دارای شخصیت حقوقی مستقل و استقلال مالی و اداری بوده و فعالیت آن از تاریخ تأسیس به مدت نامحدود خواهد بود.

ماده ۳ ـ سرمایه اولیه صندوق به مبلغ ۴۰۰۰ میلیارد ریال است که تماماً توسط کمیته امداد امام خمینی (ره) تأمین شده است. افزایش و کاهش سرمایه صندوق تابع این اساسنامه است.

ماده ۴ ـ صندوق دارای تابعیت ایرانی و حوزه فعالیت آن در سراسر کشور بوده و مرکز اصلی صندوق شهر تهران، به نشانی میدان آزادی ـ ابتدای بزرگراه شهید لشگری ـ دفتر مرکزی کمیته امداد امام خمینی (ره) و کد پستی ۱۳۹۱۷۱۵۱۱۷ است.

تبصره: صندوق صرفاً به صورت تک شعبه‌ای فعالیت می‌نماید و ایجاد شعب برای صندوق ممنوع می‌باشد.

ماده ۵ ـ هدف از تأسیس صندوق فراهم آوردن زمینه ضمانت ایجاد اشتغال نیازمندان است.

ماده ۶ ـ موضوع فعالیت صندوق عبارت است از:

۱ ـ تضمین اصل و سود تسهیلات طرح‌های اشتغال‌زایی نیازمندان به ذینفعی بانک‌ها و مؤسسات مالی و صندوق‌های قرض‌الحسنه اعتباری مجاز و سایر نهادهای دارای مجوز

۲ ـ ارزیابی، اعتبارسنجی و تحلیل خطر (ریسک) ذی‌نفعان ضمانت‌نامه‌ها

۳ ـ جلب همکاری و مشارکت با بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری و بیمه‌ای، دستگاه‌های اجرایی و صندوق‌های ضمانت مجاز در خصوص موضوع فعالیت صندوق

۴ ـ بهره‌مندی از ابزارهای مدیریت منابع و تحلیل خطر (ریسک) در راستای تحقق اهداف و موضوع فعالیت صندوق

۵ ـ جذب و هدایت منابع مالی به غیر از سپرده‌های مردمی

۶ ـ اتخاذ رویکردهای اجرایی در جهت پیشگیری، کاهش خطر (ریسک) و افزایش پایداری طرح‌های اشتغال و سایر موارد مرتبط با اهداف صندوق.

ماده ۷ ـ روش‌های تأمین منابع مالی صندوق‏ عبارت است از:

۱ ـ کمک بلاعوض یا مشارکت دولت.

۲ ـ کمک و سرمایه‌گذاری بانک‌ها و مؤسسات اعتباری و اخذ تسهیلات از آن‌ها.

۳ ـ کمک بلاعوض اشخاص حقیقی و حقوقی، شرکت‌های دولتی و غیردولتی، نهادهای انقلابی، نهادهای عمومی غیردولتی و شهرداری‌ها و شرکت‌های وابسته و تابع.

۴ ـ درآمد حاصل از ارائه خدمات.

۵ ـ سود حاصل از سپرده‌های صندوق نزد بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری مجاز و سرمایه‌گذاری‌ها در سایر اوراق پذیرفته‌شده در بورس و فرابورس

تبصره: انجام هرگونه فعالیت اقتصادی برای صندوق ممنوع است.

ماده ۸ ـ ارکان صندوق به شرح زیر است:

۱ ـ مجمع عمومی (رئیس کمیته امداد امام خمینی (ره))

۲ ـ هیأت‌مدیره.

۳ ـ مدیرعامل.

۴ ـ بازرس قانونی و حسابرس (معاونت نظارت و حسابرسی دفتر مقام معظم رهبری).

ماده ۹ ـ مجمع عمومی بالاترین و عالی‌ترین مرجع تصمیم‌‌گیر در صندوق است.

ماده ۱۰ ـ وظایف و اختیارات مجمع عمومی عبارت است از:

۱ ـ تعیین سیاست‌ها، خط‌مشی‌ها و اولویت‌های حمایتی صندوق متناسب و هماهنگ با اهداف موضوع فعالیت صندوق.

۲ ـ تصویب آیین‌نامه‌های مالی، معاملاتی، اداری و تشکیلات صندوق به پیشنهاد هیأت‌مدیره.

۳ ـ رسیدگی و اتخاذ تصمیم نسبت به گزارش عملکرد سالیانه هیأت‌مدیره و صورت‌های مالی

۴ ـ انتخاب، انتصاب و عزل اعضای هیأت‌مدیره.

۵ ـ انتخاب سالیانه بازرس قانونی و حسابرس با رعایت قوانین و مقررات مربوط.

۶ ـ بررسی و تصویب بودجه سالانه پیشنهادی از طرف هیأت‌مدیره.

۷ ـ اتخاذ تصمیم نسبت به مطالبات لاوصول یا مشکوک‌الوصول صندوق.

۸ ـ اتخاذ تصمیم نسبت به پیشنهاد افزایش یا کاهش سرمایه صندوق.

۹ ـ تعیین میزان حق حضور و پاداش هیأت‌مدیره و حق‌الزحمه حسابرس و بازرس با رعایت قوانین و مقررات مربوط

۱۰ ـ اتخاذ تصمیم در خصوص هرگونه اصلاح یا تغییر در اساسنامه صندوق و پیشنهاد آن به هیأت‌امنای کمیته امداد امام خمینی (ره)

۱۱ ـ پیشنهاد انحلال صندوق با رعایت قوانین و مقررات مربوط به هیأت‌امنای کمیته امداد امام خمینی (ره)

۱۲ ـ اخذ تصمیم در خصوص سایر روش‌های تأمین‌مالی موردنیاز صندوق با رعایت قوانین و مقررات مربوطه

۱۳ ـ تعیین روزنامه کثیرالانتشار جهت ثبت آگهی‌های صندوق

۱۴ ـ اتخاذ تصمیم در خصوص سایر وظایف و اختیاراتی که طبق این اساسنامه یا قوانین و مقررات مربوط بر عهده مجمع عمومی است.

۱۵ ـ بررسی و اتخاذ تصمیم نسبت به پیشنهادهای هیأت‌مدیره.

ماده ۱۱ ـ مجمع عمومی با دعوت از هیأت‌مدیره و بازرسان صندوق یک‌بار در سال و حداکثر ظرف چهار ماه از تاریخ انقضای سال مالی صندوق تشکیل می‏شود.

تبصره ـ مجمع عمومی در هر زمان که لازم تشخیص دهد نسبت به برگزاری جلسات فوق‌العاده اقدام خواهد نمود.

ماده ۱۲ ـ هیأت‌مدیره صندوق مرکب از سه یا پنج نفر عضو اصلی است که توسط مجمع برای مدت دو سال منصوب می‌شوند.

تبصره ۱ ـ مجمع می‌تواند علاوه‌بر انتخاب اعضای اصلی هیأت‌مدیره، نسبت به انتخاب دو نفر دیگر به عنوان اعضای علی‌البدل، اقدام کند.

تبصره ۲ ـ هیأت‌مدیره در اولین جلسه، یک نفر را به عنوان رئیس از میان اعضا هیأت‌مدیره انتخاب نماید.

تبصره ۳ ـ جلسات هیأت‌مدیره برحسب دعوت رئیس هیأت‌مدیره حداقل ماهی دو بار تشکیل و با حضور حداقل دوسوم از اعضا رسمیت می‌یابد؛ تصمیمات هیأت‌مدیره با اکثریت آرای موافق معتبر می‌باشد.

ماده ۱۳ ـ هیأت‌مدیره برای هرگونه اقدامی به نام صندوق و هر نوع عملیات و معاملات مربوط به موضوع فعالیت صندوق به جز آنچه صرفاً در صلاحیت مجمع است، دارای وظایف و اختیارات به شرح زیر است:

۱ ـ اجرای اساسنامه صندوق و مصوبات مجمع

۲ ـ تهیه و تنظیم سیاست‌های کلی، خط‌مشی عمومی صندوق و پیشنهاد آن به مجمع عمومی.

۳ ـ تهیه و گزارش عملکرد سالانه و صورت‌های مالی صندوق و ارائه گزارش عملیات صندوق به مجمع، بازرس قانونی و حسابرس

۴ ـ تنظیم بودجه سالانه صندوق و ارائه آن به مجمع

۵ ـ تهیه و تصویب دستورالعمل‌های اجرایی مربوط

۶ ـ نصب، عزل، تصویب وظایف، اختیارات، حقوق و مزایای مدیرعامل

۷ ـ ارائه پیشنهادهای مربوط به تغییر و اصلاح اساسنامه و نیز کاهش یا افزایش سرمایه صندوق به مجمع عمومی.

۸ ـ افتتاح هر نوع حساب و استفاده از آن به نام صندوق نزد بانک‌ها و مؤسسات مالی قانونی دیگر.

۹ ـ تقویت ساختار و تشکیلات صندوق به پیشنهاد مدیرعامل.

۱۰ ـ برقراری نظام حسابرسی داخلی و استقرار نظام کنترل‌های مناسب

۱۱ ـ اقامه هرگونه دعوای حقوقی و کیفری و دفاع از هر دعوای حقوقی و کیفری اقامه‌شده در هر یک از دادگاه‌ها، دادسراها، مراجع قضایی یا غیرقضایی اختصاصی یا عمومی و دیوان عدالت اداری از طرف صندوق، دفاع از صندوق در مقابل هر دعوای اقامه‌شده علیه صندوق (کیفری و حقوقی)، در هریک از مراجع قضایی یا غیرقضایی اختصاصی یا عمومی و دیوان عدالت اداری، با حق حضور و مراجعه به مقامات انتظامی و استیفای کلیه اختیارات موردنیاز در دادرسی از آغاز تا اتمام، از جمله حضور در جلسات، اعتراض به رأی، درخواست تجدیدنظر، فرجام، واخواهی و اعاده دادرسی، مصالحه و سازش، استرداد اسناد یا دادخواست یا دعوا، ادعای جعل یا انکار و تردید نسبت به سند طرف و استرداد سند، تعیین جاعل، حق امضای قراردادهای حاوی شرط داوری یا توافقنامه داوری و ارجاع دعوا به داوری و تعیین و گزینش داور منتخب، اجرای حکم نهایی و قطعی داور، درخواست صدور برگ اجرایی و تعقیب عملیات آن و اخذ محکومٌ‌به و وجوه ایداعی و تعقیب آن‌ها، تعیین مصدق و کارشناس، انتخاب و عزل وکیل و نماینده با حق توکیل مکرر، اقرار در ماهیت دعوا، جلب ثالث و دفاع از دعوای ثالث، دعوای متقابل و دفاع در مقابل آنها، ورود شخص ثالث و دفاع از دعوای ورود ثالث، قبول یا رد سوگند، تأمین خواسته، تأمین ضرر و زیان ناشی از جرایم و امور مشابه دیگر.

۱۲ ـ سایر اختیارات و وظایفی که طبق این اساسنامه و از سوی مجمع برای پیشبرد اهداف صندوق به هیأت‌مدیره تفویض شود.

تبصره ـ هیأت‌مدیره می‌تواند برخی از وظایف خود را به مدیرعامل تفویض کند.

ماده ۱۴ ـ مدیرعامل، مسئول حسن جریان امور و حفظ حقوق و منافع و اموال صندوق است و علاوه‌بر اختیارات و وظایف تعیین‌شده از سوی هیأت‌مدیره، از جمله دارای وظایف و اختیارات زیر است:

۱ ـ اجرای مصوبات و تصمیمات مجمع و هیأت‌مدیره و انجام تمام امور اجرایی، اداری، مالی و امور موضوع صندوق که از سوی هیأت‌مدیره تعیین و به وی تفویض می‌شود.

۲ ـ تهیه بودجه سالانه، صورت‌ها و گزارش‌های مالی و سایر گزارش‌ها برای ارائه به هیأت‌مدیره، مجمع، بازرس و حسابرس.

۳ ـ نمایندگی صندوق در برابر اشخاص حقیقی و حقوقی و اقامه دعاوی برای دفاع از منافع صندوق با حق تعیین وکیل یا وکیل در توکیل.

۴ ـ امضای مکاتبات اداری در حدود اختیارات.

۵ ـ مدیریت نیروی انسانی صندوق.

۶ ـ اقدام در مورد وصول مطالبات صندوق و گزارش مشکلات به هیأت‌مدیره

۷ ـ ارائه پیشنهاد اصلاح سرمایه صندوق و سایر پیشنهادهای مالی به هیأت‌مدیره

۸ ـ پیشنهاد دعوت از اعضای هیأت‌مدیره برای تشکیل جلسه هیأت‌مدیره در مواقعی که برای اداره یا اجرای موضوع فعالیت صندوق، اتخاذ تصمیماتی لازم است که خارج از حوزه‌ی اختیارات مدیرعامل است.

۹ ـ ایفای وظایف و اختیاراتی که طبق این اساسنامه یا اهداف صندوق، توسط هیأت‌مدیره به مدیرعامل تفویض می‌شود.

تبصره ـ مدیرعامل می‌تواند برخی از اختیارات خود را به معاونین صندوق تفویض کند.

ماده ۱۵ ـ کلیه چک‌ها و اسناد و اوراق مالی و تعهدآور با امضای ثابت مدیرعامل و یکی از اعضای هیأت‌مدیره که توسط هیأت‌مدیره تعیین می‌شود و پس از ممهور شدن به مهر صندوق معتبر خواهد بود.

تبصره ـ در غیاب مدیرعامل، رئیس هیأت‌مدیره و یکی از اعضای هیأت‌مدیره می‌تواند حق امضای اسناد و اوراق مالی و چک و سفته را انجام دهد.

ماده ۱۶ ـ معاونت نظارت و حسابرسی دفتر مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی) رکن نظارتی صندوق است.

ماده ۱۷ ـ سال مالی صندوق از اول فروردین‌ماه هر سال شروع می‌شود و در پایان اسفندماه همان سال خاتمه می‌یابد، به استثنای سال اول تأسیس که از تاریخ تشکیل تا پایان اسفندماه همان سال خواهد بود.

ماده ۱۸ ـ سایر موارد پیش‌بینی‌نشده در این اساسنامه تابع سایر قوانین موضوعه می‌باشد.

ماده ۱۹ ـ انحلال و تسویه صندوق با پیشنهاد مجمع و تصویب هیأت‌امنای کمیته امداد امام خمینی (ره) انجام می‌شود و کلیه دارایی و اموال آن متعلق به کمیته امداد امام خمینی (ره) خواهد بود

ماده ۲۰ ـ این اساسنامه، مشتمل بر (۲۰) ماده و (۹) تبصره در تاریخ ۱۴۰۲/۰۲/۹ به تصویب هیأت‌امنای کمیته امداد امام خمینی (ره) رسیده و قابلیت اجرا دارد

نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری بحران ناشی از تهدید و جنگ)

منتشره در روزنامه رسمی شماره 22935-1402/09/25

شماره 160/1/2921 – ۱۴۰۲/۸/۱

“هر ملتی هم که به فکر دفاع از خود نباشد و خود را آماده نکند در واقع زنده نیست، هر ملتی هم که اهمیت دفاع را درک نکند به یک معنا زنده نیست، ما نمی‌توانیم چشم و قدرت تحلیل داشته باشیم توطئه عمیق عناد آمیز استکبار علیه اسلام و انقلاب و نظام اسلامی را ببینیم درعین‌حال به فکر دفاع نباشیم خدا آن روز را نیاورد که این ملت و برگزیدگانش از تهاجم عنودانه خباثت آمیز استکبار جهانی و در رأس آنها آمریکا دچار غفلت بشود.”

مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظلّه‌العالی) ـ ۱۳۹۷/۰۸/۰۶

کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور به ریاست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در حوزه پدافند غیرعامل کشور است که تصمیمات آن با ابلاغ رئیس کارگروه مزبور، برای همه دستگاه‌های لشکری، کشوری، بخش دولتی و عمومی غیردولتی لازم‌الاجراست…”

قانون تشکیل پدافند غیرعامل کشور (۱۴۰۲/۶/۱۲)

تصویب‌نامه

وزیر محترم کشور ـ وزیر محترم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

معاون محترم رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور

رئیس محترم کمیسیون امنیّت ملّی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

معاون محترم هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلّح

رئیس محترم سازمان پدافند غیرعامل کشور

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و در جهت تسرّی الزامات قانون فوق‌الذکر، پیشنهاد آن سازمـان مبنی بر ابلاغ مجدد نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ) ـ مصوبه شماره 160/1/2060 مورخ ۱۳۹۹/۰۳/۲۵ ـ را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود:

نظام عملیاتی پدافند مردم محور

(صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ)

مقدمه

مردم (نیروی انسانی) هر کشوری با ارزش‌ترین سرمایه‌ و اصلی‌ترین مولّفه‌ اقتدار هر کشوری محسوب می‌شوند که صیانت و حفاظت از جان و مال آن‌ها از اصول اولیه و اهداف اصلی نظام پدافند غیرعامل است. یکی از راهبردهای اساسی دشمنان انقلاب اسلامی تأثیرگذاری بر مردم در جهت کاهش تاب‌آوری است تا با تقابل مردم در برابر حکومت، موجب کاهش قدرت ملی و واگرایی ملت‌ و دولت شوند لذا صیانت از مردم، اداره آنها و خدمات‌رسانی مناسب در شرایط اضطراری، امری اجتناب‌ناپذیر جهت حفظ و ارتقاء پایداری ملی خواهد بود.

پدافند غیرعامل مجموعه اقدامات غیرمسلّحانه‌ای است که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تداوم فعالیّت‌های ضروری، ارتقای پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران و در نهایت ایجاد امنیت ملی می‌شود، به‌کارگیری تمهیدات و ملاحظات پدافند غیرعامل که قبل از وقوع بحران و در زمان عادی تهیه و اجرا می‌شوند طراحی برای تمامی گام‌های مدیریت بحران را در برمی‌گیرند و کارایی دفاعی طرح‌ها و پروژه‌ها را در زمان بحران افزایش خواهند داد، در واقع، اقدامات زیرساختی، مدیریتی و ساختاری پدافند غیرعامل تسهیل‌کننده مدیریت بحران‌هاست.

هماهنگی برنامه‌ها و تمهیدات ستادهای مدیریت بحران، مهم‌ترین عامل در کنترل و مهار بحران‌هاست، تشریح وظایف و مسئولیت‌ها در هر یک از سازمان‌ها و نهادهای عهده‌دار مسئولیت در مدیریت بحران، ارتباطات میان‌بخشی سازمان‌ها و اُرگان‌های موثّر در سازوکار مدیریت بحران، سلسله‌مراتب مدیریت بحران و همچنین ارزیابی سازوکار هماهنگی مدیریت بحران در وضع موجود از مواردی است که می‌تواند موجب تسهیل در فرایند مدیریت بحران شود و البته برنامه‌های آموزشی و ارتقاء سطح آگاهی مدیران در زمینه مفاهیم اصلی پدافند غیرعامل و مدیریت بحران می‌تواند موجب تسهیل در روند اجرای برنامه‌ها شود؛ بنابراین و به‌منظور حفظِ آرامشِ جامعه در شرایط اضطراری، صیانت و حفاظت از جان و مال مردم و اداره و سازمان‌دهی آنان جهت تسهیل در مدیریت بحران و کاهش آسیب‌های احتمالی ناشی از وقوع تهدیدات غیرمتعارف (نوین) و اقدامات خصمانه دشمن در شرایط اضطراری، تدوین نظام عملیاتی پدافند مردم محور (صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ) در دستور سازمان پدافند غیرعامل کشور قرار گرفت.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۲) قرارگاه پدافند مردم‌ محور: قرارگاه پدافند مردم ‌محور (لشکری و کشوری) که برای هدایت، راهبری و مدیریت پیامدهای ناشی از جنگ در حوزه حفاظت و صیانت از مردم تشکیل می‌شود و اجرای اقدامات عملیاتی پدافند مردم محور را در استان‌ها، شهرستان‌ها و دستگاه‌های اجرایی و نیروهای مسلح راهبری، هدایت و نظارت می‌کند.

۳) بحران ناشی از جنگ: پیامدهای جدی ناشی از وقوع مخاطره نظامی یا تهدید از طرف دشمن در بخش غیرنظامی و در حوزه‌های زیستی، سایبری، شیمیایی، پرتوی، تروریستی، نظامی و یا ترکیبی است که منجر به خسارات و اثرات منفی گسترده انسانی و زیرساخت‌ها می‌شود.

۴) مخاطره نظامی: به هر نوع تهدید، پیامد، حادثه یا اقدام با منشاء پیدایش از طرف دشمن در حوزه‌های زیستی، سایبری، شیمیایی، پرتوی، تروریستی، نظامی و یا ترکیبی از آنها که با هدف ضربه‌زدن به منافع ملی باشد، اطلاق می‌گردد.

۵) تهدید: هر عنصر یا وضعیّتی که پیش‌شرط وقوع یک حادثه یا رویداد ناگوار باشد و موجودیّت منافع، امنیّت ملی و یا ارزش‌های حیاتی کشور را به خطر اندازد، تهدید محسوب می‌گردد.

۶ ) شرایط اضطراری: وضعیتی است که در پی وقوع تهدید یا مخاطره و قریب‌الوقوع بودن یا بعد از وقوع آن ایجاد می‌شود و نیاز به اقدامات فوق‌العاده برای پاسخ دارد.

۷) صیانت از سرمایه‌های انسانی: ایجادِ سازوکار لازم به‌منظور حفظ کردن سرمایه‌های انسانی و به‌صورت عام، جمعیّت یک منطقه می‌باشد که جزء منافع ملی حیاتی هر کشوری محسوب می‌شود و در راهبرد تهاجمی دشمن از محوری‌ترین اهداف آنها می‌باشد و با سه رویکرد؛ مردم‌داری، مردم‌یاری و مردم‌بانی موردنظر است.

۸) آسیب‌پذیری: ضعف و کمبودهای مادی و غیرمادی شامل فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی در جامعه که باعث می‌شود وقوع تهدیدات منجر به بحران شود.

۹) پاسخ: مجموعه فعالیّت‌ها و اقداماتی است که با وقوع حادثه آغاز شده و شامل هشدار سریع، تخلیه، جستجو، نجات و امداد، تأمین امنیّت و نظیر آن، متناسب با ویژگی‌های هر بحران می‌باشد.

۱۰) مقابله: اقداماتی است که برای توقّف تهدید، حمله یا حادثه و ممانعت از توسعه، رفع یا کاهش خسارات ناشی از آن‌ها انجام می‌شود.

۱۱) بازسازی و بازتوانی: به مجموعه تدابیر و اقداماتی گفته می‌شود که برای ترمیم و بهبود خدمات و ساختارها، معیشت، توانمندی و شرایط زندگی جوامع متأثّر از حوادث و سوانح انجام می‌شود؛ به‌نحوی‌که موجب ارتقای توانایی و ظرفیّت آنها در جهت کاهش خطر حوادث آتی شود.

۱۲) تاب‌آوری: به توانایی یک نظام یا جامعه در معرض مخاطرات، برای ایستادگی، تحمّل و سازگاری در برابر حوادث و سوانح و بازتوانی و بازسازی موثّر و به موقع جامعه آسیب‌دیده گفته می‌شود.

۱۳) آمادگی: مجموعه تدابیر و اقداماتی است که ظرفیّت جامعه و دستگاه‌های مسئول را برای پاسخ موثّر به حوادث و سوانح افزایش می‌دهد به‌طوری‌که خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می‌رساند.

۱۴) تهدیدات غیرمتعارف (نوین): توانایی و استعداد دشمن در استفاده از سلاح غیرمتعارف از جمله زیستی، شیمیایی، هسته‌ای، سایبری، فناورانه و ترکیبی از آنها برای ایجاد خطر و آسیب به جمعیّت، محیط‌زیست و حیات انسانی و موجودات زنده تهدیدات غیرمتعارف (نوین) گفته می‌شود.

۱۵) تأسیسات پرخطر: به مجموعه مراکز و بخش‌های فعّال که به‌طور بالقوه در درون خود دارای خطراتی هستند و می‌توانند تحت شرایطی سلامت و ایمنی انسان و محیط را به مخاطره انداخته و سبب خسارات مادی و معنوی شوند اطلاق می‌گردد.

۱۶) مصون‌سازی: اقداماتی است که سبب می‌شود تأثیر تهدیدات دشمن بر زیرساخت‌ها، جامعه و پیکره کشور کاهشی، در حدِ‌صفر و یا بی‌اثر شود.

۱۷) تهدیدات ترکیبی: به تهدیداتی که ترکیبی از دو یا چند تهدید از حوزه‌های مختلف تهدیدات نظامی، زیستی، پرتوی، شیمیایی، سایبری و فناورانه و سایر حوزه‌ها به‌صورت هم‌زمان باشد، اطلاق می‌گردد.

۱۸ ) دستگاه اجرایی: کلیه وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌های دولتی و کلیه دستگاه‌هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم تصریح و یا ذکر نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بانک مرکزی، بانک‌ها و بیمه‌های دولتی، دستگاه‌های اجرایی نامیده می‌شوند.

۱۹) پدافند مردم محور: به مجموعه اقدامات و تدابیر در حوزه مردم و زیرساخت‌های خدمات‌رسانی و تأمین نیازهای اساسی مردم با هدف صیانت و حفاظت از جان و مال مردم، ارتقاء آستانه تحمل مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از جنگ، پایداری و استمرار تأمین نیازمندی‌های ضروری آن‌ها، اطمینان‌بخشی، آرامش‌بخشی و افزایش همگرایی مردم و حاکمیت پدافند مردم محور اطلاق می‌شود.

۲۰ ) اقدامات پدافند مردم محور: اقدامات پدافند مردم محور شامل دو بخش می‌شود؛

الف) اقدامات عملیاتی: مجموعه اقدامات طرح‌ریزی، سازمان‌دهی، آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش، بازخورد و اصلاح و حصول آمادگی

ب) اقدامات زیرساختی: به مجموعه اقداماتی که تداوم کارکردها و حصول به اهداف آمادگی و مقابله را تسهیل و تضمین می‌نماید؛ شامل زیرساخت‌های حیاتی، کلیدی و ضروری شهری از قبیل زیرساخت تخلیه و اِسکان، پناهگاه، ذخایر غذا و مایحتاج اساسی، زیرساخت آب، برق، گاز، حمل‌ونقل، بهداشت، امنیّت، ارتباطات و امثال آن.

ماده ۲ ـ اسناد بالادستی

۱) رهنمودها، منویّات و تدابیر مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) در تاریخ ۱۳۹۷/۰۸/۰۶ در جمع مسئولان پدافند غیرعامل

۲) سیاست‌های کلی نظام در موضوع پدافند غیرعامل ابلاغی مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) ۱۳۸۹/۱۱/۲۹

۳) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور

۴) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور

۵) قانون احکام دائمی برنامه توسعه کشور ـ ماده ۵۸

۶) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران

۷) مصوبات کمیته دایمی پدافند غیرعامل کشور

ماده ۳ ـ قلمرو

قلمرو این سند؛ دستگاه‌های اجرایی، نیروهای مسلّح و کلیه نهادهای دولتی و خصوصی مرتبط با زیرساخت‌های تأمین‌کننده نیازهای اساسی و حیاتی مردم، سرمایه‌های انسانی فعاّل در مراکز حیاتی، حساس و مهم تعریف شده است.

ماده ۴ ـ هدف

صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از جنگ، تهدیدات و اقدامات غیرطبیعی، انسان‌ساخت و غیرمتعارف (نوین)

ماده ۵ ـ منظور

۱) تدوین نظام تصمیم‌گیری، فرماندهی، مدیریت عملیاتی و اجرایی پدافند مردم‌محور در سطوح ملی، استانی و ‌شهرستانی.

۲) تعیین نقش‌ها و وظایف دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و تبیین نحوه تعامل آنها برای صیانت و حفاظت از مردم در شرایط اضطراری.

۳) به‌کارگیری منابع ملی، استانی و شهرستانی برای صیانت و حفاظت از کرامت، جان و مال مردم در شرایط اضطراری.

۴) تعیین روابط بین بخش‌های کشوری و لشکری در ارتباط با صیانت از مردم در شرایط اضطراری.

۵) فرهنگ‌سازی، حفظ روحیه جهادی، آموزش و ارتقای آمادگی مردم و نهادهای اجرایی کشور جهت مقابله با تهدیدات مردم محور.

ماده ۶ ـ مأموریت

قرارگاه پدافند مردم محور اجرای مأموریت‌های زیر را در دستگاه‌های اجرایی هدایت، راهبری و نظارت می‌کند؛

۱) تأمین نیازهای اساسی و ضروری مردم از قبیل آب، نان و غذا، سرپناه، بهداشت و سلامت، انرژی و امنیّت.

۲) ایجاد آرامشِ روانی در جامعه با اطلاع‌رسانی صحیح، دقیق و به موقع، مدیریت رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی.

۳) ایجاد آمادگی شامل سازمان‌دهی، آموزش و تمرین، رزمایش و تجهیز و اقدامات زیرساختی (ذخائر).

۴ ) پایدارسازی خدمات و مدیریت فضای سایبری کشور، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های مجازی و شبکه‌های خدماتی مردم.

۵) تأمین امنیّت محیط‌های پیرامون مراکز جمعیّتی و جلوگیری از اقدامات مختل‌کننده امنیّت.

۶ ) صیانت و حفاظت از جان و مال مردم با اقدامات عملیاتی پدافند مردم‌محور در برابر تهدیدات غیرمتعارف (نوین).

۷) تهیّه و تدوین طرح‌های عملیاتی پاسخ به شرایط اضطراری از قبیل جستجو، امداد و نجات، تدفین، آواربرداری، تخلیه و اِسکان، درمان و سایر.

ماده ۷ ـ اهداف عملیاتی

هدف کلان عملیات پدافند مردم محور، صیانت و حفاظت از مردم است که تحقّق آن، مستلزم دست‌یابی به اهداف عملیاتی زیر می‌باشد؛

۱) استقرار زیرساخت‌های لازم برای حفاظت از مردم و ذخایر راهبردی احتیاط در شرایط اضطراری.

۲ ) افزایش تاب‌آوری و ارتقاء آستانه تحمّل مردمی قبل، حین و بعد از شرایط اضطراری.

۳) حفظ انسجام و ارتقاء همبستگی و همگرایی بین مردم و حاکمیت.

۴) توانایی اداره امور مردم با تأمین، ذخیره‌سازی و توزیع مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری.

۵) مصونیّت‌بخشی نیروی انسانی ویژه، متخصّص و فعّال در مراکز حیاتی و حساس.

ماده ۸ ـ راهبردهای عملیاتی

راهبردهای عملیاتی پدافند مردم محور زیر در راستای اهداف فوق تعریف می‌شوند:

۱) تأمین نیازهای ضروری، حیاتی و اولیه مردم و پیش‌بینی تأمین نیازهای اساسی ثانویه.

۲) توسعه مشارکت‌های مردمی در مدیریت شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدید و جنگ با سازمان‌دهی مردم در قالب سازمان بسیج مستضعفین و سایر ساختارها و نهادهای مردمی هم‌سو.

۳) ارتقای آمادگی عملیاتی پدافند مردم محور از قبیل طرح‌ریزی، سازمان‌دهی، آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش و ارزیابی در سطوح ملی، استانی و شهرستانی.

۴) حفظ آرامش روانی جامعه با اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی به‌موقع، آرامش‌بخشی و مقابله با عملیات روانی دشمن بر مردم.

۵ ) ایجاد زیرساخت‌های چندمنظوره اَمن حوزه حفاظت و صیانت مردم (پناهگاه و ذخایر).

۶) ارتقاء ضریب اطمینان کارکرد زیرساخت‌های حوزه مردم از طریق نظارت و کنترل مداوم.

۷) مدیریت اَمن و پایدار فضای سایبری ملی و استانی و هدایت افکار عمومی مردم در بحران ناشی از جنگ.

۸) ارتقاء ظرفیّت‌ آتش‌نشانی‌ها و سایر ظرفیت‌های دستگاه‌ اجرایی کشور به ابزارهای رفع آلودگی و مقابله با تهدیدات نوین.

۹ ) بسیج منابع مادی و انسانی در سطوح سه‌گانه ملی، استانی و شهرستانی در جهت تسهیل مدیریت بحران ناشی از جنگ.

۱۰) ساماندهی و انتقال مراکز پرخطر به خارج از شهرها و مراکز جمعیّتی و کاهش آسیب‌پذیری آنها در صورت عدم امکان جابجایی.

۱۱) ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی بین دستگاه‌های اجرایی و نیروهای مسلح و استفاده از ظرفیّت نیروهای بسیجی.

ماده ۹ ـ سطوح عملیاتی پدافند مردم محور

نظام عملیاتی پدافند مردم محور در سه سطح الف ـ سطح شهرستانی ب ـ سطح استانی پ ـ سطح ملی به شرح زیر تعریف می‌شود:

الف ـ سطح شهرستان: سطحی از عملیات پدافند مردم‌محور است که امکانات و منابع انسانی و مادی شهرستان برای کنترل مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت‌های مرتبط با آن کافی باشد.

ب ـ سطح استان: سطحی از عملیات پدافند مردم‌محور است که امکانات و منابع انسانی و مادی استان برای کنترل، مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت‌های مرتبط با آن کافی باشد.

پ ـ سطح ملی: سطحی از عملیات پدافند مردم‌محور است که کنترل، مقابله و مدیریت پیامدهای حادثه و اقدام دشمن بر مردم و زیرساخت‌های مرتبط با آن به بسیج منابع و امکانات ملی نیاز داشته باشد.

ماده ۱۰ ـ روابط و مسئولیت‌ها

۱) هدایت عملیاتی در سطح ملی با ریاست رئیس‌جمهور (یا معاون اول رئیس‌جمهور) و جانشینی وزیر کشور و هماهنگ‌کنندگی رئیس سازمان می‌باشد.

۲) در سطوح استانی و شهرستانی، هدایت عملیاتی به عهده قرارگاه‌هایی است که با مسئولیت وزارت کشور و مشارکت سازمان تشکیل و سازمان‌دهی می‌شود.

سطوح	فرمانده	جانشین	هماهنگ‌کننده	ساختار
ملی	رئیس‌جمهور/ معاون اول	وزیر کشور	رئیس سازمان	قرارگاه مردم محور ملی
استانی	استاندار	فرمانده سپاه استان	مدیرکل پدافند غ ع استان	قرارگاه استانی
شهرستان	فرماندار	فرمانده سپاه شهرستان	معاون سیاسی ـ امنیتی	قرارگاه شهرستانی

۳) در سطوح استانی/شهرستانی، قرارگاه پدافند مردم محور با ریاست استاندار/فرماندار و جانشینی فرماندهان سپاه استانی/شهرستانی و هماهنگ‌کنندگی مدیرکل پدافند غیرعامل استان/ معاون سیاسی ـ امنیتی شهرستان تشکیل می‌شود.

۴) به دنبال وقوع مخاطره یا حادثه در قلمرو یک شهرستان، فرماندار به‌عنوان فرمانده قرارگاه پدافند مردم‌محور در شهرستان ضمن اطلاع‌رسانی به استاندار، در صورت لزوم اعلام شرایط اضطراری می‌کند و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران را بر عهده می‌گیرد، فرماندار در صورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می‌کند.

۵ ) درصورتی‌که فرماندار، میزان یا شدت حادثه یا بحران را فراتر از ظرفیّت پاسخ شهرستان محل وقوع حادثه تشخیص دهد، مراتب را به استاندار گزارش می‌دهد. استاندار در صورت تأیید گزارش وی، ضمن اطلاع‌رسانی به رئیس سازمان، فرماندهی قرارگاه پدافند مردم‌محور در استان را بر عهده می‌گیرد؛ استاندار در صورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می‌کند.

۶) مدیریت، پایش و راهبری اداره امور مردم در بحران‌های ملی و صیانت از سرمایه‌های انسانی در شرایط اضطراری بر عهده رئیس‌جمهور می‌باشد که فرماندهی عملیات پاسخ به بحران را مستقیماً بر عهده می‌گیرد و در صورت نیاز به ظرفیّت‌ها و توانمندی نیروهای مسلّح در پاسخ به بحران، به‌کارگیری نیروی انسانی، منابع و امکانات حوزه لشکری در مدیریت و رفع شرایط اضطراری، بر اساس آئین‌نامه بند (ص) ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور اقدام می‌شود.

در بحرانِ سطح ملی اعلام شروع و خاتمه شرایط اضطراری با رئیس‌جمهور است.

۷) قرارگاه پدافند مردم محور؛ مراحل طرح‌ریزی، سیاست‌گذاری، هدایت، نظارت، کنترل و ارتقاء آمادگی، راهبری توسعه و تجهیز زیرساخت‌های مردم‌محور و نیز توانمندسازی قرارگاه‌های پدافند مردم‌محور در استان‌ها و شهرستان‌ها را بر عهده دارد.

۸) سازمان، طرح‌ریزی، برنامه‌ریزی، هدایت، ایجاد آمادگی و تمرینات و آماده‌سازی زیرساخت‌های مربوطه را نظارت و راهبری نموده و از میزان آمادگی زیرساخت‌های مربوطه با انجام رزمایش در کلیه سطوح، لایه‌ها و جنبه‌ها، ارزیابی و حصول اطمینان نموده و به کمیته دائمی گزارش می‌کند.

۹) سازمان‌ها و دستگاه‌های اجرایی، مسئول واپایش بحران‌های حوزه مأموریت خود هستند و اقدامات خود را بی‌درنگ به قرارگاه پدافند مردم محور استان و کشور گزارش می‌کنند؛ سازمان‌های یادشده موظّفند با نظارت و راهبری مستمر و دقیق، ملاحظات صیانت و حفاظت از مردم را در کلیه زیرساخت‌های حوزه مأموریت خود اعمال ‌نمایند.

ماده ۱۱ ـ تدبیر عملیات

قرارگاه پدافند مردم محور، عملیات حفاظت و صیانت از جان و مال مردم توسط دستگاه‌های اجرایی کشوری و لشکری را در چارچوب نظام جامع دفاعی کشور با بسیج منابع مادی و انسانی کشوری و لشکری و بهره‌گیری از ظرفیت تشکّل‌های مردم‌نهاد و نهادهای غیردولتی، طی سه مرحله؛ قبل، حین و پس از شرایط اضطراری با رویکردهای پیش‌بینانه، پیشگیرانه، مقابله و واکنش اقدام به طراحی، برنامه‌ریزی، هدایت، راهبری و نظارت می‌کند.

ماده ۱۲ ـ اجرا

عملیات صیانت و حفاظت از مردم در سه بازه زمانی: الف ـ قبل از شرایط اضطراری ب ـ حین شرایط اضطراری پ ـ پس از شرایط ‌اضطراری اجرا می‌گردد و به ترتیب معادل عملیات پدافند پیش‌بینانه، پیشگیرانه و واکنش‌گرانه خواهد بود. تمرکز نظام عملیّاتی صیانت و حفاظت از مردم بر عملیّات‌های پیشگیرانه، انجام هماهنگی‌ها و استفاده از ظرفیّت‌های موجود در مردم، دستگاه‌ها و نیروهای مسلّح خواهد بود.

الف ـ قبل از شرایط اضطراری:

۱) ایجاد زیرساخت‌های کلیدی و ضروری اَمن و پایدار با قابلیت جایگزینی و پشتیبانی.

۲) کاهش آسیب‌پذیری و مصون‌سازی زیرساخت‌های حیاتی و کلیدی شهری در برابر حوادث و تهدیدات غیرمتعارف (نوین).

۳) حفظ و تداوم کارکرد خدمات اضطراری و کنترل و آمادگی زیرساخت‌ها.

۴) پیش‌بینی ذخایر راهبردی نیازهای اساسی و اصلی مردم و استقرار سامانه تأمین و ذخیره‌سازی مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری.

۵ ) سازمان‌دهی مناسب منابع، نیروی انسانی، مراکز معین و مشارکت مردمی با بهره‌گیری از ظرفیت سازمان بسیج، تشکّل‌های مردم‌نهاد و سازمان‌دهی دستگاه‌های اجرایی و نهادهای غیردولتی.

۶) ارتقاء آمادگی مردم و مدیران ‌دستگاهی جهت مقابله و پاسخ به حوادث و تهدیدات غیرمتعارف (نوین) با اجرای رزمایش و تمرین طرح‌های پدافند غیرعامل در دستگاه‌های اجرایی و جامعه و پایش میزان آمادگی‌ها.

۷ ) توسعه، تعمیق و ساماندهی آموزش‌های عمومی و تخصّصی پدافند غیرعامل در اقشار مختلف مردم در برابر تهدیدات نوین (حوزه‌های سایبری، زیستی، شیمیایی و پرتوی).

۸) تقسیم‌کار و هماهنگی بخش‌های لشکری و کشوری متناسب با ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بالقوه در هر بخش همراه با اشتراک‌گذاری متقابل سوابق، تجارب و یافته‌های علمی و تجربی در شرایط اضطراری.

۹) شناسایی، برنامه‌ریزی و طبقه‌بندی و ایجاد شبکه‌ها و سامانه‌های موازی تأمین، ذخیره، انتقال و توزیع انرژی، حمل‌و‌نقل، ارتباطات، بهداشت و درمان، آب، غذا و دارو و سایر زیرساخت‌های اساسی.

ب ـ حین شرایط اضطراری:

۱) مدیریت و کنترل صحنه بحران‌ها با عملیاتی نمودن سامانه فرماندهی و کنترل حادثه و هوشیاری و آمادگی برای انجام عملیات ترکیبی دشمن.

۲) تعیین و اعلام وضعیّت، هشدارباش و تعیین سطوح شرایط اضطراری.

۳) ارزیابی بلادرنگ از شدّت وسعت بحران، تلفات و خسارات احتمالی (برآورد خسارت).

۴) برقراری نظم و امنیّت عمومی در گستره وقوع بحران.

۵) اعمال قرنطینه و محدودسازی گسترش بحران به‌منظور جلوگیری از توسعه پیامدهای وقوع مخاطره.

۶) پایش لحظه‌ای تغییرات، تحولات و واکنش‎های رفتاری جمعیت (مردم) در شرایط اضطراری.

۷) امداد و نجات، تخلیه و اِسکان اضطراری و موقت مردم.

۸) حفظ و استمرار چرخه تولید و ارائه خدمات و اقلام ضروری و نیازهای حیاتی و توزیع مایحتاج اساسی مردم در شرایط اضطراری (اداره موقت مردم).

پ ـ پس از شرایط اضطراری:

۱) آرامش‌بخشی و اطمینان‌بخشی با اطلاع‌رسانی مناسب و بهنگام در جامعه با به‌کارگیری صحیح رسانه‌ها.

۲) اداره امور مردم و ساماندهی امور زیربنایی در جهت بازگشت به وضع قبلی.

۳) برقراری خدمات زیرساختی عمومی و استمرار تأمین نیازهای حیاتی و اصلی.

۴) آواربرداری و بازگشایی معابر اصلی و استمرار فعالیت شریان‌های حیاتی و اساسی کشور.

۵) اسکان موقت مردم و دفن بهداشتی فوت‌شدگان.

۶) بازسازی و ترمیم، بازیابی و بازتوانی به‌منظور حفظ پویایی، کارآمدی و مقابله با بحران‌های متوالی.

۷) مستندسازی، ثبت سوابق و درس‌آموخته‌ها جهت رفع نقاط ضعف و تقویت نواحی قابل بهبود.

ماده ۱۳ ـ وضعیت‌های عملیاتی

سه وضعیت سفید، زرد و قرمز در این نظام در نظر گرفته‌شده که به ترتیب به‌صورت زیر تعریف می‌شوند؛

الف) شرایط عادی

ب) احتمال ورود به شرایط اضطراری و آستانه بحران

ج) شرایط اضطراری

وضعیت

سفید (عادی)

زرد (احتمال ورود به شرایط اضطراری)

قرمز (شرایط اضطراری)

شواهد و قرائن

*تحرکات طبیعی

*اظهارنظرهای غیرنظامی

*همکاری متداول

*روابط معمول اقتصادی

*روال عادی فعالیت‌ها

*سلامت و ایمنی مردم

*احتمال عملیات نظامی

*انجام عملیات چریکی یا نامنظم گسترده

*تهدید به عملیات نظامی

*حمله محدود زمینی و دریایی یا موشکی

*نقض حریم هوایی و پیاده‌سازی نیرو در مجاورت مرزها

* تهاجم نظامی گسترده به اهداف استراتژیک

*پیش روی در مرزها و اشغال جزایر

*جنگ تمام‌عیار ترکیبی (نظامی و بقیه ترکیبات)

*تلفات انسانی

مسئول و اعضاء کمیته تعیین و مرجع تصویب وضعیّت عملیاتی در سطوح مختلف قرارگاه پدافند مردم ‌محور در جدول زیر مشخص شده است؛

سطح	مسئول	اعضای کمیته تعیین وضعیت	مرجع تصویب وضعیت
شهرستانی	فرماندار (رئیس کمیته پدافند غیرعامل شهرستان)	اعضای کمیته پدافند غیرعامل شهرستان	شورای تأمین استان(تا سطح زرد)
استان	استاندار (رئیس کمیته پدافند غیرعامل استان)	اعضای کمیته پدافند غیرعامل استان	شورای امنیت کشور(تا سطح زرد)
ملی	رئیس‌جمهور (فرمانده قرارگاه)	اعضای کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور	شورای‌عالی امنیت ملی (سطح قرمز)

تبصره: در شرایط جنگی، کلیه وضعیّت‌ها توسط شورای‌عالی امنیت ملی در سطح ملی تعیین می‌شود.

ماده ۱۴ ـ وظایف و نقش سازمان‌ها و دستگاه‌ها

۱) جمعیت هلال‌احمر مسئول جستجو و نجات، جابجایی و اِسکان موقّت مردم، مراقبت جمعی و تأمین، حفظ و اداره ذخایر راهبردی و توزیع مایحتاج عمومی مردم آسیب‌دیده و آوارگان، اداره اردوگاه‌های موقّت اِسکان در شرایط اضطراری است و به امداد پزشکی مصدومین کمک می‌نماید.

۲ ) شهرداری‌ها و سازمان آتش‌نشانی مسئول تأمین خدمات رفع آلودگی، اطفای حریق و مدیریت اجساد و ضایعات و پسمانداری می‌باشند و ایجاد و اداره زیرساخت‌های مناسب‌ شهری برای عملیات پدافند مردم‌محور از قبیل پناهگاه‌ها و فضاهای اَمن، اِسکان موقّت، ذخایر شهری، مدیریت امور شهری و همچنین در تخلیه و انتقال مردم کمک می‌کند.

۳) وزارت کشور نسبت به تشکیل قرارگاه پدافند مردم‌محور در استان‌ها و شهرستان‌ها اقدام و مدیریت صحنه بحران‌ها، اداره مردم و حفظ امنیّت و نظم‌عمومی را در شرایط اضطراری به عهده دارد و با هدایت و راهبری همه دستگاه‌های مسئول و ذی‌ربط، با اِعمال قرنطینه و محدودسازی محیط گسترش بحران اقدام به اجرای عملیات پدافند مردم محور می‌نماید.

۴) سازمان صداوسیما ج.ا.ا نسبت به اطلاع‌رسانی، ارتقاء سطح آگاهی مردم در شرایط اضطراری، اعلام هشدارهای لازم و آرامش‌بخشی، اِقناع و هدایت افکار عمومی و آموزش‌های عمومی پدافند مردم محور برای آحاد جامعه اقدام کند.

۵) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) موظّف به ایجاد امنیّت و کنترل عبور و مرور در مناطق حادثه‌دیده، انتظام امور و تأمین امنیّت جان و مال مردم در شرایط اضطراری می‌باشد.

۶) وزارت ‌بهداشت،‌درمان‌و‌آموزش پزشکی و سازمان فوریت‌های پزشکی (اورژانس) امداد پزشکی، نجات، درمان مصدومین، توسعه بهداشت عمومی، و توانمندسازی آموزشی قرارگاه‌های‌ پدافند مردم محور را بر عهده دارد.

۷) وزارت جهاد کشاورزی و وزارت صنعت، معدن و تجارت نیازهای حیاتی و کالاهای اساسی موردنیاز مردم در شرایط اضطراری را تأمین و امنیّت و سلامت غذایی جامعه، محصولات کشاورزی و دام و طیور را پایش و هرگونه آلودگی را به قرارگاه پدافند مردم ‌محور گزارش نمایند.

۸) وزارت راه و شهرسازی مسئولیت حفظ و تداوم عملکرد زیرساخت حمل و نقل و جابجایی مردم از طریق بنادر، راه‌های مواصلاتی و فرودگاه‌ها و کمک به پایش، پیش‌آگاهی و هشدار وضعیّت هواشناسی را بر عهده دارد.

۹) وزارتخانه‌های نفت و نیرو مسئولیت تأمین سوخت و حامل‌های انرژی، برق‌رسانی و تأمین آب شرب و مصرفی مناطقِ حادثه‌دیده در شرایط اضطراری را بر عهده دارند.

۱۰) وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مسئول ایجاد ارتباطات اَمن و پایدار، مدیریت فضای سایبری و افکار عمومی مبتنی بر شبکه‌های اجتماعی، پایش لحظه‌ای تغییرات و واکنش‌های رفتاری مردم و انجام خدمات پدافند مردم محور مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات می‌باشد.

۱۱) سازمان بسیج مستضعفین با مشارکت در امر سازمان‌دهی و به‌کارگیری مردم، آموزش مردم، همکاری در امدادرسانی و انتقال مصدومین و تخلیه و اِسکان آسیب‌دیدگان به تسهیل مدیریت بحران (اداره اردوگاه‌ها و مردم، توزیع تجهیزات و مایحتاج مردم و سایر موارد) کمک می‌نماید.

ماده ۱۵ ـ سازمان با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، اصول و قواعد، سند تفصیلی نظام عملیاتی پدافند مردم محور حاوی جزئیات کافی برای قابل‌درک و قابل‌اجرا نمودن نظام عملیاتی صیانت و حفاظت از مردم، برای هریک از ارکان این نظام، طرح‌های عملیاتی مربوط به هریک از مأموریت‌های عملیاتی، وظایف کنش‌گران و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، چارچوب‌ها و دستورالعمل‌های عملیاتی و فنی موردنیاز اجرایی نمودن این نظام را تهیّه، تدوین و به مسئولین و کنش‌گران ذی‌نقش ابلاغ می‌نماید و مسئول نظارت بر حسن اجرای این نظام عملیاتی می‌باشد.

ماده ۱۶ ـ اعتبار این سند، ده سال (۱۳۹۹ ـ ۱۴۰۹ هجری شمسی) می‌باشد که در صورت لزوم به‌منظور حفظ روزآمدی، کارآمدی و اثربخشی در مقاطع زمانی سه‌ساله مورد بازنگری قرار می‌گیرد.

ماده ۱۷ ـ دستگاه‌های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این نظام در زیرساخت‌های را به سازمان گزارش کرده و برابر مقررات با فرد متخلّف، برخورد کنند.

ماده ۱۸ ـ سازمان با مستنکفین از این طرح بنا بر تخلّف صورت‌گرفته و بر اساس شیوه‌نامه‌ای که توسط سازمان تنظیم و ابلاغ می‌گردد برخورد انضباطی کرده و درصورت‌نیاز از طریق قوه‌قضائیه اقدام می‌کند.

تبصره: وفق تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان مستنکفان علاوه‌بر جبران خسارت واردشده، به مجازات موضوع ماده (۵۷۶) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) مصوب ۱۳۷۵/۳/۰۲ محکوم می‌شوند و چنانچه خسارتی وارد نشده باشد برابر قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۱۳۷۲/۰۹/۰۷ با مستنکف رفتار خواهد شد.

ماده ۱۷ ـ این تصویب‌نامه در هفده ماده و هشتاد و شش بند و یک تبصره در تاریخ بیست‌وهشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصدودو هجری شمسی در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی به تصویب رسید.

نظام عملیاتی پدافنـد مردم محـور (صیانت و حفـاظت از مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از تهدیـد و جنـگ) مشتمل بر هفده ماده و هشتاد و شش بند و یک تبصره که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل‌ کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور

سرلشکر پاسدار محمٌد باقری

طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور

منتشره در روزنامه رسمی شماره 22935-1402/09/25

شماره 160/1/2922 – ۱۴۰۲/۸/۱

مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظلّه‌العالی):

“هر ملتی هم که به فکر دفاع از خود نباشد و خود را آماده نکند در واقع زنده نیست، هر ملتی هم که اهمیت دفاع را درک نکند به یک معن ا زنده نیست، ما نمی‌توانیم چشم و قدرت تحلیل داشته باشیم توطئه عمیق عناد آمیز استکبار علیه اسلام و انقلاب و نظام اسلامی را ببینیم درعین‌حال به فکر دفاع نباشیم خدا آن روز را نیاورد که این ملت و برگزیدگانش از تهاجم عنودانه خباثت آمیز استکبار جهانی و در رأس آنها آمریکا دچار غفلت بشود.”

قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور (۱۴۰۲/۶/۱۲):

“کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور به ریاست رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در حوزه پدافند غیرعامل کشور است که تصمیمات آن با ابلاغ رئیس کارگروه مزبور، برای همه دستگاه‌های لشکری، کشوری، بخش دولتی و عمومی غیردولتی لازم‌الاجراست…”

تصویب‌نامه

وزیر محترم کشور ـ وزیر محترم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

معاون محترم رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور

رئیس محترم کمیسیون امنیّت ملّی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

معاون محترم هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلّح

رئیس محترم سازمان پدافند غیرعامل کشور

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و در جهت تسرّی الزامات قانون فوق‌الذکر، پیشنهاد آن سازمـان مبنی بر ابلاغ مجدد طـرح راهبـردی حفـاظت از زیـرساخت‌های کشـور ـ مصوبه شماره 160/1/2301 مورخ ۱۴۰۱/۰۷/۲۰ ـ را بررسی و به شرح زیر تصویب ‌نمود:

طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور

مقدمه

زیرساخت‌های هر کشور، بستر مهم حیات، رشد و پویایی آن به شمار می‌رود، برخی از زیرساخت‌ها نقشی حیاتی در حفظ منافع ملی دارند و به‌عنوان یکی از ارکان مهم پیشرفت، اختلال هرچند کوتاه‌‌مدت در عملکرد آنها می‌تواند منجر به آسیب جدی در اقتصاد و امنیت ملی شود؛ از آنجا که زیرساخت‌ها، جریانی به‌هم‌پیوسته از خدمات و پشتیبانی‌ها را برای تأمین نیازهای اساسی به جامعه ارائه می‌دهند و آسیب یا اختلال در عملکرد و کارکرد آنها می‌تواند قطع خدمات زیرساختی به مردم و جامعه را در پی داشته باشد؛ از این‌رو طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور، به عنوان عالی‌ترین سند پدافند کالبدی و حفاظت از زیرساخت‌های کشور، در راستای مصون‌سازی زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی و حفظ و تضمین تداوم ارائه خدمات ضروری به بخش‌های مختلف جامعه و مردم تدوین شده است.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۲) کمیته دائمی: کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور

۳) زیرساخت [Infrastructure]: به مجموعه‌ای از مراکز و تأسیسات زیربنایی و شریان‌های عمده که خدمات و نیازهای ضروری و اساسی کشور را به مردم و جامعه ارائه می‌کند، اطلاق می‌گردد؛ زیرساخت‌ مشتمل بر فرابخش [Sector](حوزه)، بخش [system]، زیربخش [subsystem]، دارایی [Asset & components] و اجزاء آن می‌باشد.

۴) حوزه‌های با اهمیت بالا [Critical infrastructure]: به هریک از حوزه‌های ۱ ـ انـرژی، ۲ ـ آب، ۳ ـ غذا و کشاورزی، ۴ ـ حمل‌ونقل، ۵ ـ بهـداشت و سـلامت، ۶ ـ دفـاعی و امنیتی، ۷ ـ صـنعت، ۸ ـ رسانه، ۹ ـ هسـته‌ای، ۱۰ ـ فضـا، ۱۱ ـ جمـعیت، ۱۲ ـ حاکمیتی، ۱۳ ـ خدمـات ضـروری و فوریتی، ۱۴ ـ پولی و مـالی، ۱۵ ـ ارتباطات و فنـاوری اطلاعات، حوزه‌های با اهمیت بالا گفته می‌شود که با توجه به شاخص‌های زیر، حوزه‌های؛ ۱ ـ انرژی، ۲ ـ آب، ۳ ـ ارتباطات و فنـاوری اطلاعات، ۴ ـ حمل‌و‌نقل، ۵ ـ بهداشت و سلامت، ۶ ـ غذا و کشاورزی، ۷ ـ دفاعی و امنیتی و ۸ ـ حاکمیتی به‌عنوان حوزه‌های کلیدی از منظر پدافند غیرعامل دسته‌بندی می‌شوند:

 اهمیت کارکرد هر حوزه در تأمین نیازهای حیاتی مردم در شرایط اضطراری

 شدت اثرگذاری بر اقتصاد، امنیت ملی و سلامت مردم

 وابستگی زیرساخت‌های سایر حوزه‌ها به عملکرد آنها

 شدّت پیامد وقوع تهدید مبتنی بر جغرافیا و جمعیت

۵) پدافند کالبدی: مجموعه تدابیر و اقدامات فنی و مهندسی پدافند غیرعامل که به‌کارگیری آنها در سطوح راهبردی، عملیاتی و اجرایی در زیرساخت‌ها موجب تولید بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، تسهیل مدیریت بحران، ارتقاء تاب‌آوری زیرساختی، آمادگی پاسخ پدافندی به تهدید، پایداری و مصونیت‌بخشی، مدیریت مخاطرات و تضمین تداوم کارکرد و استمرار خدمات اساسی در برابر تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می‌شود.

۶) طرح راهبردی: مجموعه‌ای یکپارچه متشکل از مطلوبیت‌های راهبردی از قبیل اصول، ارزش‌، مأموریت، اهداف کلان و چشم‌انداز، راهبردها، اقدامات اساسی، برنامه‌ها، راهبردهای عملیاتی و الزامات تحقق آنهاست که پیاده‌سازی آن می‌تواند دستیابی به اهداف را تسهیل کند.

۷) حفاظت از زیرساخت [infrastructure protection]: مجموعه تدابیر و اقدامات پدافند غیرعاملی که توانایی و آمادگی عملیاتی زیرساخت و تداوم کارکردهای آن و دستگاه‌های اجرایی مسئول برای پاسخ مؤثر به حوادث و سوانح ناشی از تهدیدات نظامی، تهدیدات امنیتی و تروریستی، تهدیدات سایبری زیرساختی و تهدیدات از درون دشمن پایه را افزایش می‌دهد به‌طوری‌که فعالیّت آن حفظ گردیده و خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می‌رساند.

۸) مخاطره امنیتی ـ نظامی: به اندرکنش تهدیدات با آسیب‌پذیری‌ها و احتمال وقوع و شدت پیامد آنها با منشاء دشمن در حوزه‌های زیستی، سایبری، شیمیایی، پرتوی، تروریستی، امنیتی، نظامی و یا ترکیبی از آنها که با هدف ضربه‌زدن به امنیت ملی کشور باشد، اطلاق می‌گردد.

۹) تهدیدات درون‌زا [Insider threat]: به تهدیداتی اطلاق می‌گردد که توسط کارکنان یک سازمان یا شبکه‌های همکار (پیمانکاران و سایرین) به صورت فردی یا شبکه‌ای، خواسته یا ناخواسته با همکاری یا هدایت عوامل بیگانه یا بدون پشتیبانی آنها از سطح دسترسی مجاز، دانش و اختیارات خود برای آسیب رساندن به سازمان استفاده کنند این امر می‌تواند شامل سرقت اطلاعات و فنآوری، خسارت به تأسیسات، سیستم‌ها، تجهیزات، کارکردها و فرآیندها، صدمه به کارمندان، توقّف فعالیت‌های ضروری و یا اقدامات دیگری در جهت صدمه زدن به مأموریت سازمان و منافع آن باشد.

۱۰) مراکز ضروری: مراکز و تأسیساتی که فقدان یا اختلال در عملکرد آنها زندگی مردم را با چالش مواجه می‌سازد.

۱۱) شریان‌های اصلی و حیاتی: به شبکه‌های زیرساختی‌ و ارتباطی که نقش اصلی و حیاتی در تأمین نیازهای اساسی اداره کشور و امور مردم را دارند اطلاق می‌شود؛ مانند شبکه‌های ارتباطات، آب و گاز و سایر.

۱۲) وابستگی متقابل: عبارت است از ارتباط عملکردی اجزا و فرآیندها به یکدیگر که در صورت اختلال در یک سیستم احتمال ایجاد اختلال در مراکز و تأسیسات وابسته وجود دارد و به انواع فیزیکی، جغرافیایی، سایبری و منطقی تقسیم می‌شود.

۱۳ ) سطح‌‌بندی: میزان ارزش و اهمیت مراکز، تأسیسات و زیرساخت‌های کشور است که از منظر پدافند غیرعامل در سطوح حیاتی، حساس، مهم و قابل حفاظت تقسیم‌‌بندی و تعریف می‌شوند.

۱۴) روابط سیستمی زیرساختی: روابط حاکم بر زیرساخت‌ها مبتنی بر رویکرد سیستم از سیستم [System of system] و تعامل بین اجزای سیستم زیرساختی که منجر به ایجاد روابط سیستمی از قبیل هم‌افزایی، تضاد، وابستگی و وابستگی متقابل می‌شود.

۱۵) آسیب‌پذیری [Vulnerability]: میزان خسارات و صدماتی است که از عوامل و پدیده‌های بالقوه (تهدیدات) یا بالفعل خسارت‌زا به نیروی انسانی، تجهیزات و تأسیسات با شدت صفر تا صد درصد ناشی می‌گردد.

۱۶) تاب‌آوری [Resiliency]: به توانایی یک نظام، جامعه، دستگاه ‌اجرایی و یا زیرساخت برای ایستادگی، تحمّل، انعطاف‌پذیری و حفظ کارکرد، تطبیق و برگشت‌پذیری در برابر مخاطره امنیتی ـ نظامی گفته می‌شود.

۱۷) تداوم کارکرد [Business continuity]: توانایی ادامه تولید محصولات یا ارائه خدمات توسط زیرساخت‌ها در چارچوب زمانی مورد پذیرش، قابل‌قبول و در حد ظرفیت از پیش تعیین‌شده، حین و پس از وقوع مخاطره امنیتی ـ نظامی، تداوم کارکرد گفته می‌شود.

ماده ۲ ـ اسناد بالادستی

۱) فرامین، تدابیر و منویات مقام معظم رهبری (مدظله‌العالی)

۲) سیاست‌های کلی نظام در موضوع پدافند غیرعامل و آمایش سرزمین

۳) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور

۴) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور ـ ماده ۵۸

۵) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور

۶) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ بند پ ماده ۱۰۶

۷) سیاست‌های کلی برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ بند ۲۴

ماده ۳ ـ منظور

۱) ایجاد درک مشترک از مفهوم حفاظت از زیرساخت، تعیین راهبردها، سیاست‌ها و وظایف اصلی دستگاه‌های اجرایی متولی حوزه‌های کلیدی برای دستیابی به اهداف پدافند کالبدی در کشور،

۲) تبیین چارچوبی مدوّن برای تهیه و تنظیم ضوابط و مقررات حفاظت از زیرساخت، برنامه‌های مصون‌سازی و ارتقاء آمادگی زیرساخت‌های حوزه‌های با اهمیت‌ بالا و شریان‌های اصلی و حیاتی کشور،

۳) ایجاد هماهنگی، هم‌سویی و هم‌افزایی بین سازمان و دستگاه‌های اجرایی متولی حوزه‌های بااهمیت بالای کشور در راستای حفظ و ارتقاء پایداری ملی در شرایط اضطراری ناشی از وقوع تهدید،

ماده ۴ ـ حوزه شمول و حدود کاربرد طرح

الف) دستگاه‌های اجرایی متولی زیرساخت‌های حیاتی، حساس، مهم و قابل حفاظت (زیرساخت‌های در دست مطالعه، اجرا، ساخت و در حال بهره‌برداری) در هر یک از حوزه‌های با اهمیت بالای کشور

ب) سازمان‌های نیروهای مسلح دارای زیرساخت‌های صنعتی ـ اقتصادی مانند؛ نیروگاه‎، پالایشگاه و سایر

ج) بخش خصوصی و غیردولتی دارای زیرساخت‌های حیاتی، حساس، مهم و قابل حفاظت در حوزه‌های با اهمیت بالا

د) حدود کاربرد طرح در سلسله‌مراتب طرح‌های پدافند کالبدی زیر است:

طرح‌های پدافند کالبدی زیرساخت دستگاهی: مطالعات پدافند غیرعامل زیرساخت‌های حوزه شمول (ماده ۴ این طرح)

طرح‌های پدافند غیرعامل شهری: مطالعات پدافند غیرعامل زیرساخت‌های شهری

طرح‌های جامع پدافند غیرعامل استانی: طرح‌ها و برنامه‌های پدافند غیرعامل استان و شهرستان

طرح‌های جامع موضوعی پدافند کالبدی و حفاظت از زیرساخت کشور: طرح‌های راهبردی و ملی در موضوعات اساسی زیرساختی کشور مانند طرح جامع پدافند غیرعامل حفاظت از زیرساخت ـ SSP[Sector Specific Plan] ـ آب، برق، گاز و پتروشیمی

طرح راهبردی و ملی حفاظت از زیرساخت‌ها و شریان‌های حائز اهمیت کشور

ماده ۵ ـ اصول و ارزش‌ها

۱) اقتدار ذاتی و درون‌زای زیرساختی

۲) خوداتکائی ملی (عدم پذیرش تسلط کفار بر مسلمانان)

۳) صیانت از منافع ملی

۴) قوی شدن مبتنی بر دانش، فناوری و صنعت

۵) قابلیت دفاع ذاتی

۶) پایداری در برابر تهدیدات

۷) تاب‌آوری زیرساختی

۸) تداوم کارکرد زیرساختی و خدمات ضروری

۹) تناسب اهمیت با امنیت زیرساخت

۱۰) کاهش مستمر آسیب‌پذیری

۱۱) حفاظت همه‌جانبه در برابر تهدیدات

۱۲) آمادگی دائمی پاسخ به تهدید

۱۳) مدیریت ریسک و مخاطرات

۱۴) روزآمدی اقدامات پدافندی

۱۵) مهندسی ارزش (هزینه ـ فایده)

۱۶) تقدّم ‌امنیت‌ بر توسعه

۱۷) پدافند عمیق و لایه به لایه

۱۸) توسعه‌ی امنیت افزا و ذاتاً اَمن

۱۹) حفظ سرمایه‌های ملی

ماده ۶ ـ تهدیدات مفروض

۱) تهدیدات مفروض این طرح عبارتند از:

۲) تهدیدات نظامی (هوایی، زمینی، دریایی، موشکی)

۳) تهدیدات امنیتی و تروریستی (اقدامات ضد زیرساختی تروریستی)

۴) تهدیدات سایبری زیرساختی (تهدیدات زیرساختی سایبری علیه زیرساخت‌های هوشمند)

۵) تهدیدات از درونِ دشمن پایه

تبصره: این طرح سایر تهدیدات ‌نوین و نوپدید با منشاء دشمن و ترکیبی از آنها که با هدف تخریب و اختلال در عملکرد زیرساخت در آینده با آن مواجه خواهیم شد را نیز شامل می‌شود.

ماده ۷ ـ اهداف و مأموریت‌های عمده

اهداف و مأموریت‌های عمده در طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور عبارت است از:

۱) سطح‌بندی روزآمد زیرساخت‌ها و دارایی‌های حوزه‌های با اهمیت بالا،

۲) رصد و پایش، تشخیص، هشدار و مدیریت تهدیدات زیرساختی،

۳) مصون‌سازی، اَمن‌سازی، تاب‌آور نمودن زیرساخت‌ها متناسب با سطح اهمیت آنها،

۴) تضمین و تسهیل تداوم کارکرد و استمرار خدمات ضروری زیرساخت‌های حیاتی در کشور،

۵) بهینه‌سازی سطح وابستگی و کاهش مستمر آسیب‌پذیری در زیرساخت‌ها متناسب با سطح اهمیت آن‌ها،

۶) نهادینه‌سازی اصول و الزامات پدافند غیرعامل در ذات طرح‌های توسعه زیرساختی کشور،

۷ ) کاهش و خنثی‌سازی درونی و ذاتی مخاطرات زیرساخت‌های دارای پتانسیل خطر در زمان طراحی و ساخت،

۸) مصونیت زیرساخت‌های سایبری و وابسته به سایبر و هوشمند،

۹) پاسخ به حوادث و تهدیدات و ایجاد آمادگی در برابر آنها در زیرساخت‌های حوزه‌های با اهمیت بالا،

۱۰) مدیریت و کاهش تهدیدات درون‌زا در زیرساخت‌های حوزه‌های با اهمیت بالا،

۱۱) توانمندسازی و آموزش مدیران و کارکنان دستگاه‌های متولی راهبری زیرساخت‌های حوزه‌های با اهمیت بالا،

۱۲) هماهنگی حداکثری و هم‌افزایی دستگاهی برای ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی و تداوم کارکردهای ضروری،

ماده ۸ ـ راهبردها

۱ ) سطح‌بندی زیرساخت‌ها مبتنی بر مؤلفه‌های ماهیت، اهمیت، هوشمندی، کارکرد، سیستمی یا غیرسیستمی بودن و خطرزایی با نظام روزآمد سطح‌بندی زیرساخت‌ها و دارایی‌ها،

۲) نهادینه‌سازی اصول، الزامات و ملاحظات حفاظت از زیرساخت در ذات طرح‌های توسعه زیرساخت‌ در برابر انواع تهدیدات (مهاجرت پدافند از پیوست به ذات طرح) از طریق:

۱ ـ مصون‌سازی در لایه طرح‌های پایه با چارچوب‌های فنی و مهندسی با رعایت اندرکنش سیستمی زیرساخت‌ها

۲ ـ مصون‌سازی با تأکید بر انتخاب فناوری موردنیاز طرح و پیش‌بینی الزامات پدافندی در ذات فناوری و طرح

۳) توسعه و پیاده‌سازی سامانه رصد، پایش، ارزیابی، تشخیص و هشداردهی روزآمد تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها در زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی و شبکه‌سازی آن در قالب سامانه یکپارچه ملی،

۴) ارتقاء امنیت و پایداری زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی کشور با تهیه طرح‌های جامع عملیاتی پدافندی در جهت مصون‌سازی، افزایش آمادگی، ارتقاء تاب‌آوری و اَمن‌سازی اضطراری ـ EOP [Emergency operations Plan] ـ با رویکرد زیست‌بوم، متمرکز بر اقدامات اساسی زیر:

۱ ـ تهیه و پیاده‌سازی طرح پاسخ اضطراری به حوادث و تهدیدات زیرساختی ـ ERP[Emergency Response Plan]

۲ ـ تهیه و پیاده‌سازی طرح‌ تضمین و تسهیل تداوم کارکردهای اساسی ـ BCP[Business Countinuty Plan]

۳ ـ تهیه و پیاده‌سازی طرح‌ بازیابی و برگشت‌پذیری زیرساختی و سیستمی ـ DRP[Disaster Recovery Plan]

۴ ـ تهیه و پیاده‌سازی طرح‌ اَمن‌سازی و مصون‌سازی و تاب‌آوری ـ ISP[Immunius & Security Plan]

۵ ـ تهیه و پیاده‌سازی طرح کاهش آسیب‌پذیری‌ ـ VRP[Vulnerability Reduction Plan]

۶ ـ تهیه و پیاده‌سازی طرح‌ بهینه‌سازی وابستگی و وابستگی‌های متقابل ـ OIP[Optimizing Interdependency Plan]

۷ ـ تهیه و پیاده‌سازی طرح‌های ارزیابی و ارتقاء آمادگی‌های زیرساختی ـ PPP[Preparedness Promotly Plan]

۵) حفظ و تداوم کارکردهای ضروری و تأمین نیازهای اساسی کشور از طریق طراحی، پیاده‌سازی و روزآمدسازی نظام عملیاتی حفظ و تداوم کارکرد زیرساخت‌ها،

۶) پایدارسازی و تاب‌آور نمودن زیرساخت‌های حیاتی با قابلیت برگشت‌پذیری سریع، انعطاف‌پذیر بودن در برابر تهدیدات، مقاوم بودن در برابر حوادث، حفظ تداوم عملکرد، ارتقاء ضریب افزونگی با تمرکز بر حفظ کارکرد اصلی در سطح پاسخگویی به نیاز،

۷) بهینه‌سازی وابستگی متقابل در زیرساخت‌های حیاتی کشور از طریق ذخیره‌سازی، اَمن‌سازی، جایگزینی خدمات، تطبیق‌پذیری با تمرکز بر برطرف نمودن یا موازی نمودن گره‌های زنجیره تولیدات و خدمات،

۸) استفاده حداکثری از ظرفیت‌های دستگاهی با تأکید بر تداوم کارکرد زنجیره فعالیت /خدمت از طریق نقش‌پذیری مناسب دستگاه‌های ذی‌نقش با هماهنگی و هم‌افزایی دستگاهی و مدیریت و فرماندهی یکپارچه،

۹) طراحی، پیاده‌سازی نظام، ساختار و الزامات تحقق برنامه کاهش مستمر تهدیدات درون‌زا با رصد و مراقبت نوبه‌ای،

۱۰) مصون‌سازی سایبری همه‌جانبه، چندلایه و تطبیق‌پذیر زیرساخت‌های حائز اهمیت سایبری و وابسته به سایبر کشور در مقابل تهدیدات سایبری دشمن از طریق:

۱ ـ شناسایی و ارزیابی دارایی‌های سایبری و تعیین سطح اهمیت آنها،

۲ ـ رصد، پایش، برآورد تهدیدات و اشتراک‌گذاری اطلاعات،

۳ ـ رفع یا کاهش آسیب‌پذیری‌های سایبری دارایی‌های سایبری و وابسته به سایبر،

۴ ـ برآورد، تحلیل و مدیریت مخاطرات سایبری زیرساخت و پیامدهای آبشاری آن،

۵ ـ نظام‌مند کردن ساختار امنیت و پدافند سایبری و فرآیندها و نیروی انسانی،

۶ ـ روزآمدسازی و بومی‌سازی هوشمندی در زیرساخت‌های حیاتی کشور وابسته به فضای سایبر،

۷ ـ حفاظت سایبری از زیرساخت‌های وابسته به فضای سایبر با تهیه و پیاده‌سازی طرح‌های عملیاتـی پدافند سایبری ـ CERP[Cyber Emergency Response Plan], CVRP[Cyber Vulnerability Reduction Plan], CBCP[Cyber Business Countinuty Plan], CDRP[Cyber Disaster Recovery Plan],CCIP[Cyber Critical Infrastructure Protection Plan],CPPP[Cyber Preparedness Promotly Plan]

۱۱) ارتقاء آمادگی حداکثری و توانمندسازی مدیران و کارشناسان دستگاه‌های متولی راهبری حوزه‌های با اهمیت بالا با تأکید بر تجهیز، تمرین، رزمایش، ارتقاء آمادگی و بازخورد و اصلاح طرح‌های عملیاتی پدافندی و رزمایش‌های تخصّصی،

۱۲) کاهش و مدیریت مخاطرات زیرساخت‌های با قابلیت تولید خطر بالا (پرخطر) از طریق:

۱ ـ سطح‌بندی زیرساخت‌ها از منظر خطرپذیری،

۲ ـ آمادگی و پاسخ دائمی به حوادث و رخدادها و مخاطرات،

۳ ـ بهره‌گیری از رویکرد طراحی و مصون‌سازی تخصصی در ذات طرح مبتنی بر طراحی ذاتاً ایمن، ذاتاً اَمن و طراحی بر اساس تهدید، پیش‌بینی و تأمین تجهیزات، ملزومات و فناوری‌های مقابله با مخاطرات مانند؛ شبکه پایشگر مخاطرات، شبکه اطفاء حریق و رفع آلودگی و سایر،

۴ ـ مدیریت‌ و کاهش و خنثی‌سـازی مخاطرات مفـروض زیرساخت با طراحـی و پیاده‌سـازی عناصر، مؤلفه‌ها و اجـزاء ‌طرح،

ماده ۹ ـ ساختار اجرایی

به‌منظور راهبری و هدایت اجرای طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت، سازمان با استفاده از ظرفیت‌های موجود خود و دستگاه‌های اجرایی نسبت به تشکیل شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت‌های با اهمیت بالا، کارگروه تنظیم مقررات حفاظت از زیرساخت‌های با اهمیت بالا و مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت‌ها به شرح زیر، اقدام می‌کند:

الف) شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت‌های با اهمیت بالا: به منظور سیاست‌گذاری و ایجاد هم‌گرایی، هم‌افزایی، مدیریت هماهنگ و رفع تعارض بین زیرساخت‌های حوزه‌های کلیدی در کشور، شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت‌های با اهمیت بالا در چارچوب این طرح با هدایت سازمان و عضویت متولیان اجرایی ۸ حوزه کلیدی و عناصر ذی‌ربط امنیتی و دستگاهی تشکیل می‌شود.

ب) کارگروه تنظیم مقررات حفاظت از زیرساخت‌های بااهمیت بالا: به منظور تدوین و تصویب ضوابط و مقررات حفاظت از زیرساخت‌های با اهمیت بالا، این کارگروه با هدایت سازمان و همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور و سایر دستگاه‌های متولی حوزه‌های با اهمیت بالا و سازمان‌های امنیتی در سازمان تشکیل می‌شود.

ج) مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت‌ها: این مرکز به منظور ایجاد هم‌گرایی، هم‌افزایی، هماهنگی و هدایت عملیاتی بین زیرساخت‌های بااهمیت بالای کشور در شرایط عادی و عملیات پدافندی (اضطراری) با مأموریت‌های زیر تشکیل می‌گردد و با دریافت اطلاعات از وضعیت موجود زیرساخت و تحلیل آن به لحاظ آسیب‌پذیری‌ و تهدیدات و اشتراک‌گذاری و تبادل اطلاعات مرتبط با آنها اقدام ‌می‌کند:

۱) رصد و پایش وضعیت زیرساخت‌ها از منظر تهدیدات، آسیب‌پذیری و آمادگی،

۲) راهبری، مدیریت و ارائه برنامه کاهش دائمی آسیب‌پذیری مشترک زیرساختی،

۳) بهینه‌سازی و مدیریت وابستگی متقابل بین زیرساختی،

۴) رفع تعارض و ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی بین دستگاهی در ارائه مستمر خدمات زیرساختی،

۵) هدایت و راهبری عملیات پدافند غیرعاملی مشترک بین زیرساختی در شرایط پاسخ به حوادث و تهدیدات،

۶) برنامه‌ریزی هماهنگ و مشترک در جهت پاسخ هم‌گرا به حوادث و تهدیدات،

ماده ۱۰ ـ وظایف دستگاه‌های اجرایی

الف) وزارت راه و شهرسازی

۱) ملاحظات، الزامات، اصول و راهبردهای این طرح را در تهیه، بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران و طرح‌های کالبدی کشور اعمال و از اجرای آن اطمینان حاصل نموده و نتایج آن را هر ۶ ماه به سازمان گزارش کند.

۲) ملاحظات، الزامات، اصول و راهبردهای این طرح را در کلیه سطوح خدمات مهندسی اعم از مطالعه، طراحی، اجرا و نظارت، اعمال و پیاده‌سازی کند.

۳) توانمندسازی آموزشی و تخصّصی ظرفیت‌های فنی و مهندسی (حقیقی و حقوقی) متناسب با نیاز این طرح را با استفاده از ظرفیت‌های موجود در سازمان نظام‌مهندسی و کنترل ساختمان، اجرا کند.

۴ ) اجرای این طرح را با هماهنگی سازمان در قالب اصول و قواعد فنی لازم‌الرعایه حفاظت از زیرساخت‌ها در ضوابط و مقررّات ملی ساختمان، پیاده‌سازی، توسعه و ترویج نماید.

۵) ضوابط و راهکارهای کاهش خطرپذیری و بهینه‌سازی استحکام ساختمان‌ها و ابنیه در برابر حوادث و تهدیدات را با هماهنگی سازمان تهیه، تصویب و ابلاغ کند.

۶) ملاحظات، الزامات، اصول و راهبردهای این طرح را در تهیه، بررسی و تصویب طرح‌های توسعه و عمران بنادر، فرودگاه‌ها، خطوط مواصلاتی شهری و بین‌شهری (ریلی، جاده‌ای، هوایی و دریایی) و خطوط ارتباطی بااهمیت بالای کشور اعمال و از اجرای آن اطمینان حاصل نموده و نتایج آن را به سازمان گزارش کند.

ب) وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح

۱) مرکز تدوین، تنظیم و روزآمدسازی ضوابط، مقرّراتِ فنی مهندسی حفاظت از زیرساخت‌های با‌اهمیت بالا را با استفاده از ظرفیّت‌های موجود در دانشگاه صنعتی مالک اشتر با راهبری و هدایت سازمان تشکیل و راه‌اندازی کند.

۲) استانداردهای تخصّصی حفاظت از زیرساخت‌های بااهمیت بالا را جهت تصویب در کارگروه تنظیم مقررّات حفاظت از زیرساخت، تدوین و تولید کند.

۳) نسبت به آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصّص در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه حفاظت از زیرساخت‌ها و سایر رشته ـ گرایش‌های مرتبط بین‌رشته‌ای با هماهنگی سازمان اقدام کند.

۴) نسبت به پژوهش و تولید و مدیریت دانش تخصّصی حفاظت از زیرساخت‌ها و بومی‌سازی آن در نظام آموزشی ذی‌ربط اقدام کند.

۵) نسبت به پشتیبانی از زیرساخت‌های بااهمیت بالا شامل تجهیزات شناسایی، رصد و پایش تهدیدات، تولید تجهیزات تخصّصی پدافند غیرعامل، برابر راهبردهای این طرح اقدام ‌کند.

۶) ملاحظات، الزامات، اصول و راهبردهای این طرح را در تهیه، بررسی و تصویب طرح‌های بخش دفاعی وزارت دفاع اعمال و از اجرای آن اطمینان حاصل نموده و نتایج آن را به صورت فصلی به سازمان گزارش کند.

ج) وزارت کشور

۱) در تهیه طرح‌های جامع امنیت از الزامات و ملاحظات این طرح به عنوان مکمل بخش امنیتی و دفاعی استفاده و در آن اعمال کند.

۲) ملاحظات، الزامات، اصول و راهبردهای این طرح را در تهیه، بررسی و تصویب طرح‌های جامع حمل‌و‌نقل و ترافیک شهرهای کشور اعمال و از اجرای آن اطمینان حاصل نموده و نتایج آن را به سازمان گزارش کند.

۳) هماهنگی لازم را با سازمان برای هدایت استانداران و فرمانداران و شهرداران در پیاده‌سازی اهداف و مأموریت‌های این طرح به عمل آورد.

۴) با تطبیق، کنترل و نظارت بر رعایت اصول و اجرای راهبردهای این طرح در پروژه‌ها و طرح‌های توسعه و عمران و طرح‌های کالبدی استانی و شهری کشور نسبت به پیاده‌سازی الزامات و ملاحظات و راهبردهای حفاظت از زیرساخت، در این سطوح اقدام کند.

۵) اجرای طرح حفاظت از زیرساخت‌های شهری را در قالب برنامه‌های توسعه شهری با ملاحظات مندرج در این طرح و سند راهبردی پدافند شهری ـ مصوبه شماره ۲۰۲۲ مورخ ۱۳۹۸/۹/۲۴ کمیته دائمی ـ راهبری و نظارت نماید.

د) وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

۱) نسبت به افزایش تاب‌آوری، پایداری، مانورپذیری و حصول اطمینان از استمرار خدمات ضروری شبکه زیرساخت ارتباطی کشور در مقابل تهدیدات و حملات سایبری در تراز جنگ سایبری اقدام کند.

۲) نسبت به حفظ پایداری و استمرار خدمات اساسی سایبری مانند به‌روزرسانی نرم‌افزارهای پرکاربرد، سیستم‌عامل‌ها، ایجاد و به‌روز نگه‌داشتن مخازن [Repository] نرم‌افزارها، مجوزهای [Licence] نرم‌افزاری پرکاربرد، سامانه‌های نام دامنه [DNS]، در جهت کاهش وابستگی کشور و بی‌اثرسازی اقدامات خصمانه دشمن در فضای سایبری اقدام کند.

۳ ) نسبت به ارتقای پایداری خدمات پدافند و امنیت سایبری مانند توانمندسازی افراد، ایجاد، سازمان‌دهی و عملیاتی کردن تیم‌های واکنش به رخدادهای سایبری ـ [Computer Emergency Response Team] CERT ـ مدیریت وصله‌زنی [Patch management] امنیتی، مقابله و کاهش حملات منع سرویس توزیع‌شده اقدام کند.

۴) نسبت به ایجاد شبکه‌های اختصاصی و محدود، اَمن و مطمئن برای ارتباط زیرساخت‌های بااهمیت بالا با رعایت اصول پدافند و امنیت سایبری اقدام کند.

۵) ملاحظات، الزامات، اصول و راهبردهای این طرح را در تهیه، بررسی و تصویب طرح‌های توسعه خطوط ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور اعمال و از اجرای آن اطمینان حاصل نموده و نتایج آن را به صورت فصلی به سازمان گزارش نماید.

۶) الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل و اصول و راهبردهای حفاظت از زیرساخت‌های با اهمیت بالا را در کلان پروژه شبکه ملی اطلاعات پیاده‌سازی و اجرا کند.

هـ) وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

۱) نسبت به طراحی رشته تحصیلی حفاظت از زیرساخت و برنامه‌ریزی جامع برای آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصص در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه حفاظت از زیرساخت و سایر رشته ـ گرایش‌های مرتبط بین‌رشته‌ای با همکاری سازمان، اقدام کند.

۲) نسبت به ایجاد حداقل یک دانشکده تخصّصی در حوزه حفاظت از زیرساخت‌ در یکی از دانشگاه‌های برتر کشور، با هماهنگی سازمان اقدام کند.

۳) با هدایت توانمندی‌های مراکز رشد، شرکت‌های دانش‌بنیان، پارک‌های علم و فناوری تابعه و راه‌اندازی انجمن‌های علمی حفاظت از زیرساخت در دانشگاه‌های منتخب، نسبت به مطالعه، تدوین، تنظیم و به‌روزرسانی ضوابط، مقرّرات فنی ـ تخصّصی حفاظت از زیرساخت‌ در حوزه‌های کالبدی و سایبری اقدام کند.

۴) با استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و پارک‌های علم و فناوری نسبت به پژوهش و تولید و مدیریت دانش تخصّصی حفاظت از زیرساخت‌ها و بومی‌سازی آن در نظام آموزش‌عالی اقدام کند.

۵ ) راهبردهای این طرح را در زیرساخت‌های با اهمیت بالای خود از قبیل آزمایشگاه‌های مرجع، دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های تخصصی، پارک‌های علم و فناوری و مانند آن پیاده‌سازی و اجرا کند.

و) سازمان برنامه و بودجه کشور

۱) الزامات، ملاحظات و مقررات فنی و اجرایی مصوب کارگروه تنظیم مقررات حفاظت از زیرساخت‌های با اهمیت بالا را در برنامه‌ها، طرح‌ها و پروژه‌های حیاتی، حساس و مهم کشور نهادینه‌سازی کرده و اجرای آنها را از طریق کمیسیون مصوبات طرح‌های عمرانی کنترل کرده و مصوبات خود را هر ۶ ماه به سازمان گزارش نماید.

۲) برای حصول اطمینان از اعمال ضوابط و مقررات پدافند غیرعامل در طرح‌ها و پروژه‌های حیاتی، حساس و مهم حوزه‌های با اهمیت بالای کشور در چارچوب نظام فنی و اجرایی کشور و با هماهنگی سازمان، ترتیبات لازم را در اجرای مواد ۴۰ و ۴۱ شرایط عمومی پیمان ـ تحویل موقت و دائمی طرح و صدور پایان‌ِکار ـ پیش‌بینی نماید.

۳) در تدوین و تصویب برنامه ملی، بخشی، منطقه‌ای و استانی آمایش سرزمین و تصویب طرح‌های توسعه عمران و کالبدی کشور، ملاحظات راهبردی این طرح شامل کاهش مستمر آسیب‌پذیری‌ها، ارتقاء تاب‌آوری ملی، کاهش و بهینه‌سازی وابستگی متقابل راهبردی بین دستگاهی و تضمین تداوم کارکردهای اساسی کشور رعایت شود.

۴) چنانچه طرحی پس از اخذ مصوبه کمیسیون طرح‌های عمرانی (کمیسیون ماده ۲۳ مقررات مالی دولت) بنا بر گزارش رئیس سازمان، ضوابط و مقررات پدافند غیرعامل را در هر مرحله از اجرای طرح رعایت نکند، اجرای طرح متوقّف و تخصیص بعدی اعتبارات اجرای آن طرح، منوط به اخذ تائیدیه سازمان خواهد بود.

ز) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ـ دانشگاه جامع امام حسین (ع)

۱) مرکز تدوین، تنظیم و به‌روزرسانی ضوابط، مقررات فنی مهندسی حفاظت سایبری از زیرساخت‌های سایبری و وابسته به فضای سایبر با اهمیت بالا کشور را در ساختار دانشگاه جامع امام حسین (ع) با راهبری و هدایت سازمان تشکیل و راه‌اندازی کند.

۲) نسبت به آموزش و تربیت نیروی انسانی متخصّص در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در حوزه حفاظت از زیرساخت‌ها و سایر رشته ـ گرایش‌های مرتبط بین‌رشته‌ای اقدام کند.

۳) نسبت به پژوهش و تولید و مدیریت دانش تخصصی حفاظت از زیرساخت‌ها و بومی‌سازی آن در نظام آموزشی ذی‌ربط اقدام کند.

ح) وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه

۱) نسبت به مدیریت و کاهش تهدیدات درون‌زا در دستگاه‌های اجرایی اقدام و از آسیب‌ناپذیری یا حداقل آسیب‌پذیری ممکن اطلاعاتی و ضداطلاعاتی زیرساخت‌های با اهمیت بالا اطمینان حاصل نماید.

۲) نسبت به رصد، پایش، تشخیص، برآورد و هشدار تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها و مخاطرات زیرساختی و اشتراک اطلاعاتی بین ذی‌نفعان اقدام کند.

۳) ضمن تأمین، برآورد و اشراف اطلاعاتی مربوط به تهدیدات زیرساخت‌های با اهمیت بالا، در اجرای عملیات پدافند غیرعامل زیرساختی، پشتیبانی اطلاعاتی لازم از سازمان به عمل آورند.

تبصره: اجرای مأموریت‌های فوق در چارچوب مأموریت‌های سازمانی مصوب و با حداکثر هماهنگی با سازمان در زمان وقوع تهدیدات در جهت کسب اشراف اطلاعاتی و اقدام بی‌درنگ، مورد تأکید و اقدام است.

ط) سازمان مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و مناطق ویژه اقتصادی کشور موظف است الزامات و ملاحظات این طرح و دستورالعمل‌های مربوط به آن را در طرح‌های جامع و کالبدی خود اعم از طرح‌های جدید و زیرساخت‌های موجود در مراحل مختلف (طراحی، ساخت و اجرا، بهره‌برداری) رعایت نموده و آخرین وضعیت پیاده‌سازی اجرای این طرح را به‌صورت فصلی به سازمان، گزارش کند.

ی) سازمان پدافند غیرعامل کشور

۱) مباحث حفاظت از زیرساخت‌ را با همکاری سازمان برنامه و بودجه کشور و دفتر مقررات ملی ساختمان، در زیرساخت‌های با اهمیت بالا و شریان‌های حیاتی مانند بنادر، فرودگاه‌ها، خطوط راه‌آهن و مانند آن، ظرف مدت یک سال، تدوین و تصویب کند.

۲ ) نظام فنی ـ تخصّصی حفاظت از زیرساخت‌های کشور را پس از ۶ ماه از تاریخ ابلاغ این طرح، تهیه و ابلاغ کند.

۳ ) دستورالعمل حفاظت از زیرساخت‌های وابسته به سایبری را در برابر تهدیدات سایبری و الکترونیک و الکترومغناطیس را با مشارکت و همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط ظرف مدت یک سال، تهیه و ابلاغ کند.

۴ ) به‌منظور حصول اطمینان از اِعمال الزامات و مقرّرات پدافند غیرعامل در طرح‌های زیرساختی کشور نظام نظارت، کنترل فنی و صدور پایان‌ِکار پدافند غیرعامل طرح‌ها و پروژه‌های جدید و با اهمیت بالای کشور را تهیه و ابلاغ نموده و نتیجه اجرای آن را هر ۶ ماه به کمیته دائمی گزارش کند.

۵) به منظور حصول اطمینان از آمادگی زیرساخت‌های با اهمیت بالا در برابر تهدیدات مفروض، اجرای رزمایش‌های پدافند کالبدی و سایبری در مراکز حیاتی، حساس و مهم را به طور نوبه‌ای ارزیابی و کنترل نماید.

ماده ۱۱ ـ اقدامات مشترک دستگاه‌های اجرایی

کلیه دستگاه‌های اجرایی مشمول، موظّف به اجرای موارد زیر می‌باشند:

۱) بازنگری و بازمهندسی نظام سطح‌بندی بر اساس مؤلفه‌های تعیین‌شده با قابلیت به‌روزرسانی دوره‌ای و اخذ تأییدیه سازمان،

۲) تدوین، طراحی و پیاده‌سازی نظام عملیاتی روزآمد تداوم کارکرد و بازیابی در قالب زیرساخت‌ها و شریان‌های منعطف، مقاوم و تاب‌آور در برابر تهدیدات و حوادث،

۳) تهیه، بازنگری، به‌روزرسانی و پیاده‌سازی طرح‌های عملیاتی حفاظت فیزیکی و سایبری از زیرساخت‌های حیاتی، حساس و مهم خود اعم از:

۱ ـ طرح پاسخ اضطراری به حوادث و تهدیدات زیرساختی،

۲ ـ طرح تضمین و تسهیل تداوم کارکردهای اساسی،

۳ ـ طرح بازیابی و برگشت‌پذیری زیرساختی،

۴ ـ طرح اَمن‌سازی و مصون‌سازی زیرساختی،

۵ ـ طـرح کاهش آسیب‌پذیری‌های زیرساختی،

۶ ـ طرح ارزیابی و ارتقاء آمادگی‌های زیرساختی،

۷ ـ طرح بهینه‌سـازی وابستگی و وابستگی‌های متـقابل زیرساختی،

۴) ذخیره‌سازی، موازی‌سازی، اَمن‌سازی، جایگزینی خدمات، تطبیق‌پذیری با تمرکز بر برطرف نمودن یا موازی نمودن گره‌های زنجیره تولیدات و خدمات زیرساخت‌ها،

۵) ایجاد سامانه یکپارچه برای رصد، پایش، ارزیابی، تشخیص و هشداردهی روزآمد تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها در زیرساخت‌ها و شریان‌های حیاتی،

۶) تدوین و پیاده‌سازی برنامه عملیاتی مدیریت و کاهش تهدیدات درون‌زا در زیرساخت‌های با اهمیت بالا،

۷) تهیه، تدوین، اجرا و پیاده‌سازی نظام عملیاتی مصون‌سازی سایبری در زیرساخت‌های بااهمیت سایبری و وابسته به سایبر،

۸) اجرای برنامه‌های آموزشی منسجم و رزمایش هدفمند ارتقاء آمادگی و توانمندسازی مدیران و کارشناسان فعال در مراکز و زیرساخت‌های حیاتی، حساس و مهم متناسب با طرح‌های عملیاتی پدافندی زیرساختی،

۹) پیاده‌سازی رویکرد انتقال اقدامات و برنامه‌های پدافند غیرعاملی حفاظت از زیرساخت از پیوست به ذات طرح‌های توسعه زیرساختی در مراحل مطالعه و طراحی،

۱۰) تدوین و نهادینه‌سازی برنامه‌های مصون‌سازی تخصصی و مدیریت مخاطرات در زیرساخت‌های پرخطر،

۱۱) تبادل اطلاعات مخاطرات و تهدیدات زیرساختی با دستگاه‌ها و نهادهای امنیتی و اطلاعاتی،

۱۲ ) تهیه و تدوین طرح حفاظت از زیرساخت مراکز حیاتی، حساس و مهم خود ـ SSP [Sector Specific Plan] ـ ظرف یک سال از ابلاغ این طرح،

۱۳) تهیه گزارش سالانه و روزآمد شامل برآورد تهدیدات، آسیب‌پذیری‌ها، وابستگی‌های متقابل و مخاطرات و اقدامات انجام‌شده هر دستگاه در برابر آنها همراه با تجزیه و تحلیل و ارسال به سازمان،

ماده ۱۲ ـ استانداردها، الزامات و ملاحظات عمومی و تخصّصی پدافند غیرعامل حفاظت از زیرساخت‌های موجود و جدید حوزه‌های با اهمیت بالای کشور توسط سازمان تهیه، تنظیم و ابلاغ می‌شود و برای دستگاه‌های اجرایی و بخش خصوصی، لازم‌الاجراست.

ماده ۱۳ ـ به منظور حصول اطمینان از رعایت الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در اجرای طرح‌‌های عمرانی و زیرساخت‌‌های جدید (حیاتی، حساس و مهم) دستگاه‌های اجرایی موظّف به انجام آزمون پایداری طرح در برابر تهدیدات بر اساس طرح پایه، صحت‌سنجی اجرای طرح حفاظت از زیرساخت و اخذ تائیدیه پدافند غیرعامل از سازمان، جهت صدور پایانِ‌کار می‌باشند.

ماده ۱۴ ـ حفاظت از اطلاعات و اسناد پدافند غیرعامل زیرساخت‌های با اهمیت بالا در اشکال مختلف آن از قبیل سند کتبی و پوشه الکترونیکی چندرسانه‌ای و مانند آنها، در کلیه مراحل اجرای طرح، وفق مصوبه شماره ۱۶۰/۱/۸۰۴ مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۱۴ کمیته دائمی و ابلاغیات سازمان حراست کل کشور، لازم‌الاجراست.

ماده ۱۵ ـ اعتبار موردنیاز برای اجرای این طرح در زیرساخت‌های جدید بر اساس سازوکار پیش‌بینی‌شده در قوانین از جمله ماده ۲۳ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) و از محل اعتبارات اجرای همان طرح، تأمین می‌شود و اعتبار موردنیاز برای زیرساخت‌های در حال بهره‌برداری، بر اساس مطالعات و برآوردهای انجام‌شده توسط دستگاه اجرایی، در اعتبارات سالانه دستگاه، پیش‌بینی و تأمین می‌گردد؛ بخش خصوصی و شرکت‌های غیردولتی دارای زیرساخت‌های با اهمیت بالا ملزم به تأمین اعتبار موردنیاز اجرای طرح حفاظت از زیرساخت خود از منابع داخلی می‌باشند.

ماده ۱۶ ـ سازمان با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، دستورالعمل‌ها و طرح‌های اجرایی موردنیاز برای پیاده‌سازی این طرح را تهیه و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌کند.

ماده ۱۷ ـ دستگاه‌های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این طرح در زیرساخت‌های حوزه‌های با اهمیت بالا را به سازمان گزارش کرده و برابر مقررات با فرد متخلّف، برخورد کنند.

ماده ۱۸ ـ سازمان با مستنکفین از این طرح بنا بر تخلّف صورت‌گرفته و بر اساس شیوه‌نامه‌ای که توسط سازمان تنظیم و ابلاغ می‌گردد برخورد انضباطی کرده و در صورت نیاز از طریق قوه‌قضائیه اقدام می‌کند.

ماده ۱۹ ـ سازمان بر حسن اجرای این طرح، نظارت و اجرای آن را به‌صورت سالانه به کمیته‌ی دائمی گزارش کند.

ماده ۲۰ ـ طرح راهبـردی حفاظت از زیرسـاخت‌های کشور در بیست مادّه و سه تبصره در تاریخ بیست‌وهشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصدودو هجری شمسی در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی به تصویب رسید.

طرح راهبـردی حفاظت از زیرسـاخت‌های کشور مشتمل بر بیست مـادّه و سه تبصره که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل‌ کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور

سرلشکر پاسدار محمٌد باقری

نظام مصون‌سازی و عملیات پدافند شیمیایی کشور

منتشره در روزنامه رسمی شماره 22935-1402/09/25

شماره 160/1/2923 – ۱۴۰۲/۸/۱

“مسئله پدافند غیرعامل مسئله بسیار مهمی است هر روزی که می‌گذرد بر اهمّیت پدافند غیرعامل افزوده می‌شود، یعنی شیوه‌های تهاجم دشمنان به نحوی است که پدافند در مقابل آنها در قالب پدافند غیرعامل کاملاً پیچیده و مهم و علمی و همه‌جانبه ست.”

مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظلّه‌العالی) _ ۱۳۹۷/۰۸/۰۶

قانون تشکیل پدافند غیرعامل کشور (۱۴۰۲/۶/۱۲)

تصویب‌نامه

وزیر محترم کشور ـ وزیر محترم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

معاون محترم رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور

رئیس محترم کمیسیون امنیّت ملّی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

معاون محترم هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلّح

رئیس محترم سازمان پدافند غیرعامل کشور

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و در جهت تسرّی الزامات قانون فوق‌الذکر، پیشنهاد آن سازمـان مبنی بر ابلاغ مجدد نظام مصون‌سازی و عملیّات پدافند شیمیایی کشور ـ مصوبه شماره 160/۱/2121 مورخ ۱۳۹۹/۱۱/۲۱ ـ را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود:

نظام مصون‌سازی و عملیّات پدافند شیمیایی کشور

مقدّمه

استحصال، فرآوری و استفاده از مواد شیمیایی به موازات رفاه و آسایشی که برای بشر به ارمغان آورده به همان نسبت او را با حوادث و خطرات شیمیایی مواجه کرده است، ساخت انواع سلاح‌های منفجره و شیمیایی در حوزه نظامی و شیوه‌های ناایمن و ناصحیح بهره‌وری در حوزه‌ی صنعت و خدمات به حوادث مرگبار ناشی از انفجار، آتش‌سوزی، انتشار مواد سمّی، آلودگی و تخریبِ محیط‌زیست و منابع طبیعی و تهدید حیات بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری، منجر شده است؛

پدیده‌ای که از آن به تهدیدات و مخاطرات شیمیایی یاد می‌شود؛ بروز حوادث متعدّد شیمیایی یکی از مهم‌ترین پیامدهای سوء کاربرد مواد شیمیایی محسوب شده و این دسته از حوادث علاوه‌بر تحمیل خسارات اقتصادی شدید بر جوامع انسانی، ممکن است امنیّت مردم را نیز در گستره محلی، منطقه‌ای، ملی و حتی بین‌المللی تهدید نماید؛ ماهیت صدمات و آسیب‌های ناشی از حوادث شیمیایی ایجاب می‌نماید که دستگاه‌های اجرایی دارای تأسیسات و مراکز شیمیایی نسبت به مصون‌سازی و کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌های خود اهتمام داشته و با ارائه طرح‌های پاسخ و مقابله و رزمایش‌ آنها، آمادگی خود را در برابر تهدیدات شیمیایی ارتقاء دهند.

نظام مصون‌سازی و عملیات پدافند شیمیایی کشور، نمایانگر نحوه تحقق پدافند شیمیایی و مصون‌سازی در سطح عملیاتی، در نتیجه‌‌ی انجام مأموریت‌های عملیاتی توسط نیروهای پدافند شیمیایی در وضعیّت‌های مختلف مواجهه با سناریوهای محتمل تهاجم دشمن علیه زیرساخت‌ها و مراکز شیمیایی کشور می‌باشد؛ این نظام، تفکّر، اصول، رویکرد، خط‌مشی، اهداف و راهبردهای عملیّاتی پدافند شیمیایی، تدبیر عملیات پدافند شیمیایی، نحوه انجام این مأموریت‌ها (طرح اقدام) و تقسیم‌کار (نگاشت نهادی) را برای هریک از وضعیّت‌های عملیاتی ترسیم می‌کند.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱) کمیته دائمی: کمیته‌ی دائمی (شورای‌عالی) پدافند غیرعامل کشور

۲) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۳) قرارگاه: قرارگاه پدافند شیمیایی کشور

۴) پدافند شیمیایی: به مجموعه‌ای از تدابیر و اقدامات اعم از؛ رصد و پایش تهدیدات، حوادث و مخاطرات شیمیایی، تشخیص و اعلام وضعیّت‌های شیمیایی، تعیین دارایی‌ها و سرمایه‌های شیمیایی کشور، سطح‌بندی و طبقه‌بندی آنها، کشف و شناسایی نقاط ضعف و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های شیمیایی، تعیین حریم زیرساخت‌ها، صنایع و مراکز شیمیایی، آموزش، تمرین و رزمایش‌های شیمیایی، مدیریت، پشتیبانی، تأمین تجهیزات مناسب جهت مقابله و انجام اقدامات در حوادث شیمیایی اعم از تحدید منطقه، رفع آلودگی، امداد، نجات و درمان مصدومین شیمیایی، پاک‌سازی و بازیابی منطقه آلوده، تخلیه و اسکان اطلاق می‌شود.

۵) نظام عملیاتی پدافند شیمیایی: مجموعه‌ای متشکل از تعیین نقش‌ها و وظایف و روابط و نحوه تعاملات بخش‌های مختلف عملیات پدافند شیمیایی، مسئولیت‌های دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، چگونگی تحقق اهداف و اجرای مأموریت در حوزه پدافند شیمیایی در سطوح مختلف عملیاتی می‌باشد.

۶) واحد صنعتی: مکان صنعتی مانند کارگاه یا کارخانه یا مجتمع که در آن به تولید یا مصرف مواد شیمیایی صنعتی می‌پردازد.

۷ ) منطقه/شهرک صنعتی: مکانی است دارای محدوده و مساحت معین که مجموعه‌ای ساماندهی شده از واحدهای صنعتی در آن مستقر می‌باشند و خدمات ضروری با توجه به وسعت منطقه و واحدهای صنعتی موجود ارایه می‌گردد.

۸) منطقه ویژه: به مجموعه‌ای از زیرساخت‌ها و تأسیسات پالایشگاهی، نیروگاهی، پتروشیمی و پخش فرآورده‌های صنعت نفت و گاز که در یک محدوده جغرافیایی مستقر بوده و دارای ساختار متمرکز اداری می‌باشد اطلاق می‌شود؛ مانند منطقه ویژه اقتصادی پارس جنوبی.

۹) مراکز و تأسیسات شیمیایی: به مراکز و صنایعی (فعّال یا غیرفعّال) که در آنها مواد شیمیایی تولید، نگهداری، انبارش، خرید و فروش یا مورد استفاده قرار می‌گیرد، اعم از یک کارگاه، کارخانه، مجتمع، منطقه یا شهرک صنعتی و یا مراکز تحقیقاتی و دانشی در این سند به اختصار تأسیسات شیمیایی گفته می‌شود.

۱۰) حوادث و مخاطرات شیمیایی: به رخدادهای عمدی ناشی از اقدامات امنیّتی و جنگی دشمن و یا خرابکاری صنعتی و غیرعمدی ناشی از خطا و سهل‌انگاری ایمنی در فرایند صنعتی که در زیرساخت‌ها، صنایع، مراکز خدماتی مانند تصفیه‌خانه‌های آب و مراکز نگهداری، انبارش و فروش مواد شیمیایی یا در فرایندهای تولید، بهره‌برداری، حمل‌ونقل و انبارش مواد و کالاهای شیمیایی خطرناک به وجود می‌آید و موجب آسیب به سرمایه‌های انسانی، آلودگی، اختلال، تغییر وضعیّت یا نابودی محیط‌زیست، سرمایه‌ها و دارایی‌ها می‌گردد، گفته می‌شود.

۱۱) تهدید شیمیایی: به هرگونه احتمال یا اقدام عامدانه با کاربرد مواد شیمیایی یا اقدام نظامی یا امنیتی علیه زیرساخت‌های شیمیایی که موجب نشت مواد شیمیایی و آسیب به منابع انسانی، سرمایه‌های اقتصادی یا محیط‌زیست گردد، تهدید شیمیایی گفته می‌شود.

۱۲) تروریسم شیمیایی: استفاده عامدانه از مواد و تسلیحات شیمیایی توسط افراد یا گروه‌های تروریستی که موجب ناامنی، ایجاد رعب و وحشت و یا تلفات انسانی در جامعه می‌گردد.

۱۳) مواد شیمیایی پرخطر: موادی هستند که به دلیل خواص فیزیکی و شیمیایی نظیر سمیّت، انفجار، سریع‌الاشتعال، خورندگی، خواص ترکیبی و دیگر ویژگی‌ها، به انسان و سایر سرمایه‌ها آسیب جدّی وارد می‌نماید و به طبقات زیر، دسته‌بندی می‌شوند

کلاس ۱: مواد منفجره

کلاس ۲: گازها

کلاس ۳: مایعات قابل اشتعال

کلاس ۴: جامدات قابل اشتعال

کلاس ۵: اکسیدکننده‌ها و مواد شیمیایی

کلاس ۶: سم‌ها و مواد عفونی

کلاس ۷: مواد رادیواکتیو

کلاس ۸: مواد خورنده

کلاس ۹: سایر موادی که باعث ایجاد خطر در طول زمان حمل‌و‌نقل می‌شوند ولی در طبقه‌بندی‌های بالا به آن‌ها اشاره نشده مانند ضایعات و پسماندها مواد مغناطیسی شدید، باطری‌های لیتیمی، آزبست قهوه‌ای، سفید و آبی. (شرح کلی دسته‌بندی مواد خطرناک ـ پیوست ۱)

۱۴) جنگ شیمیایی: استفاده آشکار یا پنهان یک کشور از تسلیحات و مواد شیمیایی علیه منابع انسانی، سرمایه‌ها، دارایی‌ها و زیرساخت‌های کشور دیگر که پیامد آن آلودگی شیمیایی باشد.

۱۵) دستگاه اجرایی: وفق ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، کلیه وزارتخانه‌ها، مؤسّسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌های دولتی و کلیه دستگاه‌هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم تصریح و یا ذکر نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بانک مرکزی، بانک‌ها و بیمه‌های دولتی، دستگاه‌ اجرایی نامیده می‌شوند.

ماده ۲ ـ اسناد بالادستی

۱) تدابیر و رهنمودهای مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظله‌العالی)

 صنایع دفاع در مقابل حمله‌ی شیمیایی را هرچه می‌توانید توسعه بدهید، امّا صنایع تهاجمی ممنوع، در تمام دستگاه‌هایمان ممنوع کردیم، صنایع هسته‌ای را هم، صریحاً ما ممنوع کردیم.

 اِمکان پدافندِ حداکثر در ش.م. ه [شیمیایی، میکروبی، هسته‌ای] به وجود آید.

 موضوع پدافند شیمیایی را در دستور کار قرار دهید. [خطاب به ستاد کل نیروهای مسلح]

۲) سیاست‌های کلی نظام در موضوع پدافند غیرعامل ابلاغی مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی)

۳) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور ـ ماده ۵۸

۴) قوانین برنامه پنج‌ساله توسعه جمهوری اسلامی ایران

۵) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور ـ ماده ۱۰

۶) سند راهبردی پدافند شیمیایی کشور

ماده ۳ ـ حوزه شمول

کلیه دستگاه‌های اجرایی ـ موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری ـ کلیه سازمان‌ها، نهادها و شرکت‌های خصوصی و آحاد مردم را در برمی‌گیرد.

ماده ۴ ـ اهداف

۱) مصونیت‌بخشی، اَمن‌سازی، کاهش آسیب‌پذیری و مخاطرات زیرساخت‌ها، مراکز و صنایع شیمیایی کشور،

۲) پاسخ پدافندی به پیامد تهدیدات، حوادث و مخاطرات شیمیایی،

۳) حفاظت از مردم، سرمایه‌های انسانی و محیط‌زیست در برابر تهدیدات شیمیایی،

۴) ارتقاء آمادگی و تاب‌آوری زیرساخت‌ها و تأسیسات شیمیایی کشور،

۵) استمرار کارکرد و تداوم خدمات ضروری وابسته به حوزه شیمیایی،

ماده ۵ ـ منظور

۱) تدوین نظام تصمیم‌گیری، فرماندهی، مدیریت عملیاتی و‌ اجرایی پدافند شیمیایی در سطوح عملیاتی،

۲) تعیین نقش‌ها و وظایف دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط و تبیین نحوه ارتباطات و تعامل آنها در عملیات پدافند شیمیایی،

۳) هماهنگی و هم‌افزایی در استفاده از منابع ملی و استانی و شهرستانی در شرایط اضطراری ناشی از تهدیدات و مخاطرات شیمیایی،

۴ ) حصول اطمینان از مصونیت، امنیّت، ایمنی و آمادگی مراکز و تأسیسات شیمیایی کشور در برابر تهدیدات و مخاطرات شیمیایی،

ماده ۶ ـ اصول پدافند شیمیایی

اصول نظام عملیاتی پدافند شیمیایی عبارتند از:

۱) ایمنی ذاتی

۲) برتری ایمنی بر خطر

۳) بسیج منابع مقابله‌ای

۴) شناسایی و قابلیت رهگیری و کنترل مواد خطرناک

۵) رعایت حرایم ایمنی و امنیّتی

۶) تخلیه و اسکان اضطراری

۷) تحدید منطقه آلوده

۸) آگاهی وضعیّتی

۹) آمادگی پاسخ پدافندی

۱۰) واکنش سریع

۱۱) کنترل خطر و هم‌افزایی آن

۱۲) محدودسازی پیامدها

۱۳) روزآمدی فناورانه

۱۴) درمان تخصّصی

تبصره ـ اصول ‌و‌ ارزش‌های عمومی و فراگیر پدافند غیرعامل از قبیل؛ تاب‌آوری، مصون‌سازی، پراکندگی، مکان‌یابی، مردم‌یاری و حفظ محیط‌زیست در این نظام‌‌نامه نیز مورد تأکید است.

ماده ۷ ـ تهدیدات و مخاطرات

در این نظام تهدیدات و مخاطرات شیمیایی زیر مفروض می‌باشند:

الف) حمله شیمیایی دشمن به کشور،

ب) حمله نظامی دشمن به زیرساخت‌ها، صنایع و مراکز شیمیایی با پیامد شیمیایی،

پ) اقدامات ضد امنیّتی/ تروریستی/ خرابکارانه علیه زیرساخت‌ها، صنایع و مراکز شیمیایی با پیامد نشت مواد شیمیایی،

ت) حمله سایبری به زیرساخت‌ها، صنایع و مراکز شیمیایی با پیامد نشت مواد شیمیایی،

ث) اقدامات تروریستی شیمیایی (کموتروریسم)،

ج) مخاطرات غیرعامدانه طبیعی یا فرایندی در زیرساخت‌ها، صنایع و مراکز شیمیایی و هسته‌ای با پیامد شیمیایی،

چ) مخاطرات ناشی از حمل‌ونقل یا انبارش غیرایمن مواد شیمیایی با پیامد شیمیایی،

ماده ۸ ـ مأموریت عملیاتی پدافند شیمیایی

ساختارهای عملیاتی پدافند شیمیایی کشور با سازمان‌دهی و به‌کارگیری ظرفیّت‌های عملیاتی شهری، استانی و دستگاهی و با مشارکت و هماهنگی دستگاه‌های اجرایی در جهت مصون‌سازی و مقابله با پیامدها و تبعات شیمیایی مأموریت‌های زیر را راهبری و اجرا می‌کنند؛

۱) فرماندهی، مدیریت و کنترل، هدایت، نظارت و بازرسی بر عملیات پدافند شیمیایی در سطوح مختلف،

۲) رصد و پایش تهدیدات، مخاطرات و ریسک شیمیایی و مدیریت کاهش آن،

۳) ارزیابی وضعیّت ایمنی/ امنیّت/ پدافند مراکز و زیرساخت‌های شیمیایی کشور، احصاء آسیب‌پذیری‌ها و راهبری و هدایت طرح‌های کاهش آسیب‌پذیری و مصون‌سازی،

۴) هدایت و راهبری نظام ایمن و مصون‌سازی و حفاظت از زیرساخت‌های شیمیایی بر اساس میزان تولید خطر، شامل؛ طرح‌های پاسخ اضطراری، تداوم کارکرد، تاب‌آوری و مانند آن،

۵) نهادینه‌سازی نظام عملیاتی پدافند شیمیایی با رویکرد طراحی، آموزش، تجهیز، تمرین، رزمایش تا حصول آمادگی،

۶) ساماندهی و طراحی نظام بهداشت و درمان در حوادث شیمیایی،

۷ ) تعیین سطح وضعیّت‌های عملیاتی برای زیرساخت‌ها و مراکز شیمیایی کشور در زمان وقوع تهدیدات یا مخاطرات،

۸) نظارت و بازرسی عملیاتی به‌منظور حصول اطمینان از رعایت ضوابط و مقررات ایمنی/ امنیّت/ پدافند شیمیایی در مراکز و زیرساخت‌های شیمیایی کشور،

۹) حصول اطمینان از مصونیت، امنیّت، ایمنی مراکز و تأسیسات شیمیایی کشور،

۱۰) هدایت و راهبری و اجرای عملیات پدافند شیمیایی برابر چرخه عملیاتی پدافند شیمیایی ـ (برابر چرخه عملیاتی ـ پیوست ۲)

۱۱) تعامل دیپلماسی دفاع حقوقی شیمیایی،

۱۲) هدایت، راهبری، پیگیری طرح‌های کاهش مخاطرات شیمیایی مراکز جمعیّتی،

ماده ۹ ـ سطوح عملیاتی و حوادث پدافند شیمیایی

سطوح عملیاتی و حوادث پدافند شیمیایی الف ـ واحد صنعتی ب ـ منطقه صنعتی پ ـ شهری ت ـ استانی ث ـ ملی به شرح زیر دسته‌بندی می‌شود:

۱) واحد صنعتی: حادثه شیمیایی که در یک کارگاه، کارخانه یا مجتمع شیمیایی از یک دستگاه اجرایی رخ دهد و پیامدها و تبعات شیمیایی آن محدود بوده و با بسیج منابع و امکانات داخلی همان مرکز یا دستگاه اجرایی قابل کنترل و مدیریت باشد.

۲) منطقه‌ صنعتی: حادثه شیمیایی که در یک منطقه ویژه یا شهرک صنعتی و مشابه با آن رخ دهد و پیامدها و تبعات شیمیایی آن محدود به همان منطقه یا شهرک بوده و با بسیج منابع و امکانات داخلی همان منطقه یا شهرک قابل کنترل و مدیریت باشد.

۳) شهری: حوادثی که تبعات شیمیایی آنها فراتر از یک واحد صنعتی یا در محدوده یک شهر باشد و پیامدهای آن در محدوده همان شهر با بسیج منابع شهری در همان محدوده قابل کنترل و مدیریت می‌باشند.

۴) استانی: حوادث شیمیایی که پیامد آنها بیشتر از یک شهرستان بوده و با بسیج منابع استانی کنترل و مدیریت گردند.

۵) ملی: گستره و پیامد حوادث شیمیایی معمولاً از سطوح فوق بیشتر نمی‌شود ولی محتمل است مدیریت برخی از حوادث و رخدادهای شیمیایی و کنترل پیامدهای آن نیازمند بسیج منابع ملی باشد؛ این سطح از اقدام، ملی تلقی می‌گردد.

۶ ) تبصره ـ اگر حوادث و رخدادهای شیمیایی به لحاظ گستره و پیامد بین چند کشور همسایه توسعه یابد یا احتمال آن داده شود در چارچوب راهبردهای دیپلماسی دفاعی کشور اقدام می‌شود.

ماده ۱۰ ـ وضعیّت‌های عملیاتی حوادث شیمیایی

وضعیّت عملیاتی شیمیایی کشور در حوادث و مخاطرات شیمیایی با محوریت کنترل پیامدهای شیمیایی بسته به میزان تلفات انسانی، تأثیر بر محیط‌زیست و زیرساخت‌های حیاتی و اثرات اقتصادی در ۴ سطح زیر دسته‌بندی می‌شوند:

جدول تعیین وضعیت‌های عملیاتی حوادث شیمیایی

سطح خطر	درجه	وضعیت	احتمال تعداد کشته‌شدگان	احتمال تعداد مصدومین	دامنه اثر/ پیامد بر زیرساخت	اثرات زیست‌محیطی	اثرات اقتصادی	مرجع تعیین وضعیت
فاجعه	۴	قرمز	۲۰۰ به بالا	بیش از ۱۰۰۰	قطع ارائه خدمات تا یک هفته	خسارت غیرقابل‌جبران	شدید(بیشتر از ۱۰۰ میلیارد تومان)	شورای‌عالی امنیت ملی
بحران	۳	نارنجی	بین ۱۰۰ تا ۲۰۰	۵۰۰ تا ۱۰۰۰	قطع ارائه خدمات تا چند روز	خسارت وارده شدید	زیادتا ۱۰۰ میلیارد تومان	شورای امنیت کشور
اضطرار	۲	زرد	بین ۱۰ تا ۱۰۰	۱۰۰ ـ ۵۰۰	قطع ارائه خدمات تا یک روز	خسارت وارده متوسط	متوسط(تا ۵۰ میلیارد تومان)	شورای تأمین استان
کم‌خطر	۱	سفید	کمتر از ۱۰ نفر	۰ ـ ۱۰۰	قطع موقت خدمات تا چند ساعت	کوتاه‌مدت	کم (تا ۱۰ میلیارد تومان)	شورای تأمین شهرستان

تبصره ۱ ـ تعیین وضعیّت در حین حادثه، بر اساس شاخص‌ها، تشخیص و تعیین می‌شود، همچنین قبل از وقوع حادثه و تهدید بر اساس تحلیل اطلاعاتی شواهد، قراین و سوابق تهدیدات و حوادث، توسط مرجع تعیین وضعیّت، تصمیم‌گیری می‌شود.

تبصره ۲ ـ در صورت وقوع تهدیدات شیمیایی در شرایط جنگی، تعیین وضعیّت‌‌های عملیاتی توسط شورای‌عالی امنیّت ملی انجام می‌شود.

ماده ۱۱ ـ تدبیر عملیاتی

ساختارهای عملیاتی پدافند شیمیایی کشور در سطوح مختلف (واحد صنعتی/ منطقه صنعتی/ شهری/ استانی/ ملی) در راستای سیاست‌ها و راهبردهای پدافند غیرعامل کشور با بسیج و سازمان‌دهی ظرفیّت‌های دستگاه‌های اجرایی، ساختارهای مردم‌نهاد و ظرفیّت‌های کمکی نیروهای مسلّح در جهت مصون‌سازی و مقابله با تهدیدات و مخاطرات شیمیایی و کاهش و مدیریت پیامدهای آن اقدامات در سه وضعیّت قبل، حین و بعد از حادثه را به شرح زیر هدایت، راهبری، پشتیبانی، اجرا و نظارت می‌نمایند:

الف ـ قبل از حادثه شیمیایی

۱) فعّال‌سازی و راه‌اندازی مرکز فرماندهی و کنترل تهدیدات و مخاطرات شیمیایی (DOC ـ Ch) [Ch-DOC: Chemical defense operation center]،

۲) رصد، پایش، تشخیص و هشدار تهدیدات و مخاطرات شیمیایی (برآورد اطلاعاتی)،

۳) تشکیل و بروز رسانی بانک اطلاعاتی مراکز و زیرساخت‌های شیمیایی با تعیین شدّت و نوع خطر،

۴) ارزیابی مخاطرات و تعیین میزان خطرپذیری و هشدار به زیرساخت‌ها توسط مرکز مخاطرات (ریسک) شیمیایی،

۵) ارزیابی میزان آمادگی زیرساخت‌ها و مردم برای مقابله با حوادث و تهدیدات،

۶) ایجاد هماهنگی و ارتباطات لازم فی‌مابین دستگاه‌های اجرایی نظامی و غیرنظامی در سطوح مختلف،

۷) فرهنگ‌سازی و اجرای آموزش‌های تخصّصی و عمومی عملیاتی و انجام تمرین و رزمایش موردنیاز،

۸) برآورد و تأمین اقلام موردنیاز اعم از تجهیزات و سایر برای مقابله با حوادث شیمیایی،

۹) ارتقاء زیرساخت‌های امدادی، بهداشتی، درمانی مصدومین شیمیایی در سطوح عملیاتی و مصون‌سازی،

۱۰) سازمان‌دهی تیم‌های مقابله و پاسخ به حوادث شیمیایی از دستگاه‌هایی مانند سازمان بسیج، هلال‌احمر، سازمان فوریت‌های پزشکی (اورژانس)، نیروی انتظامی، سازمان آتش‌نشانی و سایر،

۱۱) طرح‌ریزی و انجام تمرین و رزمایش‌های تخصّصی و مشترک،

۱۲) تهیه و اجرای طرح‌های مصون‌سازی و عملیات از قبیل طرح حفاظت از زیرساخت‌ها (CIP) طرح کاهش آسیب‌پذیری (VRP) طرح پاسخ به شرایط اضطراری ((ERP طرح کاهش مخاطرات (RRP) طرح بازگشت‌پذیری در شرایط بحران (DRP) طرح تداوم کارکرد (BCP) خودحفاظتی (SPP) و طرح رزمایش و حصول اطمینان از اجرای آن‌ها [CIP: Critical infrastructure protection / VRP:Vulnerability reduction plan / ERP:Emegency response plan RRP: Risk reduction plan / DRP:Disaster recovery plan / SPP: Self protection plan / BCP: Business continuity plan] (برابر چرخه مصون‌سازی ـ پیوست ۳)

ب ـ حین حادثه شیمیایی

۱ ) هشدار پیش‌دستانه و سریع و افزایش سرعت عمل در اطلاع‌رسانی عمومی،

۲ ) تعیین و اعلام وضعیّت شیمیایی،

۳ ) هدایت، راهبری و کنترل فرماندهی عملیات،

۴ ) برقراری نظم و امنیّت،

۵ ) آرامش‌بخشی و مقابله با عملیات روانی،

۶ ) محدودسازی و کنترل و کاهش پیامدها،

۷ ) کشف و شناسایی عوامل یا مواد شیمیایی و نمونه‌برداری،

۸ ) محدودسازی، قرنطینه، کنترل منطقه آلوده،

۹ ) تخلیه، انتقال و اسکان (استقرار در منطقه اَمن)

۱۰ ) مهار یا حذف منشاء خطر،

۱۱ ) رفع آلودگی اولیه (فردی، تجهیزاتی و محیطی)

۱۲ ) جستجو و آواربرداری، بهداشت، امداد و نجات و درمان،

پ ـ بعد از حادثه شیمیایی

۱ ) آرامش‌بخشی و مقابله با عملیات روانی،

۲ ) رفع آلودگی پیش‌بیمارستانی و درمان تکمیلی و تخصّصی مصدومین،

۳ ) رفع آلودگی تکمیلی از زمین، اماکن و تجهیزات و پاک‌سازی منطقه آسیب،

۴ ) ارزیابی میزان خسارت،

۵ ) بازتوانی و بازسازی تیم‌های عملیاتی و زیرساخت‌ها،

۶ ) دفاع حقوقی از مصدومین شیمیایی،

۷ ) پسماندداری و امحاء،

۸ ) مستندسازی ثبت سوابق و درس‌آموخته‌ها (گزارش‌گیری، احصاء نقاط قوت و ضعف، تجزیه و تحلیل)،

۹ ) اصلاح و روزآمدکردن ضوابط و مقررات،

ماده ۱۲ ـ راهبردهای مصون‌سازی و عملیاتی

۱ ) کاهش آسیب‌پذیری و مصون‌سازی واحدها و مناطق صنعتی و مراکز حیاتی و حساس و مهم شیمیایی کشور در برابر تهدیدات و مخاطرات از طریق پیاده‌سازی و اجرای طرح‌های مصون‌سازی برابر چرخه مصون‌سازی؛

۲ ) پیاده‌سازی و استقرار نظام ایمنی/ امنیّتی/ دفاعی شیمیایی کشور و کنترل هم‌افزایی مخاطرات از طریق ساماندهی ساختارهای عملیاتی شیمیایی در سطح واحد صنعتی، منطقه صنعتی، شهرستان، استان و ملی با استفاده از ظرفیّت‌های لشکری و کشوری و ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی با متولیان اقدام در لایه‌های ایمنی و امنیّت؛

۳) طراحی و فعّال‌سازی اتاق مرکز عملیات پدافند شیمیایی کشور (DOC ـ Ch) و هماهنگی و هم‌افزایی لایه‌های ایمنی، امنیّت و دفاع با استفاده از ظرفیّت مراکز مدیریت مخاطرات شیمیایی دستگاه‌های ذی‌ربط از طریق پیاده‌سازی سامانه‌های رصد، پایش و تشخیص و هشدار؛

۴) حفظ و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی دستگاه‌های اجرایی، نهادهای عمومی و ساختارهای مردم‌نهاد از طریق آموزش‌های عمومی و تخصّصی، تجهیز، تقویت و توسعه سامانه‌ها و شبکه‌های موردنیاز (فرماندهی و کنترل، تشخیص و کشف و شناسایی، رفع آلودگی شیمیایی و سایر) و بروز رسانی دستورالعمل‌ها و طرح‌ها با تأکید بر ساماندهی تیم‌های عملیاتی و اجرای تمرین‌ها و رزمایش‌ها؛

۵ ) طراحی و پیاده‌سازی طرح پاسخ به حوادث و تهدیدات شیمیایی با سازمان‌دهی، راهبری تیم‌های عملیاتی پدافند شیمیایی در سطوح واحدها و مناطق صنعتی شیمیایی، ساختارهای عملیاتی شهری، استانی، ملی و ظرفیّت‌های بسیج مردمی بر اساس چرخه عملیات پدافند شیمیایی؛

۶ ) پیاده‌سازی و استقرار نظام سلسله‌مراتبی بهداشت و درمان حوادث شیمیایی در سطوح ملی، استانی، مناطق و واحدهای صنعتی شیمیایی کشور؛

۷) ارتقاء ایمنی و امنیّت و پدافند مراکز جمعیّتی در برابر تهدیدات و مخاطرات شیمیایی از طریق خروج مراکز پرخطر از شهرها، ایمن‌سازی مراکز شیمیایی موجود در مراکز جمعیّتی و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی پاسخ پدافند شیمیایی در سطوح شهری و استانی؛

۸ ) ایجاد ذخایر راهبردی مطمئن تجهیزات و لوازم موردنیاز پدافند شیمیایی برای سازمان‌های مسئول و مردم در سبد ذخایر راهبردی شهرستانی و استانی و ملی؛

۹) حصول اطمینان از ساماندهی و حسابرسی مواد شیمیایی (خرید، فروش، ذخیره‌سازی، حمل‌ونقل، انبارش و سایر) با رویکرد امنیّتی از طریق اصلاح مقررات موجود و تعیین متولی تنظیم مقررات لایه امنیّت مواد شیمیایی خطرناک و نظارت بر اجرای آن؛

ماده ۱۳ ـ روابط و مسئولیت‌ها

۱ ) راهبری و مدیریت حوادث شیمیایی و پیامدهای ناشی از آن در سطح ملی بر عهده رئیس‌جمهور/ معاون اول/ وزیر کشور می‌باشد.

تبصره ـ سازمان، مسئول هماهنگ‌کننده/ دبیر ستاد ملی مقابله با تهدیدات و حوادث شیمیایی در سطح ملی می‌باشد.

۲ ) کنترل، راهبری و مدیریت حوادث جنگی شامل حملات شیمیایی دشمن به مردم در مناطق نظامی بر عهده سلسله‌مراتب نظامی کشور می‌باشد.

۳ ) قرارگاه مسئولیت راهبری، طرح‌ریزی، ارتقاء آمادگی، آموزش، نظارت، رزمایش و حصول اطمینان از آمادگی‌های عملیاتی پدافند شیمیایی کشور و مصونیت زیرساخت‌های شیمیایی کشور را بر عهده دارد.

۴ ) استاندار، فرمانده قرارگاه پدافند شیمیایی در استان بوده و مدیریت، کنترل، پشتیبانی، راهبریِ مصون‌سازی و مدیریت حوادث شیمیایی در سطح استان را بر عهده دارد.

۵ ) جانشین فرماندهی قرارگاه پدافند شیمیایی و فرماندهی عملیات صحنه (طرح‌ریزی، سازمان‌دهی، به‌کارگیری، هدایت عملیات پدافند شیمیایی) در استان بر عهده سپاه استان است و با ابلاغ ستاد کل سایر ظرفیت‌های نیروهای مسلح را به‌کارگیری می‌نماید.

تبصره ـ مدیرکل پدافند غیرعامل هر استان، معاون هماهنگ‌کننده قرارگاه پدافند شیمیایی استان می‌باشد.

۶ ) فرماندار، فرمانده قرارگاه پدافند شیمیایی در شهرستان بوده و مدیریت، کنترل، پشتیبانی، راهبریِ مصون‌سازی و مدیریت حوادث شیمیایی در سطح شهرستان را بر عهده دارد.

۷ ) سپاه شهرستان، به‌عنوان جانشین فرماندهی قرارگاه پدافند شیمیایی و فرماندهی عملیات صحنه (طرح‌ریزی، سازمان‌دهی، به‌کارگیری، هدایت عملیات پدافند شیمیایی) شهرستان اقدام می‌کند و با ابلاغ ستاد کل سایر ظرفیّت‌های نیروهای مسلح را به‌کارگیری می‌نماید.

تبصره ـ معاون امنیّتی سیاسی فرماندار، معاون هماهنگ‌کننده قرارگاه پدافند شیمیایی شهرستان می‌باشد.

۸ ) مسئولیت کنترل و نظارت بر ایمنی و امنیّت و آمادگی عملیاتی و هماهنگی بین واحدهای صنعتی و منطقه بر عهده رئیس آن مجموعه / فرمانده ارشد است.

تبصره ۱ ـ فرماندهان ارشد مناطق ویژه و شهرک‌های صنعتی شیمیایی توسط وزارتخانه‌ ذی‌ربط و با هماهنگی و تعامل با سازمان منصوب می‌گردند.

تبصره ۲ ـ فرمانده ارشد پدافند غیرعامل منطقه ویژه/ مدیر شهرک‌های صنعتی در صورت عدم توانایی مقابله و پاسخ حادثه در سطح منطقه صنعتی و گسترش پیامدهای حادثه در کنترل عملیاتی قرارگاه‌های پدافند شیمیایی استانی و شهرستانی قرار گرفته و اقدام می‌نمایند.

۹ ) مسئولیت مصون‌سازی و حفظ و ارتقاء ایمنی و امنیّت، آمادگی عملیاتی در سطح واحد صنعتی بر عهده رئیس واحد صنعتی است.

تبصره ـ رئیس واحد صنعتی در صورت عدم توانایی مقابله و پاسخ حادثه در سطح واحد صنعتی و گسترش پیامدهای حادثه در کنترل عملیاتی فرمانده ارشد پدافند غیرعامل منطقه ویژه/ مدیر شهرک‌های صنعتی یا قرارگاه‌های پدافند شیمیایی استانی و شهرستانی قرار گرفته و اقدام می‌کنند.

ماده ۱۴ ـ وظایف و تکالیف دستگاه‌های اجرایی

الف) وزارت نفت و صمت

۱ ) ایجاد ساختار عملیاتی قرارگاه‌های پدافند شیمیایی در مناطق صنعتی حیاتی و حساس و مهم،

۲ ) پیاده‌سازی الزامات ایمنی و امنیّت و پدافند در ذات طرح‌های جدید و توسعه‌ای حوزه‌ صنعت شیمیایی،

۳ ) ارتقاء آمادگی عملیاتی پدافند شیمیایی زیرساخت‌های وزارت با آموزش، تجهیز، تمرین و رزمایش،

۴ ) ارتقاء نظام امداد، نجات و درمان در تأسیسات صنعتی تابعه وزارت،

۵ ) فعّال‌سازی مرکز کنترل و مدیریت ریسک و مخاطرات شیمیایی وزارت،

۶ ) تهیه و اجرای طرح‌های مصون‌سازی از قبیل طرح حفاظت از زیرساخت‌ها (CIP) طرح کاهش آسیب‌پذیری (VRP) طرح پاسخ به شرایط اضطراری (ERP) طرح کاهش مخاطرات RRP)) طرح بازگشت‌پذیری در شرایط بحران (DRP) طرح تداوم کارکرد (BCP) خودحفاظتی (SPP) و طرح رزمایش و حصول اطمینان از اجرای آن‌ها،

۷ ) سازمان‌دهی فرماندهی ارشد مناطق صنعتی بزرگ با تعامل و هماهنگی سازمان به‌منظور انجام عملیات مقابله یکپارچه پدافند شیمیایی و پدافند غیرعامل،

۸ ) نصب سیستم هشدار، آموزش، تمرین و رزمایش طرح‌های تخلیه و اسکان مردم ساکن در حاشیه واحدها و مناطق صنعتی شیمیایی وزارت،

۹ ) ساماندهی و ارتقاء کیفی واحدهای [HSE: Health & Safty & Environment]HSE وزارت برای پاسخ در لایه ایمنی،

۱۰ ) طراحی و اجرای سامانه حسابداری و رهگیری مواد شیمیایی پرخطر در وزارت،

۱۱ ) سازمان‌دهی مناسب امورات پدافند غیرعامل و الزامات امنیتی زیرساخت‌های شیمیایی به‌منظور مصون‌سازی زیرساختی و آمادگی مقابله،

۱۲ ) انتصاب ارشد هماهنگ‌کننده عملیاتی مناطق صنعتی (مناطق ویژه حوزه وزارت) با تعامل و هماهنگی سازمان،

ب) وزارت نیرو

۱ ) راه‌اندازی مرکز مدیریت مخاطرات شیمیایی وزارت و برقراری ارتباط با مرکز ملی مخاطرات شیمیایی مستقر در سازمان،

۲ ) پایش و رفع آلودگی شیمیایی سدها، تصفیه‌خانه‌ها، مخازن و سایر تأسیسات شبکه تأمین آب مصرفی،

۳ ) توجیه و آموزش، نصب سیستم هشدار، تمرین و رزمایشِ طرح‌های تخلیه و اسکان مراکز جمعیتی حاشیه واحدهای صنعتی حوزه وزارت نیرو،

۴ ) جایگزینی فناوری‌های کم‌خطر در فرآیندهای صنعتی تصفیه آب آشامیدنی،

۵ ) کاهش مخاطرات شیمیایی واحدهای صنعتی (تأسیسات شبکه تأمین برق) مستقر در مراکز جمعیتی،

پ) وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی

۱ ) تهیه و تدوین و پیاده‌سازی نظام سلسله‌مراتبی بهداشت و درمان حوادث شیمیایی کشور در سه سطح ملی، استانی و مرکز صنعتی،

۲ ) ارتقاء آموزش‌ها و تجهیزات و تربیت نیروهای متخصّص برای رسیدگی و انتقال مصدومین حوادث شیمیایی به مراکز درمانی با محوریت سازمان فوریت‌های پزشکی (اورژانس) کشور،

۳ ) تمرین و رزمایش طرح‌های پاسخ به حوادث شیمیایی در واحدها و مناطق صنعتی شیمیایی،

۴ ) تجهیز و آماده‌سازی مراکز درمان مصدومین شیمیایی استانی یا شهرستانی متناسب با استعداد و ظرفیت هر استان با رویکرد دومنظوره‌سازی،

۵) نظارت و کنترل بر میزان آمادگی مراکز و بیمارستان‌ها در درمان مصدومین شیمیایی،

۶) سازمان‌دهی واحدهای اورژانس و درمان مصدومین شیمیایی به‌صورت دو یا چندمنظوره به شهرها و استان‌های دارای زیرساخت‌های حیاتی، حساس و مهم شیمیایی،

ت) وزارت راه و شهرسازی

۱ ) طراحی و ارتقاء و بروز رسانی نظام ایمنی حمل‌ونقل مواد شیمیایی خطرناک،

۲) طراحی و اجرای سامانه حسابداری و رهگیری حمل‌ونقل مواد شیمیایی پرخطر در وزارت،

۳ ) آموزش، تمرین و رزمایش طرح‌های پاسخ به حوادث شیمیایی در بنادر و مرزهای آبی و هوایی،

۴ ) تقویت سامانه‌های هواشناسی (شبیه‌سازی و کمک به هدایت عملیات پدافند شیمیایی) متناسب با تهدیدات شیمیایی و پشتیبانی از واحدهای عملیاتی،

۵ ) تهیه و بروز رسانی ضوابط اجرایی حمل‌ونقل، انبارش (جاده‌ای، دریایی، هوایی و ریلی) مواد شیمیایی خطرناک در تعامل با سازمان و نظارت بر آن،

ث) وزارت کشور

۱ ) ایجاد هماهنگی و روان‌سازی اجرای امور بین استان‌های معین در حوادث و مخاطرات شیمیایی،

۲) مدیریت پیامدهای امنیّتی و اجتماعی ناشی از حوادث شیمیایی در سطوح ملی، منطقه‌ای و محلی با استفاده از ظرفیّت‌ قرارگاه‌های پدافند شیمیایی در استان و شهرستان‌ها،

ج) امور شهرداری‌ها ـ سازمان آتش‌نشانی

۱ ) پیش‌بینی مأموریت مقابله و رفع آلودگی شهرهای دارای واحدهای صنعتی شیمیایی و پاسخ اولیه به حوادث آنها،

۲ ) پیش‌بینی سامانه رصد و پایش و تشخیص و هشدار آلودگی‌های شیمیایی شهری،

۳) سازمان‌دهی و اختصاص جان‌پناه‌های مجهّز در برابر تهدیدات و مخاطرات شیمیایی در مراکز جمعیّتی مجاور با تأسیسات شیمیایی،

۴ ) طرح‌ریزی و اجرای عملیات اطفای حریق، رفع آلودگی شیمیایی، مدیریت اجساد و ضایعات و پسمانداری موقّت در حوادث شیمیایی،

۵ ) برنامه‌ریزی و اجرای آموزش تخصّصی و تجهیز و به‌روزرسانی تجهیزات آتش‌نشانی و خدمات ایمنی کشور برای مقابله حوادث شیمیایی،

۶ ) تهیه طرح‌های پاسخ پدافندی به حوادث شیمیایی شهری و تمرین و رزمایش،

چ) سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

۱ ) تهیه طرح‌های عملیاتی پدافند شیمیایی و فرماندهی صحنه مقابله با حوادث شیمیایی در سطح استان و شهرستان،

۲ ) آموزش، تمرین، رزمایش، و ارتقاء آمادگی‌های پدافند شیمیایی شهری و استانی و مراکز صنعتی شیمیایی،

۳ ) ایفای نقش قطب درمانی، پژوهشی و آموزشی مصدومیت‌های شیمیایی کشور ـ دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله (عج)،

۴ ) طرح‌ریزی و اجرای عملیات پایش، کشف و سنجش، رفع آلودگیِ شیمیایی در صحنه،

۵) تقویت و ارتقاء توانمندی‌ یگان‌های سوم خرداد و ۲۴ بعثت سپاه پاسداران به‌عنوان یگان‌های احتیاط عمل کلی قرارگاه در سطح ملی،

۶) تقویت و ارتقاء توانمندی‌ یگان‌های جنگ نوین مستقر در استان‌ها به‌عنوان یگان‌های احتیاط عمل کلی قرارگاه استانی،

۷ ) کمک به امداد و نجات مصدومین شیمیایی در حوادث و مخاطرات شیمیایی،

تبصره ـ در شرایط جنگی، نحوه اقدام و امدادرسانی نیروهای مسلح تابع دستورالعملی است که توسط ستاد کل تهیه و ابلاغ می‌شود.

ح) ارتش

۱ ) تقویت و ارتقاء توانمندی‌ یگان‌های جنگ نوین مستقر در استان‌ها به‌عنوان یگان‌های احتیاط عمل کلی قرارگاه استانی،

۲ ) کمک به درمان تخصصی مصدومین شیمیایی،

۳ ) کمک به امداد و نجات مصدومین شیمیایی در حوادث و مخاطرات شیمیایی،

خ) وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

۱ ) ایفای نقش مرکز احتیاط راهبردی پدافند شیمیایی کشور،

۲ ) ایجاد، راه‌اندازی و ارتقاء آزمایشگاه‌های تخصّصی مرکز اقدام و عمل کلی،

۳ ) تولید اقلام اساسی و تجهیزات تخصّصی پدافند شیمیایی،

د) وزارت اطلاعات

۱ ) رصد و پایش تهدیدات شیمیایی و اقدامات خرابکارانه زیرساخت‌های شیمیایی کشور،

۲) برآورد تهدیداتِ مراکز و تأسیسات شیمیایی و تهدیدات شیمیایی علیه سایر مراکز،

ذ) سازمان بسیج مستضعفین

۱ ) تشکیل گردان‌های پدافند شیمیایی بسیجی در استان‌ها،

۲ ) تجهیز و آموزش و آماده بکاری گردان‌های پدافند شیمیایی بسیجی،

۳ ) مشارکت در امدادرسانی و انتقال مصدومین،

۴ ) کمک به امنیّت و کنترل عبور و مرور،

۵ ) کمک به تخلیه و اسکان مردم در حوادث شیمیایی،

ر) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا)

۱ ) ایجاد امنیّت و کنترل عبور و مرور در مناطق حادثه‌دیده شیمیایی،

۲ ) تحدید منطقه در حوادث شیمیایی ـ قرنطینه انتظامی منطقه آلوده،

۳ ) خود حفاظتی (تجهیز نیروهای عملیاتی به تجهیزات مقابله با حوادث شیمیایی)

۴ ) سازمان‌دهی، آموزش، تجهیز و ارتقاء توان عملیاتی یگانی‌های عملیاتی و انتظامی ناجا در منطقه آلوده،

ز) سازمان انرژی اتمی

۱ ) پیاده‌سازی الزامات ایمنی و امنیّت و پدافند شیمیایی در ذات طرح‌های جدید و توسعه‌ای حوزه‌ صنایع هسته‌ای،

۲ ) سازمان‌دهی و ارتقاء آمادگی‌های مقابله با حوادث شیمیایی در صنایع هسته‌ای،

۳ ) اجرای طرح‌های پاسخ به حوادث شیمیایی، طرح‌های تداوم کارکرد، کاهش آسیب‌پذیری، پایداری و ارتقاء تاب‌آوری صنایع هسته‌ای در برابر تهدیدات و مخاطرات شیمیایی و نظارت بر آن،

۴ ) ایجاد زیرساخت‌های بهداشتی، درمانی مصدومیت‌های شیمیایی و ارتقاء نظام امداد، نجات و درمان در مراکز هسته‌ای،

۵ ) انجام آموزش، تمرین و رزمایش برابر طرح‌های پاسخ به شرایط اضطراری،

ژ) جمعیت هلال‌احمر

۱ ) جستجو و نجات، جابجایی و اِسکان موقّت مردم در حوادث شیمیایی،

۲ ) مراقبت جمعی و تأمین و توزیع مایحتاج عمومی مردم،

۳ ) کمک به امداد پزشکی و درمان مصدومین شیمیایی،

۴ ) خودحفاظتی (تجهیز نیروهای عملیاتی به تجهیزات مقابله با حوادث شیمیایی)

س) سازمان حفاظت محیط‌زیست

۱ ) کاهش و مدیریت اثرات ناشی از تهدیدات و مخاطرات شیمیایی بر محیط‌زیست و زیست‌بوم‌های منطقه،

۲) تدوین و اعمال الزامات و استانداردهای موردنیاز محیط‌زیست در پدافند شیمیایی،

۳ ) رصد زیست‌بوم‌های منطقه حادثه‌دیده از لحاظ مقدار آلودگی شیمیایی و کمک در اقدامات پدافندی به مبادی ذی‌ربط،

۴ ) همکاری و ارائه دستورات فنی در حوزه‌های تخصّصی مقابله با حادثه شیمیایی با دستگاه‌های مرتبط،

۵) همکاری با مبادی ذی‌ربط در امر محصورسازی منطقه آلوده در عرصه‌های محیط‌زیست،

ش) وزارت امور خارجه

۱ ) جمع‌آوری ادلّه و پیگیری و دفاع حقوقی پیامد حوادث شیمیایی با منشاء تهدیدات دشمن از طریق مجامع بین‌المللی،

۲ ) هماهنگی و تعامل بین‌المللی اطلاع‌رسانی تبعات حادثه به سایر کشورهای هم‌جوار در حوادث فراملی،

۳ ) ایفای نقش موثّر در پیگیری و دفاع حقوق شهروندان آسیب‌دیده از آسیب‌های شیمیایی دشمن،

۴) هماهنگی در بهره‌گیری از ظرفیّت‌های سازمان‌های بین‎المللی در مقابله با تهدیدات شیمیایی،

ص) سازمان صدا و سیما

۱ ) آموزش عمومی و اطلاع‌رسانی و آرامش‌بخشی به مردم برای مقابله و ایجاد آمادگی در برابر تهدیدات و حوادث شیمیایی،

ض) مناطق صنعتی/ واحدهای صنعتی

۱ ) فرمانده ارشد/رئیس منطقه صنعتی (منطقه ویژه یا شهرک صنعتی و مشابه با آن) موظّف به ایجاد و حفظ و کنترل و نظارت بر ایمنی و امنیّت و آمادگی عملیاتی واحدهای صنعتی اعم از حفاظت فیزیکی، خودحفاظتی، تعیین سطح خطر واحدهای صنعتی، تعیین وضعیّت منطقه، کنترل پیامدهای ناشی از حوادث و تهدیدات منطقه صنعتی و هماهنگی بین واحدهای صنعتی مجموعه است.

۲ ) رئیس واحد صنعتی موظّف به ایجاد و حفظ ایمنی و امنیّت و آمادگی عملیاتی واحد صنعتی اعم از حفظ تأسیسات و تجهیزات، نیروی انسانی، حفاظت فیزیکی، کنترل فرایند صنعتی، خودحفاظتی و اقدام مقابله‌ای، سازمان‌دهی، تجهیز، آموزش، تمرین، رزمایش، فرماندهی، هدایت و راهبری و کنترل پیامد حوادث در سطح واحد صنعتی، پاسخ به حادثه و کنترل پیامدهای آن در محدوده پرخطر واحد صنعتی و اقدام برابر چرخه عملیاتی پدافند شیمیایی و تهیه و اجرای طرح‌های؛ تداوم کارکرد، کاهش آسیب‌پذیری، پاسخ به حوادث، پایداری و ارتقاء تاب‌آوری، حصول اطمینان از اجرا در واحد صنعتی است.

۳ ) فرماندهان و مسئولین سطوح مختلف عملیاتی پدافند شیمیایی موظّفند به‌منظور آمادگی در مقابل گسترش احتمالی حادثه و پیامدهای آن وقوع هر نوع حادثه را به سطوح بالاتر عملیاتی اطلاع‌رسانی کنند.

۴ ) آموزش، تجهیز، فرهنگ‌سازی، هشدار، تمرین و مانور مراکز جمعیتی هم‌مجاور با مناطق صنعتی یا واحدهای صنعتی بر عهده رئیس واحد صنعتی و فرمانده ارشد/رئیس منطقه صنعتی (منطقه ویژه یا شهرک صنعتی و مشابه با آن) است.

ط) سازمان پدافند غیرعامل کشور/قرارگاه پدافند شیمیایی

۱ ) هدایت و راهبری و فعّال‌سازی قرارگاه پدافند شیمیایی،

۲ ) نظارت و کنترل بر تهیه و اجرای طرح‌های مصون‌سازی در مراکز و تأسیسات شیمیایی کشور،

۳ ) راهبری و نظارت بر مراکز ملی نظام ایمنی و امنیّتی شیمیایی کشور،

۴ ) طرح‌ریزی، برنامه‌ریزی، هدایت و راهبری ایجاد آمادگی و تمرینات و آماده‌سازی زیرساخت‌های مربوطه در کلیه سطوح و لایه‌ها در برابر تهدیدات و مخاطرات شیمیایی،

۵ ) ارزیابی و حصول اطمینان از اجرای طرح‌های پاسخ و میزان آمادگی دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدیدات شیمیایی،

۶ ) تهیه برآورد سالانه تهدیدات و مخاطرات شیمیایی کشور و ابلاغ به دستگاه‌های اجرایی،

۷ ) بررسی، تصویب و ابلاغ برنامه سالانه آمادگی و رزمایش پدافند شیمیایی و نظارت بر اجرای آن،

۸ ) راه‌اندازی مرکز عملیات دفاع شیمیایی کشور در قالب سامانه فرماندهی و کنترل،

۹ ) راهبری و هدایت برنامه‌ای اکوسیستم پدافند شیمیایی کشور،

ماده ۱۵ ـ اَمن‌سازی و مصون‌سازی و وظیفه خودحفاظتی (نظام ایمنی و امنیّتی) از تأسیسات شیمیایی موجود در دستگاه اجرایی در برابر تهدیدات و مخاطرات بر عهده رئیس دستگاه اجرایی ذی‌ربط می‌باشد؛ کلیه دستگاه‌های اجرایی دارای مراکز و تأسیسات شیمیایی حیاتی، حساس و مهم موظفند نسبت به تهیه طرح‌های مصون‌سازی و پاسخ به تهدیدات و حوادث شیمیایی اقدام نموده و پس از تائید سازمان آنها را اجرا نمایند.

تبصره ۱ ـ رزمایش‌های پدافند شیمیایی تأسیسات شیمیایی حیاتی و حساس وفق نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی ـ مصوبه شماره ۱۶۰/۱/۲۰۸۸ مورخ ۱۳۹۹/۷/۵ کمیته دائمی ـ به‌صورت سالانه حداقل یک‌بار برگزار می‌شود.

تبصره ۲ ـ وفق مصوبه شماره 160/1/804 مورخ ۱۳۹۴/۱۱/۱۴ کمیته دائمی، دستگاه‌های اجرایی مکلفند تهدیدات و مخاطرات شیمیایی و هرگونه حادثه اعم از نشت و یا انتشار مواد شیمیایی را بی‌درنگ از طریق سامانه‌های اَمن به سازمان/ قرارگاه گزارش نمایند.

ماده ۱۶ ـ این نظام‌نامه برای کلیه زیرساخت‌ها و تأسیسات شیمیایی بخش خصوصی نیز لازم‌الاجراست، سازمان‌های یادشده موظفند با نظارت و راهبری قرارگاه ملاحظات پدافند غیرعامل را در کلیه تأسیسات و فرایندهای شیمیایی خود اِعمال ‌نمایند و دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط موظّف به کنترل و نظارت بر اجرای تکالیف در حوزه شیمیایی برای بخش خصوصی هستند.

ماده ۱۷ ـ سازمان با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، اصول و قواعد، سند تفصیلی نظام عملیاتی پدافند شیمیایی، حاوی جزئیات کافی برای اجرایی نمودن این نظام، طرح‌های عملیاتی مربوط به هریک از مأموریت‌ها و راهبردها، چارچوب‌ها و دستورالعمل‌های عملیاتی و فنّی موردنیاز اجرای این نظام را تهیّه، تدوین و به مسئولین و کنش‌گران ذی‌نقش ابلاغ می‌نماید.

ماده ۱۸ ـ دستگاه‌های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این نظام‌نامه در زیرساخت‌ها و مراکز حیاتی و حساس و مهم که احتمال وقوع تهدیدات و مخاطرات شیمیایی در آن وجود دارد را به سازمان گزارش نمایند؛ سازمان به‌عنوان راهبر، هادی و ناظر اجرای مقررّات و ضوابط پدافند غیرعامل گزارش تخلّفات صورت گرفته را به مراجع قضایی ذی‌ربط اعلام می‌نماید.

ماده ۱۹ ـ قوه‌قضائیه مستنکفین از این نظام‌نامه را به تشخیص سازمان، پیگیری قضایی نموده و وفق مقررّات و قوانین امنیّتی و دفاعی، اقدام قضایی مناسب انجام دهد.

تبصره ـ وفق تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان مستنکفان علاوه‌بر جبران خسارت واردشده، به مجازات موضوع ماده (۵۷۶) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) مصوب ۱۳۷۵/۳/۰۲ محکوم می‌شوند و چنانچه خسارتی وارد نشده باشد برابر قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۱۳۷۲/۰۹/۰۷ با مستنکف رفتار خواهد شد.

ماده ۲۰ ـ سازمان دستگاه‌های اجرایی دارای مراکز و تأسیسات شیمیایی را راهبری، هدایت، هماهنگ و کنترل نموده، بر حسن اجرای این نظام‌نامه نظارت و اجرای آن را سالانه به کمیته‌ی دائمی گزارش کند.

ماده ۲۱ ـ این تصویب‌نامه در بیست‌و‌یک ماده و سیزده تبصره و سه پیوست در تاریخ بیست ‌و هشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصد و دو هجری شمسی در هفتاد‌ و‌ هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی به تصویب رسید.

نظام‌ مصون‌سازی و عملیات پدافند شیمیایی کشور مشتمل بر بیست‌ و ‌یک ماده و سیزده تبصره و سه پیوست که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل‌ کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور

سرلشکر پاسدار محمٌد باقری

نظام عملیاتی پدافند زیستی کشور

منتشره در روزنامه رسمی شماره 22935-1402/09/25

شماره 160/1/2924- ۱۴۰۲/۸/۱

“…. در دفاع، ملّت ما یکپارچگی کامل دارد و هیچ‌چیز دیگری تأثیر نمی‌گذارد، این یک و جمهوری اسلامی خود را آماده نگه می‌دارد و آمادگی خود را حفظ می‌کند این هم نکته دوم، همه دستگاه‌های جمهوری اسلامی از وزارت دفاع، سازمان‌های ارتش و سپاه و دیگر دستگاه‌های مختلف باید این را به‌عنوان یک دستورالعمل بشناسند و آمادگی‌ها را روزبه‌روز افزایش دهند.”

مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظلّه‌العالی) در دیدار با فرماندهان و مسئولین ارتش جمهوری اسلامی ایران ۱۳۹۴/۱/۳۰

قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور (۰۶/۱۲/ ۱۴۰۲)

تصویب‌نامه

وزیر محترم کشور ـ وزیر محترم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

معاون محترم رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور

رئیس محترم کمیسیون امنیّت ملّی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

معاون محترم هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلّح

رئیس محترم سازمان پدافند غیرعامل کشور

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و در جهت تسرّی الزامات قانون فوق‌الذکر، پیشنهاد آن سازمـان مبنی بر ابلاغ مجدد نظام عملیـاتی پدافنـد زیستـی کشـور ـ مصوبه شماره 160/1/2183 مورخ ۱۴۰۰/۰۸/۱۱ ـ را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود:

نظام عملیاتی پدافند زیستی کشور

مقدّمه

با توجه به رویکردهای استکبار جهانی و برخی از دشمنان در استفاده از عوامل زیستی و احتمال وقوع تهدیدات متصوّر ناشی از آن و همچنین تجربه شیوع اپیـدمی‌ها و پاندمی‌های گذشتـه، نشان داد که ضروری است کلیه دستگاه‌های لشکری و کشوری به‌منظور افزایش توان دفاع زیستی کشور با ساماندهی ساختارهای عملیاتی پدافند زیستی و مدیریت یکپارچه و منسجـم با فرماندهی واحـد، جهت مقابله با این‌گونه تهدیدات اقدام نمایند؛ بدین منظور طراحی مدل کلی دفاع زیستی کشور که به ایجـاد هم‌افزایی و به‌کارگیری تمام ظرفیّت‌های موجود، ایجاد ظرفیّت‌های جدیـد و یکپارچه‌سازی آن‌ها در مواجهه با تهدیدات زیستی می‌پردازد در دستور کار سازمان پدافند غیـرعامل کشور قرار گرفت.

نظام عملیاتی پدافند زیستی پیش‌ِرو، بر اساس اسناد، ساختار و سازمان دستگاه‌های کشوری و لشکری، تجربیات و اقدامات انجام‌شده در برابر حوادث و رخدادهای زیستی و به‌منظور پیش‌گیری و مقابله با تهدیدات زیستی دشمن در حوزه‌های شـش‌گانه زیستی (انسان، دام، نباتات، غذا و دارو، آب، محیط‌زیست و منابع طبیعی) تهیّـه و مورد اجرا قرار می‌گیرد.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱ ) کمیته دائمی: کارگروه (کمیته) پدافند غیرعامل کشور

۲ ) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۳ ) شورای‌عالی پدافند زیستی: ستاد ملی مقابله با کرونا موضوع مصوبه مورخ ۱۳۹۸/۱۲/۴ شورای‌عالی امنیت ملی ج.ا.ا

۴ ) قرارگاه پدافند زیستی: قرارگاه عملیاتی پدافند زیستی کشور در تابعیّت شورای‌عالی پدافند زیستی مسئولیت سازمان‌دهی و به‌کارگیری ظرفیّت‌های عملیاتی ملی، دستگاهی، استانی و شهرستانی با مشارکت و هم‌یاری نهادهای مردم‌محور در حوزه پدافند غیرعامل و مدیریت بحران‌های زیستی و هماهنگی و تعامل بخش‌های کشوری و لشکری را بر عهده دارد.

۵ ) پدافند زیستی: به مجموعه‌ای از تدابیر و اقدامات اعم از؛ رصد و پایش تهدیدات و مخاطرات زیستی، تشخیص و اعلام وضعیّت‌های زیستی، تعیین دارایی‌ها و سرمایه‌های زیستی کشور، سطح‌بندی و طبقه‌بندی آنها، کشف و شناسایی نقاط ضعف و آسیب‌پذیری زیرساخت‌های زیستی، تعیین حریم زیرساخت‌ها، صنایع و مراکز زیستی، آموزش، تمرین و رزمایش‌های زیستی، مدیریت، پشتیبانی، تأمین تجهیزات مناسب جهت مقابله و انجام اقدامات در مخاطرات زیستی اعم از تحدید منطقه، رفع آلودگی، امداد، نجات و درمان مصدومین زیستی، پاک‌سازی و بازیابی منطقه آلوده، تخلیه و اسکان اطلاق می‌شود.

۶ ) نظام عملیاتی پدافند زیستی: مجموعه‌ تدابیر و اقدامات پدافند زیستی متشکل از تعیین نقش‌ها، نظامات، وظایف و روابط و نحوه تعامل بخش‌های مختلف عملیات پدافند زیستی، مسئولیّت دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، چگونگی تحقق اهداف و اجرای مأموریت در حوزه پدافند زیستی در سطوح مختلف عملیاتی در برابر تهدیدات زیستی می‌باشد.

۷ ) تهدید زیستی: هر نشانه، رویداد یا اتفاق زیستی که به صورت طبیعی یا غیرطبیعی و عمدی توانایی و احتمال تضعیف یا نابودی سرمایه‌های زیستی یا اختلال در اقتصاد و امنیت کشور را از طریق به خطر انداختن یا تخریب و نابودی سرمایه‌های ‌زیستی در حوزه‌های شـش‌گانه (انسان، دام، نباتات، غذا و دارو، آب‌، محیط‌زیست و منابع طبیعی) داشته و سلامت، امنیت و اقتصاد جامعه را به خطر اندازد.

۸ ) جنگ زیستی: به مفهوم استفاده هدفمند و عامدانه از سلاح‌ها یا عوامل زیستی، با منشأ مشخص (کشور متخاصم) یا نامشخص و وقوع بحران‌های زیستی دارای پیامدهای احتمالی فراگیر نظیر تلفات گسترده جمعیتی یا ترکیب با تهدیدات امنیتی و اقتصادی و بروز یک بحران زیستی با میزان وسعت در سطح ملی (اپیدمی) یا جهانی (پاندمی) که منجر به مخاطره افتادن مؤلفه‌های اصلی امنیت ملی کشور گردد.

۹) عوامل زیستی: به موجودات زیستی به ویژه میکروارگانیسم‌ها (ویروس، باکتری، قارچ، انگل، پریون) یا مواد سمی مشتق شده از آنها که به‌صورت طبیعی یا غیرطبیعی مانند دست‌کاری ژنتیکی توانایی ایجاد بیماری یا مرگ در انسان، حیوانات، گیاهان و آسیب به محیط‌زیست را داشته باشد، اطلاق می‌شود.

۱۰) سلاح زیستی: عوامل زیستی طبیعی یا دست‌کاری شده (مهندسی ژنتیک) هستند که قابلیت‌های آنها به نفع اهداف تعیین‌شده مسلّح شده‌اند؛ این نوع سلاح‌های زیستی با تجهیزات و ابزارهای مختلف نظامی یا غیرنظامی شلیک، پرتاب و منتشر می‌شوند.

۱۱ ) بیوتروریسم: هرگونه اقدام تروریستی با استفاده از عوامل زیستی علیه فرد، گروه و جمعیت خاصی که با‌هدف نابودی یا ایجاد ترس و وحشت در جامعه توسط تروریست‌ها و گروه‌های مشابه با انگیزه‌های سیاسی، اعتقادی و نژادی صورت می‌گیرد.

۱۲) آگروتروریسم: استفاده از عوامل و سلاح‌های زیستی علیه دام، حیوانات، نباتات، گیاهان، مرکبات و سایر محصولات کشاورزی به منظور گذاشتن اثر سوء یا نابودی محصولات کشاورزی و اقتصاد کشور توسط تروریسم (دولتی و غیردولتی) را آگروتروریسم یا تروریسم کشاورزی گویند.

۱۳) دستگاه اجرایی: کلیه وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌های دولتی و کلیه دستگاه‌هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم تصریح و یا ذکر نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بانک مرکزی، بانک‌ها و بیمه‌های دولتی، دستگاه‌ اجرایی نامیده می‌شوند.

ماده ۲ ـ مبانی استنادی

۱ ) تدابیر و رهنمودهای مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظله‌العالی)

۲ ) سیاست‌های کلی نظام در موضوعات پدافند غیرعامل و سلامت ابلاغی مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی)

۳ ) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور

۴ ) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور ـ ماده ۱۰

۵ ) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور ـ ماده ۵۸

۶ ) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ بند (ر) ماده ۷۴

۷ ) قانون مدیریت بحران کشور

۸ ) طرح جامع میکروبی کشور به شماره ۳۷۲ ـ 3/۲۰۷/383 مورخ ۱۳۷۸/۰۴/۲۳

۹ ) بند ۳ آئین‌نامه اجرایی آن مصوّب شورای‌عالی امنیت ملی 558/338/207/4 مورخ ۱۳۷۹/۰۶/۰۹

۱۰) مصوبه شورای‌عالی امنیّت ملی ج.ا.ا مورخ ۱۳۹۸/۱۲/۰۴ مبنی بر تشکیل ستاد ملی مقابله باکرونا

۱۱ ) سند راهبردی پدافند زیستی کشور

ماده ۳ ـ حوزه شمول

دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، سازمان‌های لشکری و سایر سازمان‌ها و نهادهای عمومی دولتی و غیردولتی و شرکت‌های خصوصی و آحاد مردم را در برمی‌گیرد.

ماده ۴ ـ هدف

تدوین نظام تصمیم‌گیری، فرماندهی، مدیریت عملیاتی و‌ اجرایی پدافند زیستی در سطوح عملیاتی و تعیین نقش‌ها و وظایف و روابط اجرایی با ایجاد حداکثر هماهنگی و هم‌افزایی در استفاده از منابع ملی، استانی و شهرستانی.

ماده ۵ ـ منظور

۱) صیانت از مردم، سرمایه‌های انسانی و سرمایه‌های زیستی در برابر تهدیدات زیستی،

۲ ) ارتقاء آمادگی و تاب‌آوری جامعه و زیرساخت‌ها در برابر تهدیدات زیستی دشمن و پیامدهای آن،

۳ ) بسیج منابع ملی و به‌کارگیری بهینه از امکانات، تجهیزات و نیروی انسانی به‌منظور ارتقاء توان مقابله و اقدام به‌موقع به پیامد تهدیدات و مخاطرات زیستی،

۴ ) تعیین و تبیین وظایف وزارتخانه‌ها، دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های ذی‌ربط و نقش کنش‌گران (کشوری، لشگری، مردم‌نهاد، بخش خصوصی) و تبیین نحوه ارتباطات و تعامل آنها در عملیات پدافند زیستی،

ماده ۶ ـ تهدیدات و مخاطرات

تهدیدات و مخاطرات زیستی زیر برای نظام عملیاتی پدافند زیستی مفروض می‌باشند:

الف) جنگ زیستی علیه کشور،

ب) تهدیدات امنیتی و نظامی دشمن به زیرساخت‌ها، آزمایشگاه‌ها و مراکز بهداشتی، درمانی، زیستی و ژنتیکی،

پ) اقدامات تروریستی زیستی (بیوتروریسم و آگروتروریسم)،

ت) اپیدمی (فراگیری) بیماری و یا پاندمی (فراگیری جهانی) بیماری با منشاء نامشخص،

ماده ۷ ـ مأموریت عملیاتی پدافند زیستی

قرارگاه پدافند زیستی با سازمان‌دهی و به‌کارگیری ظرفیّت‌های عملیاتی ملی، دستگاهی، استانی و شهرستانی و با مشارکت و هم‌یاری نهادهای مردم‌محور، در جهت مصون‌سازی و مقابله با پیامدهای زیستی، مأموریت‌های زیر را از طریق دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، راهبری و بر اجرای آن نظارت می‌کند؛

۱ ) دیده‌بانی زیستی؛ رصد و پایش، تحلیل و تشخیص و هشدار تهدیدات زیستی و اشراف اطلاعاتی بر تهدیدات زیستی،

۲ ) ارتقاء آمادگی پدافند زیستی با طرح‌های عملیاتی، آموزش، مهارت (عمومی و تخصّصی) تمرین و رزمایش‌ها،

۳ ) به‌روزرسانی، ساماندهی، تقویت و توسعه نظامات عملیاتی پدافند زیستی سازمان‌دهی‌شده و نهادینه ‌شده، سلسله‌مراتبی و یکپارچه در کشور،

۴ ) سازمان‌دهی نیروی متخصّص پشتیبان، ذخیره و احتیاط پدافند زیستی،

۵ ) پاسخ و مقابله با رخدادهای زیستی در زمان طلایی (اضطراری و جامع) در مقیاس منطقه‌ای، ملی و چند کشوری،

۶ ) پشتیبانی پدافند زیستی، تقویت عمل کلی و حفظ ذخایر راهبردی،

۷ ) ارتقاء ظرفیّت‌های آموزشی، پژوهشی، تحقیقاتی و آزمایشگاهی کشور در حوزه پدافند زیستی،

۸ ) دفاع حقوقی در برابر تهدیدات زیستی، تنظیم قوانین و مقرّرات داخلی و خارجی،

۹ ) اجرای عملیات پدافند زیستی برابر چرخه عملیاتی پدافند زیستی (پیوست ۱)

ماده ۸ ـ راهبردهای عملیاتی پدافند زیستی

۱) رصد و مراقبت دائمی از تحولات و تهدیدات زیستی در مقیاس جهانی و منطقه‌ای و ملی در جهت اجتناب از غافلگیری راهبردی در اپیدمی‌ها و پاندمی و اعلام هشدار به‌موقع و ردیابی، پیگیری و تشخیص منشاء و نوع تهدیدات زیستی علیه کشور با مشارکت دستگاه‌های اطلاعاتی و امنیّتی و قرارگاه پدافند زیستی کشور (اشراف اطلاعاتی)

۲ ) پیاده‌سازی طرح‌ها و برنامه‌های عملیاتی پدافند زیستی در مقیاس منطقه‌ای و ملی با به‌کارگیری تمام ظرفیّت‌های کشوری و لشکری و مردمی و برنامه عملیاتی پدافند زیستی در مقیاس چند کشور همسایه مبتنی بر دیپلماسی دفاعی منطقه‌ای (نظام دفاع ملی و بین‌المللی زیستی)

۳ ) پیاده‌سازی نظام دیده‌بانی زیستی از طریق ایجاد و راه‌اندازی سامانه‌ها و شبکه‌های پایش، هشدار، آشکارسازی و تشخیص در سطوح ملی، منطقه‌ای، استانی و شهرستانی و محلی (نظام دیده‌بانی زیستی)

۴ ) مصون‌سازی، ارتقاء پایداری، امنیّت، حفاظت و کاهش آسیب‌پذیری سرمایه‌ها و زیرساخت‌های حیاتی، حساس و مهم در برابر تهدیدات زیستی با:

ـ تقویت و توسعه بهداشت عمومی، فردی و محیط و ساماندهی نظام پیشگیری و مصونیت‌بخشی،

ـ طرح‌های خودحفاظتی زیستی متناسب با هر زیرساخت،

۵) حفظ و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی پدافند زیستی برای کنترل، پاسخ، نظارت، ارزیابی و مدیریت صحنه رخدادهای‌‌ زیستی از طریق آموزش و افزایش مهارت‌های عمومی و تخصّصی، تجهیز و تقویت تیم‌های عملیاتی و توسعه شبکه‌ها و آزمایشگاه‌های تشخیص عوامل زیستی (نظام آمادگی و پاسخ)

۶ ) ارتقاء فرهنگ و آموزش‌های پدافند زیستی در کشور از طریق دوره‌های آموزشی بهداشت عمومی و بهره‌گیری از ظرفیّت رسانه‌ای مراکز و نهادهای فرهنگی و سازمان‌های ذی‌ربط در سطوح ملی، استانی و شهرستانی (نظام آموزش بهداشت)

۷ ) ارتقاء و تقویت نظام سلسله‌مراتبی بهداشت و درمان از طریق تجهیز، هوشمندسازی و توسعه بهینه شبکه‌های بهداشتی در سطح جامعه و به‌روزرسانی تجهیزات و سامانه‌های تخصّصی درمان (نظام بهداشت و درمان)

۸) واکنش سریع‌ در عملیات پدافند زیستی و تحدید موثّر، به‌موقع و سریع مناطق آلوده در رخدادهای زیستی با به‌کارگیری ظرفیّت‌های مرتبط، یکپارچه‌سازی اقدامات و هماهنگی بین دستگاه‌های ذی‌نقش (نظام قرنطینه و محدودسازی)

۹) حفظ و تقویت ظرفیّت احتیاط ذخایر راهبردی و پشتیبانی تجهیزاتی (عمومی و تخصّصی) از عملیات پدافند زیستی از طریق تأمین و انبارش تجهیزات ضروری و حیاتی با یکپارچه‌سازی، هماهنگی و به‌کارگیری توانمندی‌های ملی، استانی، شهرستانی و دستگاهی متناسب با تهدیدات زیستی (نظام پشتیبانی)

۱۰ ) خوداتکایی و خودکفایی در صنعت غذا و دارو ـ واکسن، فرآورده‌های خونی و تجهیزات سلامت‌محور ـ از طریق بومی‌سازی صنعت پدافند زیستی کشور (نظام غذا و دارو)

۱۱ ) ارتقاء اعتماد عمومی از طریق نظام نهادینه‌شده اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی (نظام اطلاع‌رسانی و آرامش‌بخشی)

۱۲ ) گسترش علوم و فنون مرتبط با پدافند زیستی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی کشور (نظام آموزش پدافند زیستی)

۱۳ ) ارتقاء نظام مدیریت و ذخیره‌سازی اطلاعات ژنتیکی و ذخایر زیستی با اَمن‌سازی و یکپارچه‌سازی سامانه‌ها و شبکه‌های ذخیره اطلاعات پدافند زیستی (نظام مدیریت و ذخیره‌سازی اطلاعات زیستی)

۱۴ ) بسیج منابع انسانی و استفاده از ظرفیّت نخبگان به‌عنوان نیروهای احتیاطی ـ عملیاتی در تهدیدات و مخاطرات زیستی و بهره‌مندی از کلیه توانمندی‌ها و قابلیت‌های موجود تخصّصی و غیرتخصّصی در راستای تقویت تاب‌آوری اجتماعی و روانی جامعه (نظام بسیج منابع انسانی)

۱۵ ) ارتقاء نظام غربالگری و ردیابی موثّر، مستمر، پویا و هوشمند فرایندها و تجهیزات در زمان تشخیص تهدیدات زیستی با به‌کارگیری تمام ظرفیّت‌های موجود (نظام غربالگری)

۱۶ ) دفاع حقوقی از پیامدهای مخاطرات زیستی با منشاء تهدیدات دشمن در مجامع بین‌المللی با دیپلماسی فعّال و پویا و در مقیاس ملی با تنظیم مقرّرات و الزامات پدافند زیستی و مقرّرات بازدارنده لازم (نظام دفاع حقوقی بین‌المللی)

ماده ۹ ـ سطوح عملیاتی پدافند زیستی

سطوح عملیاتی پدافند زیستی الف) شهرستانی ب) استانی پ) منطقه‌ای ت) ملی به شرح زیر دسته‌بندی می‌شود:

۱ ) شهرستانی: به سطحی از عملیات پدافند زیستی که برای مخاطرات زیستی با پیامد محدود به یک‌ شهرستان طرح‌ریزی‌شده و منابع و ظرفیّت‌های شهرستان، توان اجرای آن را داشته باشد، اطلاق می‌گردد.

۲ ) استانی: به سطحی از عملیات پدافند زیستی که برای مخاطرات زیستی با پیامد در حد چند شهرستان در یک استان طرح‌ریزی شده و منابع و ظرفیّت‌های یک استان توان اجرای آن را داشته باشد، اطلاق می‌گردد.

۳ ) منطقه‌ای: به سطحی از عملیات پدافند زیستی که برای مخاطرات زیستی با پیامد در حد یک یا چند استان طرح‌ریزی شده و منابع و ظرفیّت‌های یک منطقه (چند استان) توان اجرای آن را داشته باشد، اطلاق می‌گردد.

۴ ) ملی: به سطحی از عملیات پدافند زیستی که برای مخاطرات زیستی با پیامد در حد کل کشور ‌طرح‌ریزی شده و نیازمند منابع و ظرفیّت‌های ملی برای اجرای آن باشد، اطلاق می‌گردد. در صورت نیاز از ظرفیّت‌های فراملی برای پاسخ به این مخاطرات استفاده می‌شود.

ماده ۱۰ ـ وضعیّت‌های عملیاتی

تعیین وضعیّت‌های عملیاتی قرمز، نارنجی، زرد و سفید و اعلام شروع و خاتمه عملیات پدافند زیستی به ترتیب زیر انجام می‌شود: (تشریح وضعیّت‌ها در پیوست ۲)

۱ ) با وقوع تهدید یا حادثه زیستی در قلمرو یک شهرستان فرماندار با اعلام وضعیّت، ضمن اطلاع‌رسانی به استاندار قرارگاه پدافند زیستی شهرستان را تشکیل می‌دهد.

۲ ) درصورتی‌که فرماندار شدت حادثه یا بحران را فراتر از ظرفیّت شهرستان محل وقوع حادثه تشخیص دهد و یا هم‌زمان چند شهرستان درگیر حادثه زیستی گردند، استاندار، قرارگاه پدافند زیستی استان را تشکیل می‌دهد و وضعیّت عملیاتی را اعلام می‌کند.

۳ ) در صورتی که استاندار شدت و میزان حادثه یا بحران را فراتر از ظرفیّت پاسخ استان محل وقوع حادثه تشخیص دهد و یا هم‌زمان چند استان درگیر حادثه زیستی گردند شورای‌عالی امنیت ملی، قرارگاه را فعّال و وضعیّت عملیاتی را اعلام می‌کند.

تبصره ۱: در جنگ زیستی، تعیین وضعیّت‌های عملیاتی بر اساس ابلاغیه شورای‌عالی امنیّت ملی بر عهده ستاد کل ن.م می‌باشد.

تبصره ۲: ضوابط و الزامات قرنطینه‌های بهداشتی بر اساس شاخص‌ها و آمارهای حین وقوع مخاطرات زیستی قابل تنظیم و تغییر بوده و عملیاتی می‌گردد.

ماده ۱۱ ـ تدبیر عملیاتی

قرارگاه‌های پدافند زیستی کشور در سطوح شهرستانی، استانی و ملی ـ منطقه‌ای در راستای سیاست‌ها و راهبردهای پدافند غیرعامل با بسیج و سازمان‌دهی ظرفیّت‌های دستگاه‌های اجرایی، ساختارهای مردم‌نهاد و ظرفیّت‌های کمکی نیروهای مسلّح در جهت مصون‌سازی و مقابله با تهدیدات زیستی و کاهش و مدیریت پیامدهای آن اقدامات خود را در چهار مرحله قبل، در آستانه، حین و بعد از تهدید و با رویکردهای پیش‌بینانه، پیش‌گیرانه، پیش‌کنش‌گرانه و مقابله به شرح زیر هدایت، راهبری، پشتیبانی، اجرا و نظارت می‌کنند:

الف ـ اقدامات رویکرد پیش‌بینانه

۱ ) بررسی و ارزیابی سوابق، شواهد و قرائن، روندها و فرآیندهای تهدیدات، مخاطرات و جنگ‌های زیستی، اپیدمی‌ها، پاندمی‌ها و نحوه مدیریت در سطوح ملی و فراملی،

۲ ) ایجاد، تقویت و توسعه ذخایر احتیاط راهبردی دارو، واکسن، خون، تجهیزات، مواد و فرآورده‌های زیستی،

۳ ) پژوهش، آموزش و ارتقاء مهارت تخصّصی نیروهای عملیاتی،

۴) سازمان‌دهی تیم‌های مقابله و پاسخ به مخاطرات زیستی از سازمان بسیج، جمعیّت هلال‌احمر، سازمان فوریت‌های پزشکی (اورژانس پزشکی)، نیروی انتظامی، سازمان آتش‌نشانی و سایر،

۵ ) سناریوپردازی و شبیه‌سازی تهدیدات،

ب ـ اقدامات رویکرد پیش‌گیرانه

۱) ایجاد بانک جامع اطلاعاتی شامل نیروی انسانی متخصّص، مراکز درمانی و تشخیصی، مراکز پشتیبانی‌کننده و سایر،

۲ ) طراحی و تدوین آموزش‌های عمومی و تخصّصی برای آحاد جامعه، نهادهای مدنی، صنایع و سایر از طریق رسانه‌های گروهی و صدا و سیما و شبکه‌های مجازی اجتماعی،

۳ ) طرح‌ریزی سناریوهای محتمل، شبیه‌سازی، تمرین و رزمایش در سطوح و وضعیّت‌های مختلف عملیاتی پدافند زیستی،

۴ ) بروز رسانی زیرساخت‌های رصد، پایش، آشکارسازی، تشخیص و محدودسازی عوامل زیستی نوظهور،

۵ ) برنامه‌ریزی استفاده از تمامی ظرفیت‌های کشوری، لشگری و مردم‌نهاد در عملیات پدافند زیستی (ظرفیت یک به سه)

۶ ) تهیه و اجرای طرح خودحفاظتی زیستی در دستگاه‌های اجرایی بر اساس سناریوهای تعیین‌شده و تمرین و رزمایش آن،

ج ـ اقدامات رویکرد پیش‌کنش‌گرانه

۱) ایجاد سامانه‌ها و شبکه‌های پایش، تشخیص و شناسایی تهدیدات زیستی و فعّال‌سازی و راه‌اندازی مرکز فرماندهی و کنترل تهدیدات زیستی،

۲ ) هشدار پیش‌دستانه و سریع و افزایش سرعت عمل در اطلاع‌رسانی عمومی،

۳ ) تعیین و اعلام وضعیّت عملیات پدافند زیستی کشور،

۴ ) مقابله با عملیات روانی در جنگ ترکیبی زیستی ـ سایبری،

۵ ) تحدید و تشدید در رعایت نظم و برقراری امنیّت،

۶ ) آرامش‌بخشی و اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی و کنترل افکار عمومی و جامعه،

۷ ) تمرین و رزمایش طرح‌های خود حفاظتی،

د ـ اقدامات رویکرد مقابله

۱) مدیریت صحنه عملیات پدافند زیستی در وضعیّت‌های مختلف با ایجاد هماهنگی فی‌مابین دستگاه‌های اجرایی و یگان‌های جنگ نوین نیروهای مسلح در استفاده از ظرفیّت‌ها و توانمندی‌ها،

۲) کنترل و کاهش پیامدهای ناشی از وقوع تهدیدات زیستی با محدودسازی، قرنطینه، کنترل منطقه آلوده و رفع آلودگی اولیه (فردی، تجهیزاتی و محیطی)

۳ ) کشف و شناسایی عوامل زیستی و نمونه‌برداری،

۴) امداد و نجات، انتقال، اسکان و استقرار در مناطق اَمن (پناهگاه زیستی ـ بیمارستان‌ صحرایی) و درمان مصدومین،

۵) اصلاح و روزآمدکردن ضوابط و مقرّرات با مستندسازی، ثبت سوابق و درس‌آموخته‌ها،

۶ ) تقویت نقاط آسیب‌پذیر در همه ابعاد با بازیابی، بازسازی و بازتوانی پیامدهای ناشی از مخاطرات زیستی،

ماده ۱۲ ـ روابط و مسئولیت‌ها

۱) راهبری، سیاست‌گذاری و هدایت کلی اقدامات مقابله با تهدیدات و مخاطرات زیستی و پیامدهای ناشی از آن در سطح ملی بر عهده رئیس‌جمهور و رئیس شورای‌عالی امنیت ملی ج.ا.ا می‌باشد.

۲ ) قرارگاه عملیاتی پدافند زیستی کشور با فرماندهی وزیر کشور و جانشینی رئیس سازمان تشکیل می‌شود، دبیر قرارگاه پدافند زیستی، حسب نوع تهدید از دستگاه‌ اجرایی ذی‌ربط انتخاب می‌شود.

۳ ) سازمان مسئولیت رصد و پایش، راهبری، طرح‌ریزی، ارتقاء آمادگی، آموزش، کنترل و نظارت، رزمایش و حصولِ اطمینان از آمادگی‌های عملیاتی پدافند زیستی کشور را بر عهده دارد.

۴) استاندار، فرمانده قرارگاه پدافند زیستی در استان بوده و مدیریت، راهبری و هدایت، کنترل، پشتیبانی، راهبریِ مصون‌سازی و مدیریت مخاطرات زیستی در سطح استان را بر عهده دارد.

۵ ) فرماندار، فرمانده قرارگاه پدافند زیستی در شهرستان بوده و مدیریت، راهبری و هدایت، کنترل، پشتیبانی، راهبریِ مصون‌سازی و مدیریت مخاطرات زیستی در سطح شهرستان را بر عهده دارد.

تبصره ۱: سازمان‌های نیروهای مسلح در چارچوب سیاست‌ها و دستورالعمل‌های ابلاغی ستاد کل‌ نیروهای مسلح با هماهنگی سازمان موظّف به همکاری با قرارگاه پدافند زیستی در سطوح ملی، استانی و شهرستانی هستند.

تبصره ۲: دستورالعمل‌های موردنیاز در چارچوب نظام عملیاتی پدافند زیستی کشور توسط سازمان، تنظیم و ابلاغ خواهد شد.

ماده ۱۳ ـ وظایف دستگاه‌های اجرایی

۱ ) وزارت کشور موظف است:

الف ـ نسبت به تقویت مرزبانی زیستی کشور ـ موضوع مصوبه شماره 160/1/999 مورخ ۱۳۹۶/۱۱/۱۷ کمیته دائمی پدافند غیرعامل ـ در حوزه‌های دیده‌بانی زیستی، بررسی و شناسایی و کنترل تهدیدات و آسیب‌های زیستی در مرزها و کنترل عوامل زیستی تهدیدزا در ورود و خروج مرزها و گسترش و تعمیم همکاری‌های مشترک با کشورهای همسایه و مانند آن بر اساس ساختار سلسله‌مراتبی کشوری و در حوزه نیروهای مسلح از طریق ستاد کل ‌ن.م اقدام کند.

ب ـ در چارچوب شورای امنیت کشور (شاک) و در تعامل و هماهنگی با ستاد کل ن.م، نسبت به انتظام اُمور و تأمین اَمنیّت مالی و جانی مردم و سازمان مورد هدف تهدیدات زیستی اقدام کند.

پ ـ با همکاری نیروی انتظامی، وزارت راه و شهرسازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات سازوکارهای لازم برای اِعمال مدیریت تردد در شهرها و روستاهای منطقه آسیب‌دیده (قرنطینه بهداشتی) در برابر مخاطرات زیستی را اتخاذ و اجرا کند.

۲ ) وزارت ‌بهداشت‌ و درمان ‌آموزش پزشکی موظّف به اجرای اقدامات در ۲ محور زیر است؛

الف ـ زیرساخت‌های پدافند زیستی در بخش بهداشت و درمان

سازمان‌دهی و بازمهندسی مرکز کنترل، مدیریت و پیشگیری بیماری‌‌ها ـ CDC [Center for Diseases Control & prevention] و نظام دیده‌بانی و پاسخ سریع به تهدیدات زیستی

سازمان‌دهی و ارتقاء مرکز عملیاتی مقابله با تهدیدات زیستی و ارتباط با سازمان ـ EOC [Emergency Operation Center]

سازمان‌دهی و شبکه‌سازی آزمایشگاه‌های تشخیص تهدیدات زیستی متناسب با سطح تهدیدات و ارتقاء ظرفیت‌های موجود،

بازمهندسی نظام تحقیق، طراحی، تولید، توزیع و ذخیره واکسن متناسب با تهدیدات حوزه واکسن،

ساماندهی و کنترل آمادی ذخایر مناسب غذا و دارو، واکسن، سرم و تجهیزات بهداشتی ـ درمانی متناسب با شرایط عملیاتی،

تدوین برنامه ملی محدودسازی و قرنطینه بهداشتی با پیش‌بینی زیرساخت‌ها و فضاهای لازم و برنامه عملیاتی،

تدوین برنامه ملی ارتقاء ظرفیّت بیمارستان‌ها و مراکز درمانی (یک به سه) برای توسعه در شرایط اضطراری و تمرین و مانور و حفظ آمادگی دائمی،

ارتقاء ظرفیّت‌های مرزبانی زیستی و اقدامات تشخیصی کنترلی، بهداشتی و درمانی در مرزهای کشور با نهادینه‌سازی و دائمی کردن آن،

ارتقاء ظرفیت‌های کشور در راستای تقویت ایمنی و امنیت غذا و تغذیه،

ب ـ ارتقاء عملیاتی و واکنش به تهدیدات زیستی

طراحی و تدوین طرح‌های عملیاتی پاسخ پدافند زیستی دستگاه ذی‌ربط در چارچوب نظام عملیاتی،

آموزش مدیران و مسئولین پاسخ در طرح عملیاتی و استمرار آن با اجرا و نظارت دوره‌ای،

تأمین تجهیزات موردنیاز عملیات و واکنش به تهدیدات زیستی و آموزش‌های مرتبط با آنها،

تمرین، تکرار، رزمایش و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی در چارچوب نظام در سطوح عملیاتی مختلف،

۳) وزارت جهاد کشاورزی موظّف به اجرای اقدامات در ۲ محور زیر است؛

الف ـ زیرساخت‌های پدافند زیستی در بخش دامی و نباتی، نهاده‌ها و غذا

سازمان‌دهی و بازمهندسی مرکز کنترل، مدیریت و پیشگیری بیماری‌‌های دامی و نظام دیده‌بانی و پاسخ سریع در برابر تهدیدات زیستی دامی و نباتی،

سازمان‌دهی و ارتقاء مرکز رصد پایش هشدار تهدیدات زیستی (دام، آبزیان، طیور، حشرات) و در ارتباط و تعامل با مرکز فرماندهی و کنترل سازمان،

سازمان‌دهی و شبکه‌سازی آزمایشگاه‌های تشخیص تهدیدات زیستی دامی متناسب با سطح تهدیدات و ارتقاء ظرفیت‌های موجود،

بازمهندسی نظام تحقیق، طراحی، تولید، توزیع و ذخیره واکسن دامی متناسب با تهدیدات این حوزه،

ساماندهی و کنترل آمادگی ذخایر مناسب دارو، واکسن، متناسب با شرایط عملیاتی،

تدوین برنامه ملی محدودسازی و‌ قرنطینه بهداشتی دامی با پیش‌بینی زیرساخت‌ها و فضاهای لازم و برنامه عملیاتی،

ارتقاء ظرفیّت‌های مرزبانی زیستی دامی و نباتی و اقدامات تشخیصی کنترلی بهداشتی در مرزهای کشور،

ارتقاء ظرفیت‌های کشور در راستای تقویت ایمنی و امنیت غذا و تغذیه،

ب ـ ارتقاء عملیاتی و واکنش به تهدیدات زیستی

طراحی و تدوین طرح‌های عملیاتی پاسخ پدافند زیستی دستگاه ذی‌ربط در چارچوب نظام عملیاتی،

آموزش مدیران و مسئولین پاسخ در طرح عملیاتی و استمرار آن با اجرای رزمایش‌های دوره‌ای،

تأمین تجهیزات موردنیاز عملیات و واکنش به تهدیدات زیستی و آموزش‌های مرتبط با آنها،

تمرین، تکرار، رزمایش و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی در چارچوب نظام در سطوح عملیاتی مختلف،

۴) جمعیّت هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران موظّف است:

الف ـ نسبت به سازمان‌دهی، آموزش، تجهیز، مهارت‌افزایی، تمرین و رزمایش تخصّصی نیروهای داوطلب و بسیج منابع انسانی ماهر پدافند زیستی در قالب نیروهای احتیاط و ذخیره عملیاتی پدافند زیستی برای کمک به مقابله و پاسخ به مخاطرات و تهدیدات زیستی اقدام کند.

ب ـ نسبت به تأمین ذخایر راهبردی، ملی و منطقه‌ای تجهیزات و اقلام امدادی پدافند زیستی برابر سیاست‌های قرارگاه پدافند زیستی اقدام کند.

ج ـ نسبت به سازمان‌دهی زیرساخت‌ها و برنامه عملیاتی و اقدامات پیشگیرانه بهداشتی و امدادی در برابر تهدیدات زیستی و همه‌گیری‌های ملی اقدام کند.

د ـ نسبت به توسعه دیپلماسی پدافند زیستی در تعامل با صلیب سرخ جهانی و سازمان‌دهی کمک کشورهای خارجی با بهره‌گیری حداکثری از ارتباطات بین‌المللی در برابر تهدیدات زیستی و جذب کمک‌های بین‌المللی اقدام کند.

هـ ـ نسبت به تدوین برنامه ملی سازمان‌دهی و جابجایی و اسکان اضطراری مردم در طرح‌های پدافند زیستی با پیش‌بینی و ایجاد زیرساخت‌های لازم و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی اقدام کند.

۵) وزارت راه و شهرسازی موظّف است:

الف ـ از طریق سازمان هواشناسی نسبت به سازمان‌دهی شبکه رصد پایش و تشخیص تحولات هواشناسی و اقلیمی مبتنی بر قابلیت جابجایی تهدیدات زیستی اقدام و اطلاعات موردنیاز سازمان را تأمین کند.

ب ـ اقدامات لازم در مورد پیاده‌سازی نظام عملیاتی مرزبانی زیستی در پایانه‌های مرزی کشور با مشارکت دستگاه‌های ذی‌ربط انجام دهد.

ج ـ از طریق سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای نسبت به پیش‌بینی زیرساخت‌های لازم و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی در حوزه اجرایی‌سازی برنامه‌های محدودسازی و قرنطینه بهداشتی و کنترل هوشمند ترددها برابر مصوبات قرارگاه پدافند زیستی اقدام کند.

د ـ نسبت به اَمن‌سازی راه‌های مواصلاتی به مراکز جمعیّتی و محل وقوع تهدیدات زیستی و تسهیل انتقال خدمات و امکانات در مدیریت مخاطرات زیستی اقدام کند.

۶) سازمان بسیج مستضعفین موظّف است:

الف ـ نسبت به سازمان‌دهی گردان‌های پدافند زیستی، واحدهای امدادی کمک به مردم، سازمان‌دهی کمک‌های مردمی و امدادی و ارتقاء آمادگی‌های عملیّاتی اقدام بسیجی و جهادی در چارچوب این نظام اقدام کند.

ب ـ نسبت به تدوین و به‌روزرسانی و آموزش و ارتقاء آمادگی واحدهای شرکت‌کننده در طرح ملی سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی اقدام کند.

۷) سازمان حفاظت محیط‌زیست موظّف است:

الف ـ نسبت به سازمان‌دهی نظام دیده‌بانی و پاسخ سریع به تهدیدات زیستی حیات‌وحش و منابع طبیعی و ارتقاء مرکز عملیاتی مقابله با تهدیدات زیستی و تبادل اطلاعات با سازمان ـ EOC اقدام کند.

ب ـ با پیش‌بینی زیرساخت‌ها و فضاهای لازم نسبت به تدوین و اجرای برنامه محدودسازی و قرنطینه بهداشتی و تمرین، تکرار، رزمایش و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی متناسب با سناریوهای مختلف تهدیدات اقدام کند.

ج ـ نسبت به تأمین تجهیزات موردنیاز عملیات و واکنش به تهدیدات زیستی و آموزش‌های مرتبط با آنها و آموزش مدیران و مسئولین پاسخ در طرح عملیاتی و استمرار آن اقدام کند.

۸) وزارت نیرو موظّف است:

الف ـ نسبت به ارتقاء نظام دیده‌بانی، سازمان‌دهی و ارتقاء شبکه‌ آزمایشگاه‌های تشخیص آلودگی و تهدیدات حوزه آب و پاسخ سریع به تهدیدات زیستی حوزه آب و فاضلاب اقدام کند.

ب ـ نسبت به پیش‌بینی تأمین آب شرب و سالم مراکز جمعیّتی و تجهیزات موردنیاز عملیات واکنش به تهدیدات زیستی متناسب با سناریوهای مختلف تهدیدات اقدام کند.

ج ـ نسبت به ارتقاء مراکز عملیاتی مقابله با تهدیدات زیستی ـ EOC و آمادگی‌های عملیاتی در سطوح مختلف عملیاتی متناسب با انواع سناریوهای تهدید و تمرین، تکرار و رزمایش آن اقدام کند.

۹ ) وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نسبت به پشتیبانی تخصّصی از مأموریت‌های عملیاتی پدافند زیستی از طریق؛

ارتقاء آمادگی همه‌جانبه واحدهای عمل کلی احتیاط راهبردی و تولید تجهیزات تخصّصی پدافند زیستی (بومی و غیربومی) و انجام آموزش‌های تخصّصی و پژوهش‌های علمی، تحقیقاتی و آزمایشگاهی در سطوح مختلف اقدام کند.

۱۰) ارتش جمهوری اسلامی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ضمن تقویت و ارتقاء زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های عملیاتی لازم در نظام عملیاتی پدافند زیستی، ارتقاء آمادگی‌های خود را برای کمک به دولت در چارچوب دستورالعمل ابلاغی ستاد کل نیروهای مسلح ایجاد و اقدام می‌کند.

۱۱) نیروی انتظامی ج.ا.ا موظّف است ضمن توسعه زیرساخت‌های ذی‌ربط و ارتقاء آمادگی‌های عملیاتی نسبت به اجرای نظام قرنطینه در عملیات پدافند زیستی با تحدید موثّر، به‌موقع و سریع مناطق آلوده در رخدادهای زیستی و تأمین نظم و امنیّت مناطق آلوده و حوزه‌های قرنطینه برابر سیاست‌های قرارگاه پدافند زیستی کشور می‌باشد.

۱۲) سازمان صدا‌و‌سیما ج.ا.ا موظّف است با هدف ارتقاء بهداشت عمومی و تغییر و اصلاح سبک زندگی بهداشتی مردم با همکاری وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات و وزارت میراث فرهنگی و گردشگری نسبت به تدوین و پیاده‌سازی نظام آموزش بهداشت اقدام نموده و در زمان وقوع تهدیدات زیستی با اطلاع‌رسانی، آگاهی‌بخشی و آرامش‌بخشی به‌موقع و مناسب، اعتمادسازی عمومی را حفظ کند.

۱۳) وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات موظّف است نسبت به آماده‌سازی زیرساخت‌ها و توسعه قابلیت‌های عملیاتی ردیابی بیماری و غربالگری بیماران، محدودسازی و قرنطینه هوشمند و مدیریت هوشمند ترددها و تبادلات بر اساس قابلیت‌های فضای سایبری با همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی اقدام کند.

۱۴) وزارت اُمور خارجه با همکاری معاونت حقوقی ریاست جمهوری و قوه‌قضائیه موظّف به صیانت از منافع و سرمایه‌های کشور با طرح دعاوی قانونی علیه متجاوزان زیستی به کشور در مجامع بین‌المللی و دفاع حقوقی از منافع ملی در برابر تهاجمات زیستی دشمن می‌باشد.

۱۵) وزارت اطلاعات و سازمان اطلاعات سپاه موظّفند ضمن تقویت سامانه اطلاعاتی رصد و پایش و تشخیص و هشدار تهدیدات زیستی نسبت به تعیین منشاء تهدیدات زیستی، عمدی و یا غیرعمدی بودن آنها و سایر زمینه‌های اطلاعاتی موردنیاز اقدام و با سازمان همکاری کنند.

۱۶) وزارت صنعت، معدن و تجارت موظّف به حفظ پایداری زنجیره لجستیک، تأمین کالای اساسی پدافند زیستی و ایجاد ذخائر مطمئن و آماده بوده و نسبت به حمایت و پشتیبانی از صنایع بومی پدافند زیستی و حوزه‌های مرتبط با آن اقدام کند.

۱۷) وزارتخانه‌های بهداشت‌ودرمان، جهاد کشاورزی، علوم، تحقیقات‌و‌فناوری، سازمان حفاظت محیط‌زیست، جهاد دانشگاهی و معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری موظّفند در راستای پیاده‌سازی نظام مدیریت و ذخیره‌سازی اطلاعات زیستی، برنامه جامع و مشترک ایجاد و سازمان‌دهی بانک ذخایر اطلاعات زیستی شامل اطلاعات: ۱ ـ سامانه واکسن ۲ ـ تولید و تأمین واکسن ۳ ـ ارتقاء آزمایشگاهی ۴ ـ ساماندهی مرکز دیده‌بانی زیستی و سایر (میکروارگانیسم‌ها، حشرات و ناقلین) را با رعایت اصول پدافندی تهیّه و به سازمان ارائه کنند.

۱۸) کلیه دستگاه‌های اجرایی موظفند:

الف ـ متناسب با سناریوهای مختلف تهدیدات زیستی نسبت به توسعه زیرساخت‌های لازم و ارتقاء آمادگی‌ها در تمام ابعاد مأموریتی خود اقدام نموده (طرح خودحفاظتی) و راهبردهای این نظام عملیاتی را اجرایی کنند.

ب ـ نسبت به آموزش و توجیه مدیران، کارشناسان و کارکنان زیرمجموعه در خصوص وظایف خود در نظام عملیاتی پدافند زیستی اقدام کنند.

ج ـ برنامه‌ریزی ملی و استانی، تدوین ضوابط و مقررات فنی، دستورالعمل‌ها و آئین‌نامه‌های موردنیاز در اجرای راهبردهای نظام عملیاتی پدافند زیستی را پیش‌بینی و پیاده‌سازی کنند.

د ـ ضمن رعایت مصوبات قرارگاه پدافند زیستی در صورت نیاز، امکانات و تجهیزات خود را در اختیار تیم‌های عملیاتی پدافند زیستی قرار دهند.

۱۹) دستگاه‌های اجرایی دارای زیرساخت‌های حیاتی و حساس، وفق نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی ـ مصوبه شماره ۲۰۸۸ کمیته دائمی ـ موظّف به اجرای رزمایش‌های پدافند زیستی به‌صورت دوره‌ای می‌باشند و نیز مکلّفند گزارش هر نوع تهدید و یا حادثه زیستی خود را به سازمان اعلام کنند.

۲۰ ) در شرایط اضطراری و در پاسخ به تهدیدات و مخاطرات زیستی چنانچه خدمات و امکانات دستگاه‌ها و نهادهای دولتی و عمومی غیردولتی به تنهایی کافی نبوده و یا ارائه آنها زمان‌بر باشد به نحوی که احتمال وقوع خسارات جانی و مالی و گسترش آن وجود داشته باشد بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیردولتی موظّف به ارائه خدمات و امکانات موجود خواهند بود؛ هزینه خدمات و امکانات ارائه‌شده توسط این مراکز، طبق تعرفه‌های قانونی و در صورت عدم وجود بر اساس عرف از سوی دستگاه سفارش‌دهنده پرداخت می‌شود.

ماده ۱۴ ـ اعتبارات موردنیاز اجرای این نظام عملیاتی از محل اعتبارات مربوط به پدافند غیرعامل در قوانین بودجه سالانه کشور و در شرایط وقوع تهدیدات زیستی از محل اعتبارات پیش‌بینی‌شده در بند (م) ماده ۲۸ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) تأمین می‌شود.

ماده ۱۵ ـ دستگاه‌های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این نظام‌نامه در زیرساخت‌ها و مراکز حیاتی و حساس و مهم را به قرارگاه پدافند زیستی گزارش کنند.

ماده ۱۶ ـ قرارگاه پدافند زیستی با مستنکفین از این نظام‌نامه بنا بر تخلّف صورت‌گرفته و بر اساس شیوه‌نامه‌ای که توسط قرارگاه تنظیم و ابلاغ می‌گردد برخورد انضباطی کرده و درصورت‌نیاز از طریق قوه‌قضائیه اقدام می‌کند.

تبصره: وفق تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان، مستنکفان علاوه‌بر جبران خسارت واردشده، به مجازات موضوع ماده (۵۷۶) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) مصوب ۱۳۷۵/۳/۰۲ محکوم می‌شوند و چنانچه خسارتی وارد نشده باشد برابر قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۱۳۷۲/۰۹/۰۷ با مستنکف رفتار خواهد شد.

ماده ۱۷ ـ سازمان بر حسن اجرای این نظام‌نامه نظارت و اجرای آن را سالانه به کمیته‌ی دائمی گزارش کند.

ماده ۱۸ ـ این تصویب‌نامه در هجده ماده و هشتادوهشت بند و پنج تبصره در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی به تاریخ بیست‌وهشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصد و دو هجری شمسی به تصویب رسید.

نظام عملیـاتی پدافنـد زیستـی کشـور مشتمل بر هجده ماده و هشتادوهشت بند و پنج تبصره که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل‌ کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور

سرلشکر پاسدار محمٌد باقری

نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل کشور

منتشره در روزنامه رسمی شماره 22935-1402/09/25

شماره 160/1/2925- ۱۴۰۲/۸/۱

مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظلّه‌العالی) _ ۱۳۹۷/۰۸/۰۶

قانون تشکیل پدافند غیرعامل کشور (۱۴۰۲/۶/۱۲)

تصویب‌نامه

وزیـر محتـرم کشـور ـ وزیـر محتـرم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

معـاون محتـرم رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامـه و بودجـه کشور

رئیـس محتـرم کمیسیون امنیّت ملّی و سیـاست خارجی مجـلس شورای اسلامی

معـاون محتـرم هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلّح

رئیـس محتـرم سازمان پدافنـد غیـرعامل کشور

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و در جهت تسرّی الزامات قانون فوق‌الذکر، پیشنهاد آن سازمـان مبنی بر ابلاغ مجدد نظام جامع عملیـاتی پدافند غیـرعامل کشـور ـ مصوبه شماره 160/1/2212 مورخ ۱۴۰۰۱/۱/۱۵ ـ را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود:

نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل کشور

مقدّمه

بروز تهدیدات نوین و نوپدید در عرصه بین‌الملل ایجاب می‌کند تا در حفظ و تأمین منافع ملی دقت لازم را داشته و همواره برای مقابله با عملی شدن هرگونه تهدید و شرایط اضطراری و یا مواردی که منافع ملی را به مخاطره می‌اندازد آمادگی داشته باشیم؛ حفظ و ارتقاء آمادگی‌ها در دو بخش سرمایه‌های انسانی و تجهیزاتی و تداوم کارکرد زیرساخت‌های حیاتی و حساس کشور در شرایط اضطراری از ضروریات تحقق اهداف پدافند غیرعامل می‌باشد که دستیابی به این مهم نیازمند برنامه‌ریزی، همکاری و مشارکت کلیه بخش‌های دولتی و غیردولتی در تمام سطوح کشور است. به‌ این دلیل و در راستای صیانت از مردم، حفاظت از زیرساخت‌ها و پاسخ و مقابله با شرایط اضطراری، نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل کشور، به‌منظور مدیریت مخاطرات و کاهش سطح آسیب‌پذیری‌ها در زیرساخت‌های حیاتی، حساس و مهم و افزایش تاب‌آوری تهیّه و تدوین گردیده است. بدیهی است اجرایی شدن نظام مذکور با همکاری و مشارکت و حضور موثّر همه دستگاه‌های اجرایی و نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در تمام سطوح، امکان‌پذیر خواهد بود.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱) کمیته دائمی: کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور

۲) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۳) قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل: به ساختار عملیاتی سازمان اطلاق می‌شود که در تابعیت ستاد کل نیروهای مسلح می‌باشد و مأموریت‌های عملیاتی سازمان را با هماهنگی و تعامل بخش‌های کشوری و لشکری هدایت و راهبری می‌کند.

۴ ) نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل: سند عملیاتی قرارگاه عملیاتی که در آن به تعیین نقش‌ها و وظایف و روابط و نحوه تعامل بخش‌های مختلف عملیات پدافند غیرعامل، مسئولیت‌ دستگاه‌های اجرایی، چگونگی تحقق اهداف و اجرای مأموریت حوزه پدافند غیرعامل در سطوح مختلف عملیاتی و قرارگاه‌های عملیاتی پدافند غیرعامل (قرارگاه‌های پدافند سایبری، پدافند زیستی، پدافند شیمیایی، پدافند پرتوی و پدافند مردم‌محور) می‌پردازد.

۵ ) حوزه‌های عملیاتی پدافند غیرعامل: نظام عملیاتی پدافند غیرعامل شامل پدافند زیستی، شیمیایی، سایبری، الکترونیک و الکترومغناطیس، مردم‌محور، پرتوی، نظامی و ترکیبی و سایر اقدامات عملیاتی پدافند غیرعامل در برابر انواع تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می‌باشد.

۶) پهنه حیاتی: بخشی از فضای سرزمینی که مجموعه‌ای از زیرساخت‌های حیاتی یا حساس در آن مستقر بوده و ممکن است بین دو یا چند استان یا شهرستان مشترک باشد؛ مانند منطقه انرژی پارس جنوبی و عسلویه

۷ ) پدافند غیرعامل در عمق: یک استراتژی دفاعی و پدافند غیرعاملی مبتنی بر ایجاد لایه‌های متعدد پدافندی در زیرساخت‌ها برای کند کردن اقدامات دشمن و تأخیر در توقف کارکردهای اساسی زیرساخت‌های با اهمیت است، در این استراتژی هرچه دفاع از لایه‌های عمیق‌تر انجام شود موفقّیت دشمن به تعویق افتاده و زمان برای انجام اقدامات خودی بیشتر می‌شود.

ماده ۲ ـ مبانی استنادی

۱) رهنمودها، احکام، منویّات و تدابیر مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی)

۲) سیاست‌های کلی نظام در موضوع پدافند غیرعامل ابلاغی مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی)

۳) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور

۴) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور

۵) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران

۶) آئین‌نامه‌های مرتبط هیأت‌وزیران

۷) دستورالعمل هم‌افزایی و تعامل نیروهای مسلح با سازمان پدافند غیرعامل کشور

ماده ۳ ـ حوزه شمول

دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، سازمان‌های لشکری، شرکت‌های خصوصی و آحاد مردم را در برمی‌گیرد.

تبصره ۱ ـ در راستای حفظ منافع ملی و در چارچوب توافق‌نامه‌های مشترک و بین‌المللی با سایر کشورها این سند می‌تواند خارج از قلمرو جمهوری اسلامی ایران را نیز پشتیبانی کند.

تبصره ۲ ـ به‌منظور حفظ و ارتقاء کارآمدی و اثربخشی این نظام‌نامه، این سند در مقاطع زمانی پنج‌ساله مورد بازنگری و روزآمدی قرار می‌گیرد.

ماده ۴ ـ هدف از تدوین این سند

۱) تبیین اصول، قواعد اساسی و رویکردهای عملیاتی پدافند غیرعامل

۲) تعیین مأموریت‌ها، نقش‌ها، وظایف و تنظیم روابط اجرایی و ارتباطات عملیاتی با حداکثر هماهنگی و هم‌افزایی با دستگاه‌های اجرایی و نیروهای مسلح

۳) ترسیم الگوی فرماندهی و ساختار قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل در سطوح مختلف عملیاتی جهت انجام انواع عملیات پدافند غیرعامل برابر چرخه عملیات پدافند غیرعامل (پیوست) و زیرنظام‌های آن

۴) تعیین وضعیّت‌های عملیاتی پدافند غیرعامل در بخش کشوری به‌صورت هماهنگ با نظام دفاعی کشور

ماده ۵ ـ اصول اساسی عملیات پدافند غیرعامل

۱) تسهیل عملیات مشترک

۲) صیانت و دفاع از مردم

۳) اشراف اطلاعاتی

۴) وحدت فرماندهی

۵) مدیریت هوشمند مخاطرات ناشی از تهدیدات

۶) تاب‌آوری و تداوم کارکردهای ضروری

۷) آمادگی پدافندی

ماده ۶ ـ تهدیدات مفروض برای این سند

در این نظام‌نامه، تهدیدات زیر در چارچوب اساسنامه سازمان، به‌عنوان تهدیدات پایه معرفی می‌شوند؛

الف) تهدیدات شیمیایی

ب) تهدیدات پرتوی

ج) تهدیدات زیستی

د) تهدیدات سایبری

هـ) تهدیدات نظامی

و) الکترونیکی و الکترومغناطیسی

تبصره ـ این ‌نظام‌نامه سایر تهدیدات ‌نوین و نوپدید با منشاء دشمن و ترکیبی از آنها که در آینده با آن مواجه خواهیم شد را نیز شامل می‌شود.

ماده ۷ ـ اهداف عملیاتی نظام پدافند غیرعامل

هدف کلان عملیات پدافند غیرعامل، صیانت و حفاظت و دفاع غیرعامل از پهنه سرزمینی، زیرساخت‌ها و مردم است که تحقّق آن، مستلزم دست‌یابی به اهداف عملیاتی زیر می‌باشد؛

۱) صیانت و دفاع از مردم در برابر تهدیدات،

۲) حفظ و تداوم کارکردهای اساسی زیرساخت‌های مرتبط با مردم،

۳) رصد، پایش، تشخیص، هشدار و اشراف اطلاعاتی نسبت به تهدیدات،

۴) حفظ و ارتقاء آمادگی زیرساخت‌ها و مردم در برابر تهدیدات،

۵) دفاع غیرعامل سرزمینی از پهنه‌های حیاتی زیرساختی کشور،

۶) طرح‌ریزی و راهبری اجرای عملیات مقابله و پاسخ اضطراری جامع و ترکیبی،

۷ ) سازمان‌دهی ساختارهای پدافند غیرعامل و ارتقاء هماهنگی و هم‌افزایی عملیات مشترک نظامی و غیرنظامی،

۸) هماهنگی عملیاتی بین دستگاهی و راهبری و هدایت تجمیعی انواع عملیات‌های پدافند غیرعامل و پدافند نوین و ترکیبی در سطوح مختلف،

ماده ۸ ـ مأموریت قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل

قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل مأموریت دارد با سازمان‌دهی، طرح‌ریزی، برنامه‌ریزی، راهبری، هدایت و هماهنگی و هم‌افزایی کلیه ظرفیّت‌های عملیاتی کشوری و لشکری، در سطوح ملی، منطقه‌ای، استانی، شهرستانی و دستگاهی اجرای اقدامات ذیل را برابر چرخه عملیات پدافند غیرعامل (پیوست) راهبری کند:

۱) طرح‌ریزی و هدایت انواع طرح‌های عملیاتی پدافند غیرعامل کشور،

۲) هدایت برنامه‌های آموزشی، تمرینی و رزمایشی دستگاه‌های اجرایی در جهت نیل به آمادگی‌های دفاعی،

۳) رصد و پایش، برآورد تهدیدات و مخاطرات علیه بخش‌های غیرنظامی کشور،

۴) سازمان‌دهی سامانه فرماندهی و کنترل حوزه‌های عملیاتی پدافند غیرعامل،

۵) نظارت، بازرسی و بازدید عملیاتی به‌منظور کشف آسیب‌پذیری‌ها،

ماده ۹ ـ تدبیر عملیاتی

قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل در یک پیوستگی و انسجام با حوزه کشوری و لشکری با راهبری و هدایت عملیاتی دستگاه‌های اجرایی و در راستای تدابیر و سیاست‌های دفاعی و امنیتی کشور نسبت به اقدامات عملیاتی پیشگیرانه و مقابله و پاسخ، صیانت از مردم، حفاظت از سرمایه‌های با اهمیت و پدافند نوین در چهارچوب عملیات پدافند غیرعامل با بسیج منابع ملی انسانی و مادی کشور در سه مرحله قبل، حین و بعد از بحران، در سطوح ملی، منطقه‌ای، استانی، شهرستانی و دستگاهی بر اساس وضعیّت‌های عملیاتی ابلاغی اقدام می‌کند.

ماده ۱۰ ـ قواعد اساسی و ملاحظات عملیات پدافند غیرعامل

۱) مدیریت دارایی‌ها، مخاطرات و پیامدها

۲) کنترل هم‌افزایی تهدیدات

۳) کنترل هم‌افزایی آسیب‌پذیری‌ها و وابستگی‌های متقابل

۴) کنترل و ‌مدیریت تخریب آبشاری و ‌تأخیر‌ در‌ لایه‌های پیامدی

۵) کنترل و کاهش پیامدهای آسیب‌رسان به مردم

۶) توسعه قابلیت تاب‌‌آوری، تداوم کارکرد، بازیابی، بازسازی، بازتوانی

۷) تقسیم‌بندی عملیاتی پدافند سرزمینی

۸) تمرکز بر مراکز حیاتی، حساس و مهم

۹) هم‌افزایی لایه‌های دفاع عامل و پدافند غیرعامل

۱۰) هم‌افزایی مؤلفه‌های دفاع ترکیبی

۱۱) مصون‌سازی در برابر تهدیدات درون‌زا

ماده ۱۱ ـ انواع عملیات پدافند غیرعامل

الف) عملیات حفاظت از زیرساخت: مجموعه تدابیر و اقدامات پدافند غیرعاملی است که توانایی و آمادگی عملیاتی زیرساخت و تداوم کارکردهای آن و دستگاه‌های اجرایی مسئول را برای پاسخ موثّر به حوادث و سوانح ناشی از تهدیدات سایبری، شیمیایی، زیستی، پرتوی و نظامی افزایش می‌دهد به‌طوری‌که زیرساخت و فعالیت آن حفظ گردیده و خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می‌رساند.

ب) عملیات صیانت از مردم یا دفاع غیرنظامی (پدافند مردم‌محور): به مجموعه اقدامات و تدابیر در حوزه مردم و زیرساخت‌های خدمات‌رسانی و تأمین‌کننده نیازهای اساسی مردم با هدف صیانت و حفاظت از جان و مال مردم، ارتقاء آستانه تحمل مردم در شرایط اضطراریِ بحران ناشی از جنگ، پایداری و استمرار تأمین نیازمندی‌های ضروری آن‌ها، اطمینان‌بخشی، آرامش‌بخشی و افزایش همگرایی مردم و حاکمیت اطلاق می‌شود.

ج) عملیات پاسخ و مقابله غیرعامل: مجموعه اقدامات و برنامه‌های عکس‌العملی به‌منظور مقابله با حادثه و پیامدهای آن از قبیل محدودسازی منطقه عملیات و کنترل پیامدها، هشدار سریع، تخلیه، جستجو، نجات و‌ امداد، تأمین امنیّت و نظایر آن، متناسب با ویژگی‌های هر حادثه ناشی از تهدیدات انسان‌ساخت می‌باشد.

د) عملیات پدافندی تداوم کارکرد و برگشت‌پذیری: مجموعه اقداماتی که توانایی یک نظام، جامعه، دستگاه اجرایی و یا زیرساخت در معرض مخاطرات، را برای ایستادگی، تحمّل، سازگاری و حفظ کارکرد، تطبیق و برگشت‌پذیری در برابر حوادث و تهدیدات ارتقاء می‌دهد را عملیات تداوم کارکرد گویند.

هـ) عملیات پدافند رسانه‌ای و آرامش‌بخشی: به استفاده هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده از تبلیغـات و سـایر عناصر رسانه‌ای در جهت آگاهی‌بخشی، آرامش‌بخشی، اطلاع‌رسانی و تأثیرگذاری بر روی فکر، ذهن، باور، مواضـع و رفتـار مردم به‌منظور مقابله با هم‌افزایی پیامدهای امنیتی مردمی به‌واسطه عملیات رسانه‌ای دشمن و آرامش‌بخشی به مردم و در جهت پشتیبانی از تحقـق سیاسـت‌ها و اهداف طرح‌های عملیاتی پدافند غیرعامل اطلاق می‌شود.

و) عملیات پدافند نوین: به مجموعه اقدامات پدافند غیرعاملی که در زمینه مصون‌سازی، آمادگی، پاسخ و مقابله با تهدیدات شیمیایی، زیستی، پرتوی، سایبری و نظامی انسان‌ساخت و سایر تهدیدات نوین با منشاء دشمن و جلوگیری از هم‌افزایی با سایر مخاطرات و محدودسازی پیامدهای احتمالی انجام می‌شوند و باعث کاهش اثرات تهدیدات و محدودسازی دامنه پیامدهای مخرب آن می‌گردد، عملیات پدافند نوین گفته می‌شود.

ز) عملیات پدافند ترکیبی: به مجموعه اقدامات ترکیبی پدافند غیرعامل برای مصون‌سازی، آمادگی، پاسخ و مقابله با وقوع هم‌زمان و هدفمند دو یا چند تهدید از حوزه‌های مختلف نظامی، زیستی، پرتوی، شیمیایی، سایبری و فناوری‌های نوپدید و سایر حوزه‌ها (تهدید ترکیبی) باشد، اطلاق می‌گردد.

ماده ۱۲ ـ رویکردهای عملیاتی پدافند غیرعامل

الف) رویکرد عملیاتی پیش‌بینانه: رویکرد عملیات پیش‌بینانه شامل اقداماتی از قبیل رصد و پایش، مراقبت و تشخیص زودهنگام (قبل از وقوع) تهدیدات و اقدامات دشمن به منظور عدم غافلگیری و ایجاد آمادگی برای رویارویی.

ب) رویکرد عملیاتی پیش‌گیرانه: رویکرد عملیات پیش‌گیرانه اقداماتی شامل برطرف‌کردن آسیب‌پذیری‌ها و نقاط ضعف، کنترل و ارتقاء آمادگی‌ها‌ به‌منظور کاهش غافلگیری ‌و برطرف‌کردن آسیب‌پذیری‌های عمده و ارتقاء آمادگی‌های مقابله‌ای می‌باشد.

ج) رویکرد عملیاتی پیش‌دستانه: مجموعه‌ای از اقدامات عملیاتی است که با هدف برهم زدن تمرکز و انصراف دشمن از اقدام و تحمیل اراده خودی بر آن و دستیابی به شرایط و موقعیت‌های بهتر برای نیروهای خودی انجام می‌گیرد.

هـ) رویکرد عملیاتی مقابله: به مجموعه اقدامات و عملیاتی که در زمان وقوع حادثه و حمله انجام می‌شود و شامل پاسخ به حمله و کنترل حادثه و پیامدهای آن می‌باشد. در این وضعیت احتمالاً غافلگیری حادث شده یا بر اساس طرح‌ریزی از قبل اقدام می‌شود و واحدهای خودی مجبور به واکنش مقابله‌ای هستند.

و) رویکرد عملیاتی عکس‌العملی: این‌رویکرد پس از غافلگیر شدن، حین یا پس از حادثه به صورت عکس‌العملی اتفاق می‌افتد این‌رویکرد منجر به اقداماتی عکس‌العملی و انفعالی با اثر کم و با محوریت برگشت‌پذیری به شرایط اولیه و کاهش پیامدها و ضایعات و خسارات انجام می‌گیرد.

ماده ۱۳ ـ راهبردهای عملیاتی پدافند غیرعامل

۱) سازمان‌دهی عملیاتی و طرح‌ریزی و نهادینه‌سازی ساختارها و برنامه‌های عملیاتی پدافند غیرعامل سرزمینی به منظور ایجاد هم‌پایی عملیاتی با سیاست‌های دفاعی کشور،

۲) نهادینه‌سازی برنامه‌های عملیاتی تداوم کارکردها و پیاده‌سازی، تمرین و رزمایش آنها به‌منظور تضمین تداوم کارکردهای اساسی و برگشت‌پذیری،

۳ ) سازمان‌دهی و نهادینه‌سازی برنامه‌های عملیات پدافندی در حوزه‌های پاسخ و مقابله در برابر تهدیدات با به‌کارگیری راهبردهای عملیاتی انواع عملیات‌های پدافند غیرعامل،

۴) سازمان‌دهی و تهیه و نهادینه‌سازی برنامه‌های عملیاتی طراحی، آموزش، تمرین و رزمایش و حصول به آمادگی حداکثری و توانمندسازی مدیران، کارشناسان و آحاد مردم در ذات برنامه‌های دستگاه‌های اجرایی و ارتقاء دائمی آمادگی‌ها،

۵) مدیریت و کاهش مخاطرات CBRNE [Chemical Biologic Radiation Nuclear Explosive materia] و کنترل و جلوگیری از هم‌افزایی با سایر مخاطرات،

۶) تأکید بر طرح‌های خودحفاظتی در زیرساخت‌ها و دستگاه‌ها به‌عنوان دفاع نقطه‌ای ذاتی با ساختارسازی و تعیین نقش‌ها،

۷ ) سازمان‌دهی سامانه‌های عملیاتی و کنترل و هشدار ملی، منطقه‌ای، استانی و شهرستانی به‌صورت سلسله‌مراتبی در بخش‌های کشوری و لشکری در حوزه پدافند غیرعامل،

۸) ارتقاء سطح و کیفیت عملیات پدافند غیرعامل با بهره‌گیری حداکثری از ظرفیّت‌های علمی و فناوری‌های نوین متناسب با شناسایی و احصاء تهدیدات جدید و آسیب‌پذیری‌ها و ارتقاء آمادگی‌ها،

۹ ) بهره‌گیری حداکثری از ظرفیت‌های بسیج، جهادی، سازمان‌های مردم‌نهاد، سازمان‌های امدادی کشوری به‌عنوان کمک مستقیم و نیروهای مسلح به‌عنوان عمل کلی (متناسب با دستورالعمل‌های ابلاغی) در حوزه پدافند نوین CBRNE متناسب با آمایش سرزمینی موجود مراکز پرخطر و صنعتی کشور،

۱۰) نهادینه‌سازی و تولید اسناد عملیاتی و هادی در راستای اجرای نظام عملیاتی پدافند غیرعامل از طریق تدوین و ابلاغ دستورالعمل‌ها و آئین‌نامه‌های اجرایی و آموزش و پیاده‌سازی آنها،

۱۱) سازمان‌دهی ساختارهای فرماندهی مشترک نظامی و غیرنظامی بنا به نیاز و تعریف سازوکارها، وضعیّت‌ها، سطوح، نظامات، الزامات، آموزش‌ها، تمرین و رزمایش و پیاده‌سازی آنها،

۱۲) روزآمدسازی مداوم ظرفیت‌ها و‌ زیرساخت‌های سخت‌افزاری و‌ نرم‌افزاری جهت حفظ آمادگی برای پاسخ سریع به تهدیدات،

ماده ۱۴ ـ وضعیت‎های عملیاتی

وضعیت‌های عملیاتی پدافند غیرعامل عبارتند از؛ وضعیت سفید، وضعیت زرد، وضعیت نارنجی و وضعیت قرمز

الف) موارد زیر از ویژگی‌ها و شرایط وضعیّت سفید قلمداد می‌گردد:

۱) شرایط عادی یا تحت کنترل می‌باشد و پیامد خاصی متصور نیست.

۲ ) احتمال وقوع تهدیدات و تهاجم دشمن در این وضعیت، ضعیف یا خیلی ضعیف است.

ب) موارد زیر از ویژگی‌ها و شرایط وضعیّت زرد قلمداد می‌گردد:

۱) احتمال وقوع تهدید از کم تا متوسط احساس می‌شود.

۲ ) امکان کنترل و پیشگیری از توسعه تهدید وجود دارد و پیامدها، قابل کنترل به نظر می‌رسند.

ج) موارد زیر از ویژگی‌ها و شرایط وضعیت نارنجی قلمداد می‌گردد:

۱) احتمال وقوع تهدید زیاد یا قریب‌الوقوع است.

۲ ) پیامدهای تهدید در این وضعیت گسترش یافته و خسارت، تلفات، اختلال و آسیب به زیرساخت‌های حائز اهمیت به احتمال زیاد متصوّر است و کنترل تهدید نیازمند آمادگی و بسیج منابع و تجهیزات می‌باشد.

۳) اعلام وضعیت در این شرایط برای دستگاه‌های اجرایی و زیرساخت‌ها انجام می‌شود.

د) موارد زیر از ویژگی‌ها و شرایط وضعیت قرمز ۱ قلمداد می‌گردد:

۱ ) تهدید در آستانه وقوع بوده و احتمال آن خیلی زیاد است و دستگاه‌های اجرایی در حالت آماده برای مقابله قرار می‌گیرند.

۲) اقدامات‌ دشمن با‌ استفاده از جنگ ترکیبی با هدف برهم‌زدن امنیّت، به‌صورت پنهان به اجرا گذاشته شده‌ است.

۳) در این شرایط اعلام وضعیت اضطراری به صورت عمومی اطلاع‌رسانی می‌شود.

هـ) موارد زیر از ویژگی‌ها و شرایط وضعیت قرمز ۲ قلمداد می‌گردد:

۱) وقوع تهدید قطعی یا در حال وقوع است.

۲) پیامدهای تهدید گسترده و فراگیر شده و طرح‌های عملیات پاسخ و مقابله اجرا می‌شوند.

۳) اقدامات دشمن با استفاده از تمام توان به‌منظور سلب امنیت و تخریب و از کار انداختن زیرساخت‌های حائز اهمیت به‌صورت آشکار در ابعاد گسترده به اجرا گذاشته شده است.

تعیین وضعیّت‌ها و اعلام شروع و خاتمه شرایط اضطراری در سطوح شهرستان، استان و ملی به ترتیب زیر انجام می‌شود:

الف) به دنبال وقوع تهدیدات در قلمرو شهرستان، فرماندار به‌عنوان فرمانده قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل شهرستان، ضمن اطلاع‌رسانی به استاندار، در صورت لزوم اعلام شرایط اضطراری می‌کند و فرماندهی عملیات پاسخ به بحران را بر عهده می‌گیرد، فرماندار در صورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می‌کند.

ب) درصورتی‌که فرماندار، شدّت حادثه را فراتر از ظرفیّت پاسخ شهرستان محل وقوع آن تشخیص دهد، مراتب را به استاندار گزارش می‌دهد؛ استاندار ضمن اطلاع‌رسانی به رئیس سازمان، فرماندهی قرارگاه پدافند عملیاتی پدافند غیرعامل در استان را بر عهده می‌گیرد و در صورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می‌کند.

ج) درصورتی‌که استاندار، شدت حادثه را فراتر از ظرفیّت پاسخ استان محل وقوع آن تشخیص دهد، مراتب را به وزیر کشور گزارش می‌دهد؛ وزیر کشور فرماندهی قرارگاه پدافند عملیاتی پدافند غیرعامل کشور را بر عهده می‌گیرد و در صورت رفع شرایط اضطراری، خاتمه آن را اعلام می‌کند.

د) مدیریت، پایش و راهبری اداره امور مردم و صیانت از سرمایه‌های انسانی در بحران‌های ملی که پاسخ به آنها نیاز به بسیج کلیه منابع و ظرفیت‌های سراسر کشور و درخواست کمک بین‌المللی دارد، بر عهده رئیس‌جمهور می‌باشد، درصورت‌نیاز به ظرفیّت‌ و توانمندی نیروهای مسلّح در پاسخ به بحران، به‌کارگیری نیروی انسانی، منابع و امکانات حوزه لشکری در مدیریت و رفع شرایط اضطراری، بر اساس ضوابط ابلاغی ستاد کل نیروهای مسلح و آئین‌نامه بند (ص) ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور اقدام می‌شود. در بحرانِ سطح ملی اعلام شروع و خاتمه شرایط اضطراری با رئیس‌جمهور است.

تبصره ۱ ـ اعلام بی‌درنگ وضعیت‌ عملیاتی در شرایط بروز ناگهانی تهدیدات نظامی ـ امنیتی از طریق فرمانده نظامی هم‌سطح به مسئول بخش غیرنظامی هم‌تراز انجام می‌شود.

تبصره ۲ ـ به‌منظور هماهنگی بین دستگاه‌های لشکری و کشوری در تعیین و اعلام وضعیت‌های عملیاتی، سازمان موظف است جدول تناظر وضعیّت‌های عملیاتی و اقدامات اجرایی در حوزه‌های کشوری را به‌صورت تفصیلی ظرف ۳ ماه، تهیه و ابلاغ کند.

ماده ۱۵ ـ فرماندهی و ساختار قرارگاه

فرماندهی قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل به سه دسته، به شرح زیر تقسیم می‌شود:

۱) فرماندهی نظامی: ساختاری نظامی است که به منظور فرماندهی و به‌کارگیری، هدایت و طرح‌ریزی عملیاتی بین نظامیان در سطوح مختلف تشکیل و اقدام می‌نماید. این قرارگاه در سلسله‌مراتب نیروهای مسلح بر اساس ضرورت تشکیل و عملیاتی می‌گردد.

۲) فرماندهی غیرنظامی: ساختاری غیرنظامی است که به منظور فرماندهی و طرح‌ریزی، هدایت و راهبری عملیات بخش غیرنظامی کشور تشکیل و عملیات مذکور را هدایت و اجرا می‌نماید. این قرارگاه‌ها در چارچوب نظام عملیاتی و نظام‌های تخصّصی مصوب کمیته دائمی و سازمان تشکیل و عملیاتی می‌گردند.

۳) فرماندهی مشترک: ساختاری است عملیاتی که به منظور فرماندهی و ایجاد هماهنگی و هم‌افزایی عملیاتی بین رده‌های نظامی و غیرنظامی در سطوح مختلف تشکیل می‌شود. فرمانده این قرارگاه می‌تواند از میان فرماندهان نظامی و یا مسئولین غیرنظامی بنا به شرایط منصوب شود.

درصورت‌نیاز به ظرفیّت‌ و توانمندی نیروهای مسلّح در پاسخ به شرایط اضطراری، به‌کارگیری نیروی انسانی، منابع و امکانات تخصصی حوزه لشکری در مدیریت و رفع شرایط اضطراری، بر اساس ضوابط و مقررات و دستوالعمل‌های نیروهای مسلح اقدام خواهد شد و یگان‌ها و بخش‌های تخصّصی نیروهای مسلح می‌تواند در کنترل فرمانده عملیات پدافند غیرعامل در سطوح زیر قرار گیرند.

تبصره ۱ ـ سازمان در شرایط عادی، نسبت به طرح‌ریزی، سیاست‌گذاری، تنظیم و ابلاغ نظامات، ارزیابی و ارتقاء آمادگی‌ها، رصد و پایش و تمرین و رزمایش اقدام می‌کند.

تبصره ۲ ـ سازمان در شرایط اضطراری و یا وقوع جنگ، قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل را تشکیل داده و بنا به ضرورت نسبت به ایجاد قرارگاه‌های تاکتیکی منطقه‌ای اقدام و مأموریت‌های واگذارشده را هدایت و راهبری عملیاتی می‌کند.

ماده ۱۶ ـ وظایف دستگاه‌های محوری عملیات پدافند غیرعامل

۱) فرمانداری‌ها و شهرداری‌ها موظف به ایجاد و اداره زیرساخت‌های مناسب‌ شهری برای عملیات پدافند غیرعامل از قبیل پناهگاه‌ها و فضاهای اَمن، اِسکان موقّت، ذخایر شهری، مدیریت امور شهری، تداوم خدمات شهری هستند و همچنین به تخلیه، جابجایی و انتقال مردم کمک می‌کنند.

۲) سازمان آتش‌نشانی مسئول تأمین خدمات رفع آلودگی و پدافند نوین شهری، اطفای حریق و مدیریت اجساد و ضایعات و پسمانداری و همچنین رصد و پایش مخاطرات و حوادث می‌باشد؛ مسئولیت پاسخ اولیه به حوادث و تهدیدات نوین بوده که با توسعه ظرفیت واحدهای Hazmat [Hazardous material] (مواد خطرناک) و پدافند نوین و آموزش و تمرین و ارتقاء آمادگی اقدام می‌کند.

۳) سازمان فوریت‌های پزشکی (اورژانس) تریاژ، نجات، امداد پزشکی، انتقال و درمان اورژانسی مصدومین ناشی از تهدیدات و توانمندسازی آموزشی و مهارتی قرارگاه‌های‌ عملیاتی پدافند غیرعامل را بر عهده دارد.

۴) جمعیت هلال‌احمر مسئول جستجو و نجات، جابجایی و اِسکان موقّت مردم، مراقبت جمعی و تأمین، حفظ و اداره ذخایر راهبردی غذایی و توزیع مایحتاج عمومی مردم آسیب‌دیده و آوارگان، اداره اردوگاه‌های موقّت اِسکان در شرایطِ ‌اضطراری است و به امداد پزشکی مصدومین کمک می‌کند.

۵) سازمان صداوسیما نسبت به اطلاع‌رسانی، ارتقاء سطح آگاهی مردم، اعلام هشدارهای لازم و آرامش‌بخشی، اِقناع و هدایت افکار عمومی در شرایط اضطراری و آموزش‌های عمومی عملیات پدافند غیرعامل آحاد جامعه و مقابله با هم‌افزایی پیامدهای امنیتی جامعه در عملیات رسانه‌ای دشمن اقدام کند.

۶) سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) و سازمان بسیج مستضعفین با به‌کارگیری آحاد بسیجیان، اقشار بسیج و اصناف مردمی با مشارکت در امر سازمان‌دهی مردم در قالب یگان‌های امدادی به‌منظور آموزش و تجهیز مردم، همکاری در امدادرسانی و انتقال مصدومین و تخلیه و اِسکان آسیب‌دیدگان به تسهیل مدیریت بحران (اداره اردوگاه‌ها و مردم، توزیع تجهیزات و مایحتاج مردم و سایر موارد) کمک می‌کند.

۷ ) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) موظّف به ایجاد امنیّت عمومی و کنترل عبور و مرور (تحدید منطقه) در مناطق حادثه‌دیده، انتظام اُمور و تأمین امنیّت جان و مال مردم در شرایط اضطراری می‌باشد.

۸ ) سایر دستگاه‌های اجرایی دارای واحدهای عملیاتی و تخصّصی (تعمیرات، پاسخ، برگشت‌پذیری) حوزه‌های زیرساختی از قبیل؛ آب، برق، سوخت (گاز، نفت و گازوئیل)، حمل‌ونقل، ارتباطات و فناوری، بهداشت و درمان و سایر با سازمان‌دهی واحدهای تعمیرات، بازرسی عملیاتی و برگشت به شرایط اولیه در وضعیت‌های مختلف عملیاتی پدافند غیرعامل مکلف به ایفاء نقش تخصّصی خود بوده و در چارچوب ضوابط و دستورالعمل‌های پدافند غیرعامل موظّف به اجرای موارد زیر می‌باشند:

۸ ـ ۱ ـ طرح‌های خودحفاظتی و پاسخ و مقابله با تهدیدات را تهیه و نسبت به سازمان‌دهی، تعیین نقش، برقراری ارتباط، آموزش، تجهیز، تمرین و رزمایش کارکنان اقدام کنند.

۸ ـ ۲ ـ برنامه تضمین تداوم کارکردهای اساسی و خدمات ضروری و قابلیت برگشت‌پذیری در شرایط اضطراری را با انجام وظایف ذاتی و تخصّصی خود تهیه و اجرا کنند.

۸ ـ ۳ ـ نسبت به رصد و پایش دائمی آسیبپ‌پذیری‌ها و مقابله و کاهش تهدیدات درون‌زا و پیامدهای آن اقدام کنند.

۸ ـ ۴ ـ نسبت به آموزش و توجیه مدیران، کارشناسان و کارکنان زیرمجموعه در خصوص وظایف خود در نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل اقدام کنند.

۸ ـ ۵ ـ برنامه‌ریزی ملی و استانی، تدوین ضوابط و مقررات فنی، دستورالعمل‌ها و آئین‌نامه‌های موردنیاز در اجرای نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل را پیش‌بینی و پیاده‌سازی کنند.

۸ ـ ۶ ـ در صورت نیاز و با رعایت مصوبات قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل، امکانات و تجهیزات خود را در اختیار تیم‌های عملیاتی پدافند غیرعامل قرار دهند.

تبصره ـ سایر وظایف دستگاه‌های اجرایی در عملیات پدافند غیرعامل در دستورالعمل‌های عملیاتی و اجرایی مربوط تبیین و تشریح خواهد شد.

ماده ۱۷ ـ بخش خصوصی و نهادهای عمومی غیردولتی در شرایط اضطراری و در پاسخ به تهدیدات و مخاطرات موظّف به ارائه خدمات و امکانات موجود خواهند بود؛ هزینه خدمات و امکانات ارائه‌شده توسط این مراکز با تائید فرمانده قرارگاه‌های عملیاتی، طبق تعرفه‌های قانونی بر اساس عرف از سوی دستگاه سفارش‌دهنده پرداخت می‌شود.

ماده ۱۸ ـ اعتبارات موردنیاز اجرای این نظام عملیاتی از محل اعتبارات مربوط به پدافند غیرعامل در قوانین بودجه سالانه کشور و در شرایط وقوع تهدیدات از محل اعتبارات پیش‌بینی‌شده در بند (م) ماده ۲۸ قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت (۲) ـ برابر فرایند مصوب دولت ـ تأمین می‌شود.

ماده ۱۹ ـ سازمان با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، نظام‌نامه‌های تخصّصی، دستورالعمل‌ها و طرح‌های عملیاتی موردنیاز برای پیاده‌سازی این نظام را تهیه و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌کند، دستگاه‌های اجرایی موظفند متناسب با جدول وضعیّت‌های عملیاتی، دستورالعمل اجرایی مشتمل بر اقدامات پدافند غیرعامل در وضعیّت‌های مختلف خود را در چارچوب مفاد این نظام‌نامه تهیه و ابلاغ کنند.

ماده ۲۰ ـ دستگاه‌های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در اجرای این نظام‌نامه در زیرساخت‌ها و مراکز حیاتی و حساس و مهم را به قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل گزارش کنند و برابر مقررات، برخورد قانونی نمایند.

ماده ۲۱ ـ قرارگاه عملیاتی پدافند غیرعامل با مستنکفین از این نظام‌نامه بنا بر تخلّف صورت‌گرفته و بر اساس شیوه‌نامه‌ای که توسط قرارگاه تنظیم و ابلاغ می‌گردد برخورد انضباطی کرده و درصورت‌نیاز از طریق قوه‌قضائیه اقدام می‌کند.

ماده ۲۲ ـ سازمان بر حسن اجرای این نظام‌نامه نظارت و اجرای آن را سالانه به کمیته‌ی دائمی گزارش کند.

ماده ۲۳ ـ این تصویب‌نامه در بیست‌وسه ماده و شصت‌و‌هفت بند و نه تبصره در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل‌ کشور به ‌تاریخ بیست‌وهشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصد و دو هجری شمسی به تصویب رسید.

نظام جامع عملیاتی پدافند غیرعامل کشور مشتمل بر بیست‌وسه ماده و شصت‌و‌هفت بند و نه تبصره که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل‌ کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور

سرلشکر پاسدار محمٌد باقری

نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدیدات

منتشره در روزنامه رسمی شماره 22935-1402/09/25

شماره 160/1/2926-۱۴۰۲/۸/۱

قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور (۰۶/۱۲/ ۱۴۰۲)

تصویب‌نامه

وزیر محترم کشورـ وزیر محترم دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

معاون محترم رئیس‌جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه کشور

رئیس محترم کمیسیون امنیّت ملّی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی

معاون محترم هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلّح

رئیس محترم سازمان پدافند غیرعامل کشور

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و در جهت تسرّی الزامات قانون فوق‌الذکر، پیشنهاد آن سازمـان مبنی بر ابلاغ مجدد نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدیدات ـ مصوبه شماره 160/1/2088 مورخ ۱۳۹۹/۰۷/۰۵ ـ را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود:

نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدیدات

مقدمه

با توجه به مجموعه تهدیداتی که کشور را احاطه نموده و دامنه آن متناسب با تغییر ماهیت جنگ‌ها از مستقیم به نیابتی در حال افزایش است، لزوم افزایش آمادگی و پایداری ملی و دفاع همه‌جانبه در برابر تهدیدات دشمن بیش از پیش نمایان می‌گردد؛ درک چنین شرایطی نیازمند آن است که افراد کلیدی هر دستگاه یا سازمان از نظر ذهنی بتوانند به واقعیّت پیامدهای ناشی از تهدیدات، نزدیک شده و با تحلیل و ارزیابی شرایط حاکم بر صحنه، ضمن اتخاد تصمیمات لازم و به موقع از اجرایی شدن آن اطمینان حاصل نمایند.

به‌منظور ارزیابی میزان اثربخشی و کارآیی برنامه آمادگی، پاسخ و مقابله دستگاه اجرایی و جامعه در شرایط جنگ، ضروری است با برنامه‌ریزی، آموزش، تمرین و برگزاری رزمایش‌های تخصّصی با بهره‌گیری از تجربیات داخلی و خارجی این سطح آمادگی‌ها را ارتقاء داده و سطح آسیب‌پذیری کشور را به حداقل رساند؛ از این‌رو اجرای رزمایش‌های پدافند غیرعامل با بهره‌گیری از استانداردها، آموزش و ابتکارات تخصّصی و مدیریتی و تجارب حاصله از رزمایش‌های گذشته می‌تواند باعث افزایش توانمندی، آمادگی و مقابله هوشمندانه کشور در برابر انواع تهدیدات گردد.

در این نظام‌نامه با هدف ارتقاء سطح آمادگی و قدرت پاسخگویی دستگاه‌های اجرایی کشور در شرایط بحرانی، ایجاد درک مشترک برای مسئولین از وضعیّت‌های غیرعادی، افزایش سرعت عمل و قدرت پاسخگویی به حوادث و سوانح و تمرین مدیریت و فرماندهی شرایط اضطراری مورد انتظار است.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

۱) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۲) کمیته دائمی: کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور

۳) آمادگی: مجموعه تدابیر و اقداماتی است که ظرفیّت جامعه، زیرساخت و دستگاه‌های اجرایی مسئول را برای پاسخ موثّر به حوادث و سوانح ناشی از تهدیدات سایبری، شیمیایی، زیستی، پرتوی و نظامی افزایش می‌دهد به‌طوری‌که خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می‌رساند.

۴) رزمایش: تمرین میدانی (با به‌کارگیری تجهیزات) یا ستادی (دورمیزی) است که بر اساس سناریوهای احتمالی شبیه‌سازی و با روش‌های گوناگون اجرا می‌گردد و باعث کشف آسیب‌پذیری و ارتقاء آمادگی‌های دستگاهی و انفرادی و ارزیابی کارآیی اقدامات برای مقابله با تهدیدات می‌شود.

۵) سطوح رزمایش

۵ ـ ۱ ـ رزمایش فراملی: رزمایشی که به‌صورت مشترک بین دو یا چند کشور بر اساس توافق‌نامه‌ها یا پیمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای برای ارزیابی آمادگی و مهارت‌های راهبردی و ارتقاء هماهنگی با دیگر کشورها انجام می‌شود.

۵ ـ ۲ ـ رزمایش ملی: سطحی از رزمایش است که برای ارزیابی و ارتقاء سطح آمادگی و مهارت‌های راهبردی و عملیاتی بین چندین دستگاه و چند استان در موضوعات مشترک برای مقابله با حوادث و تهدیدات اجرا می‌گردد.

۵ ـ ۳ ـ رزمایش منطقه‌ای: سطحی از رزمایش است که برای ارزیابی و ارتقاء سطح آمادگی و مهارت‌های راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی در حداکثر ۵ استان در موضوعات مشترک برای مقابله با حوادث و تهدیدات اجرا می‌گردد.

۵ ـ ۴ ـ رزمایش استانی: سطحی از رزمایش است که برای ارزیابی و ارتقاء سطح آمادگی و مهارت‌های راهبردی، عملیاتی و تاکتیکی در یک استان در موضوعات مختلف برای مقابله با حوادث و تهدیدات اجرا می‌گردد.

۵ ـ ۵ ـ رزمایش محلی: سطحی از رزمایش است که برای ارزیابی و ارتقاء سطح آمادگی و مهارت‌های عملیاتی و تاکتیکی یک شهرستان در موضوعات مختلف برای مقابله با حوادث و تهدیدات اجرا می‌گردد.

۵ ـ ۶ ـ رزمایش دستگاهی: سطحی از رزمایش است که برای ارزیابی و ارتقاء سطح آمادگی و مهارت‌های راهبردی و عملیاتی در یک دستگاه برای مقابله با حوادث و تهدیدات اجرا می‌گردد.

۶) انواع رزمایش

۶ ـ ۱ ـ رزمایش‌ ستادی (دورمیزی): در این رزمایش، هریک از شرکت‌کنندگان در محیط ستادی و بدون استفاده از تجهیزات، کارکردهای مربوط به نقش خود را در شرایط اضطراری با فرض وقوع حادثه و یا تهدید تمرین کرده و به مدیر رزمایش پاسخ می‌دهند.

۶ ـ ۲ ـ رزمایش‌ شبیه‌سازی (بازی جنگ): نوعی از رزمایش و تمرین است که با استفاده از تجهیزات، نرم‌افزارها یا جعبه شنی برنامه رزمایش واحدها و اقدامات و مراحل و تاکتیک‌ها و اقدامات خودی و دشمن بررسی و تمرین می‌شود.

۶ ـ ۳ ـ رزمایش‌ میدانی: رزمایشی که برای بررسی مهارت‌های میدانی افراد و ارزیابی میزان آمادگی سازمانی و تجهیزاتی و هماهنگی و همکاری بین‌بخشی در صحنه عملیات انجام می‌شود، در این رزمایش، نیروها وارد تمرینی می‌شوند که شبیه حادثه واقعی است.

۶ ـ ۴ ـ رزمایش کنترل‌شده: نوعی از رزمایش است که وظایف، نقش‌ها و اقدامات از قبل طراحی و بر اساس زمان‌بندی و تنظیم اجرا می‌گردد و تغییر در برنامه یا وضعیّت‌های رزمایش انجام نمی‌شود.

۶ ـ ۵ ـ رزمایش آزاد: نوعی از رزمایش است که اقدامات بر اساس وضعیت‌های مختلفی که تیم هدایت‌کننده اعلام می‌نماید انجام می‌شود، در این نوع رزمایش، تیم هدایت‌کننده، آزادی عمل داشته و نتایج عملکرد سازمان یا زیرساخت در وضعیّت‌های متعدد، ارزیابی می‌گردد.

۷) حوزه‌های رزمایش پدافند غیرعامل

۷ ـ ۱ ـ رزمایش پدافند زیستی: رزمایش‌هایی که برای بررسی، ارزیابی و ارتقاء توانایی‌های پدافند زیستی در برابر حوادث و تهدیدات زیستی و آزمون اثربخشی اقدامات و برنامه‌ها در زیرساخت‌ها، دستگاه‌های اجرایی یا استان‌ها به‌صورت میدانی یا ستادی، شبیه‌سازی، کنترل شده یا آزاد انجام می‌شود.

۷ ـ ۲ ـ رزمایش پدافند شیمیایی: رزمایش‌هایی که برای بررسی، ارزیابی و ارتقاء توانایی‌های پدافند شیمیایی در برابر حوادث و تهدیدات شیمیایی و آزمون اثربخشی اقدامات و برنامه‌ها در زیرساخت‌ها، دستگاه‌های اجرایی یا استان‌ها به‌صورت میدانی یا ستادی، شبیه‌سازی، کنترل شده یا آزاد انجام می‌شود.

۷ ـ ۳ ـ رزمایش پدافند پرتوی: رزمایش‌هایی که برای بررسی، ارزیابی و ارتقاء توانایی‌های پدافند پرتوی در برابر حوادث و تهدیدات هسته‌ای و پرتوی و آزمون اثربخشی اقدامات و برنامه‌ها در زیرساخت‌ها، دستگاه‌های اجرایی یا استان‌ها به‌صورت میدانی یا ستادی، شبیه‌سازی، کنترل شده یا آزاد انجام می‌شود.

۷ ـ ۴ ـ رزمایش‌ پدافند سایبری: رزمایش‌هایی که برای بررسی، ارزیابی و ارتقاء توانایی‌های پدافند سایبری در برابر حوادث و تهدیدات سایبری و آزمون اثربخشی اقدامات و برنامه‌ها در زیرساخت‌ها، دستگاه‌های اجرایی یا استان‌ها به‌صورت میدانی یا ستادی، شبیه‌سازی، کنترل شده یا آزاد انجام می‌شود.

۷ ـ ۵ ـ رزمایش‌ پدافند ترکیبی (نظامی): رزمایش‌هایی که با فرض وقوع بسته‌ای از تهدیدات نظامی (محدود یا گسترده، تروریستی، خرابکارانه) سایبری، شیمیایی، زیستی و پرتوی، طرح‌ریزی گردیده و به‌صورت میدانی یا ستادی، شبیه‌سازی، کنترل شده یا آزاد انجام می‌شود.

۸) رزمایش مشترک: تمرینی است که برای بررسی، ارزیابی و ارتقاء سطح آمادگی و مهارت‌های تکنیکی و تاکتیکی بین دو یا چند دستگاه اجرایی و یا به‌صورت مشترک بین بخش‌های کشوری و لشکری در راستای دستیابی به توان مشترک مقابله و پاسخ به تهدیدات طراحی و اجرا می‌گردد.

۹) تهدید: هر عنصر یا وضعیّتی که پیش‌شرط وقوع یک حادثه یا رویداد ناگوار باشد و موجودیّت منافع، امنیّت ملی یا ارزش‌های حیاتی کشور را به خطر اندازد، تهدید محسوب می‌گردد.

۱۰) پاسخ (واکنش): مجموعه فعالیّت‌ها و اقدامات طرح‌ریزی‌شده از قبیل؛ هشدار سریع، تخلیه، جستجو، نجات و امداد، تأمین امنیّت و نظیر آن است که به‌منظور پیشگیری، مقابله و کنترل پیامدهای حادثه آغاز شده و متناسب با ویژگی‌های هر بحران اجرا می‌شود.

۱۱) تهدیدات ترکیبی: به تهدیداتی که ترکیبی از دو یا چند تهدید از حوزه‌های مختلف تهدیدات نظامی، زیستی، پرتوی، شیمیایی، سایبری و فناورانه و سایر حوزه‌ها به‌صورت هم‌زمان باشد، اطلاق می‌گردد.

۱۲) سناریو: سناریو تصویری از آینده ممکن و محتمل است، سناریو ابزاری برای تحلیل سیاست‌ها و شناخت شرایط، تهدیدات، فرصت‌ها، نقاط ضعف و قوت و نیازمندی‌هاست، برنامه‌ریزی در سطوح مختلف از کارکردهای موثّر سناریوهاست.

۱۳) تاب‌آوری: به توانایی یک نظام، جامعه، دستگاه اجرایی و یا زیرساخت در معرض مخاطرات، برای ایستادگی، تحمّل، سازگاری و حفظ کارکرد، تطبیق و برگشت‌پذیری در برابر حوادث و تهدیدات گفته می‌شود.

۱۴ ) دستگاه اجرایی: وفق ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، کلیه وزارتخانه‌ها، مؤسسات دولتی، مؤسسات یا نهادهای عمومی غیردولتی، شرکت‌های دولتی و کلیه دستگاه‌هایی که شمول قانون بر آنها مستلزم تصریح و یا ذکر نام است از قبیل شرکت ملی نفت ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، بانک مرکزی، بانک‌ها و بیمه‌های دولتی، دستگاه‌های اجرایی نامیده می‌شوند.

ماده ۲ ـ اسناد بالادستی

۱) رهنمودها، احکام، منویّات و تدابیر مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی)

۲ ) سیاست‌های کلی نظام در موضوع پدافند غیرعامل ابلاغی مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی)

۳) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور

۴) قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور

۵) قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران

۶) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور

۷) سند تقسیم‌کار ستاد کل نیروهای مسلح و قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء (ص) برای شرایط جنگ (بخش پدافند غیرعامل)

ماده ۳ ـ دامنه شمول

دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری، نیروهای مسلح و آحاد مردم مشمول این نظام‌نامه می‌باشند.

ماده ۴ ـ هدف

ارزیابی آمادگی‌ دستگاه‌های اجرایی موضوع ماده ۳ این نظام‌نامه در برابر حوادث، تهدیدات و اقدامات خصمانه دشمن در راستای ارتقاء پایداری، تاب‌آوری و تداوم کارکردهای ضروری کشور و صیانت از مردم با تأکید بر اجرای رزمایش‌های پدافند غیرعامل

ماده ۵ ـ منظور

۱) ارتقای آمادگی‌های سازمانی، مدیریتی، تجهیزاتی، نیروی انسانی و برنامه‌ای در تمام ابعاد (بخشی، گروهی، موضوعی)

۲) الزام دستگاه‌های اجرایی مشمول این نظام‌نامه به تدوین طرح‌های پاسخ به تهدیدات و حوادث

۳) شناسایی آسیب‌پذیری‌ها و نقاط ضعف و اقدام برای رفع آنها با اصلاح و به‌روزرسانی طرح‌ها و دستورالعمل‌های آمادگی

۴) ارزیابی میزان اثربخشی و کارآیی برنامه آمادگی مقابله دستگاه‌های اجرایی برای شرایط بحران ناشی از جنگ

ماده ۶ ـ تهدیدات محتمل

در این نظام‌نامه، تهدیدات زیر در چارچوب اساسنامه سازمان به‌عنوان تهدیدات پایه معرفی می‌شوند؛

الف) تهدیدات شیمیایی

ب) تهدیدات پرتوی

ج) تهدیدات زیستی

د) تهدیدات سایبری/ الکترونیک و الکترومغناطیس

ه) تهدیدات نظامی و امنیّتی

و) تهدیدات ترکیبی

ماده ۷ ـ چرخه آمادگی

گام‌های چرخه آمادگی عبارتند از؛

۱ ) طراحی: شامل تهیه طرح‌های آمادگی اعم از؛ طرح‌های پاسخ به حوادث و تهدیدات، طرح‌های تداوم کارکردهای ضروری طرح‌های تاب‌آوری و حفظ پایداری، طرح حفاظت از زیرساخت‌، طرح صیانت از مردم و مدیریت افکار عمومی و سایر

۲) سازمان‌دهی: سازمان‌دهی ساختارها، ظرفیت‌ها، نیروی انسانی، تجهیزات در دستگاه‌های اجرایی برابر طرح مصوّب و تقسیم وظایف انجام‌شده،

۳) آموزش: آموزش عمومی، تخصّصی و دستگاهی برابر مفاد طرح شامل: نقش‌ها و وظایف، راهبرد و تاکتیک مقابله، تجهیزات تخصّصی و هماهنگی‌های لازم به عناصر و ساختارهای مشارکت‌کننده در طرح،

۴) تجهیز: تأمین تجهیزات عمومی و تخصّصی لازم برای اجرا در طرح‌های مقابله و تداوم کارکرد و حصول اطمینان از آماده بکار بودن تجهیزات،

۵) تمرین: کاربرد راهبردها و تاکتیک‌ها، تجهیزات و ابزار و تکرار نقش‌ها و وظایف (گروهی و انفرادی) تا کسب مهارت و افزایش سرعت عمل،

۶) رزمایش (اجرا): تمرین میدانی (با به‌کارگیری تجهیزات) یا ستادی (دورمیزی) طرح‌های پاسخ و تداوم کارکرد در مقیاس‌های گروهی، بخشی یا موضوعی که در انواع مختلف و سطوح متفاوت با الزامات ضروری آن انجام می‌شود.

۷) ارزیابی و مستندسازی: با سازمان‌دهی تیم‌های تخصّصی ارزیاب و بازبینه (چک‌لیست) های لازم مبتنی بر اهداف آمادگی نسبت به کشف اشکالات، ضعف‌ها و نواقص و تجربیّات و نقاط قوت اقدام نموده و ضمن مستندسازی نسبت به برطرف نمودن اشکالات و نواقص در قالب برنامه‌های اجرایی دستگاه اقدام می‌شود.

۸) بازخورد و اصلاح: اشکالات، نواقص و ضعف‌های کشف‌شده در ارزیابی‌ها پس از برگزاری جلسات خبرگی نقد و بررسی در قالب اصلاح برنامه (اصلاح طرح، بازنگری وظایف و نقش‌ها، ارتقاء راهبردها، تکمیل آموزش‌ها، اصلاح تاکتیک‌ها، هماهنگی‌ها و ارتقاء تجهیزات) در برنامه سالانه و جاری قرار می‌گیرند.

۹) به‌روزرسانی طرح‌ها: طرح‌ها مجدداً بررسی و نسبت به کفایت پاسخ‌گویی به تهدیدات به‌روزرسانی شوند، بررسی و رصد شرایط تهیّه طرح شامل ظرفیّت‌ها و قابلیّت‌های دستگاه و تغییر در ماهیّت تهدیدات در به‌روزرسانی طرح‌ها موثّر هستند.

تبصره: در این نظام‌نامه به اجرای رزمایش‌های پدافند غیرعامل پرداخته شده است؛ سایر گام‌های آمادگی در قالب دستورالعمل‌های جداگانه تهیّه و ابلاغ می‌شوند.

ماده ۸ ـ گام‌های رزمایش‌

گام‌های رزمایش که برای اجرای رزمایش‌ پدافند غیرعامل لازم و ضروری هستند، عبارتند از:

۱) تهیه برنامه و تعیین اعتبارات رزمایش

۲) برآورد تهدیدات و تعیین سناریو پایه

۳) طراحی (طرح پاسخ)

۴) بررسی، تائید و تصویب طرح رزمایش

۵) آموزش عمومی و تخصّصی نیروهای رزمایش

۶) تجهیز ابزار و تجهیزات طرح رزمایش

۷) تمرین و مهارت‌افزایی

۸) اجرای رزمایش میدانی

۹) نظارت، ارزیابی و بازخورد

۱۰) اصلاح و تکمیل و به‌روزرسانی طرح‌ها

گام‌های رزمایش در پیوست (الف) تشریح شده است.

ماده ۹ ـ الزامات آمادگی و اجرای رزمایش

۱) مدیریت و فرماندهی: رئیس دستگاه اجرایی موظف به رصد، کنترل، هدایت، برنامه‌ریزی، نظارت و ارتقاء مؤلفه‌ (گام‌) های آمادگی و رزمایش‌های پدافند غیرعامل است و برنامه‌ی‌ اجرا، تمرین و رزمایش طرح‌های پاسخ، تداوم کارکرد، حفاظت از زیرساخت‌ و صیانت از مردم را پیاده‌سازی می‌کند.

فرماندهی، هدایت، کنترل و ایمنی رزمایش به عهده فرمانده رزمایش است که توسط رئیس دستگاه اجرایی تعیین می‌شود، فرمانده رزمایش پاسخگوی اُمور رزمایش بوده و باید تدابیر، سیاست‌ها، خط‌‌مشی‌ها و اصول ایمنی رزمایش را از طریق سلسله‌مراتب، دریافت و اجرا کند.

فرمانده صحنه توسط فرمانده رزمایش تعیین می‌شود و مسئول هدایت و راهبری تیم‌های عملیاتی رزمایش و اجرای اقدامات در صحنه است.

۲) سازمان‌دهی: رئیس دستگاه اجرایی موظف است با مشارکت مسئول حراست دستگاه، فرمانده بسیج دستگاه و مسئول پدافند غیرعامل دستگاه نسبت به سازمان‌دهی عملیاتی اقدام نموده، ساختار و سازمان موردنیاز برای طرح‌های آمادگی را تهیّه و آنها را در رزمایش‌های پدافند غیرعامل ارزیابی کند و از آمادگی در برابر هر نوع حادثه، اطمینان حاصل کرده و به مراجع ذی‌ربط پاسخگو باشد.

۳) طرح‌ریزی: کلیه مراکز و دستگاه‌های اجرایی مشمول این نظام‌نامه متناسب با مأموریت خود موظّف به تهیّه و تدوین طرح‌های پاسخ، تداوم کارکرد، تاب‌آوری، حفاظت از زیرساخت‌، صیانت از مردم، مدیریت افکار عمومی و سایر طرح‌ها، آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های موردنیاز بوده و پس از تمرین و رزمایش، آنها را متناسب با نتایج ارزیابی و تهدیدات به‌روزرسانی نمایند.

۴ ) زیرساخت: به‌منظور ارتقاء سطح آمادگی‌ دستگاه اجرایی لازم است زیرساخت‌های فرماندهی، ارتباطات و زیربنایی اعم از اسکان، حمل و نقل، بهداشت و درمان، غذا و دارو، آب و انرژی (سوخت و برق) و سایر، برابر طرح‌‌های مصوّب آمادگی پیش‌بینی و در دستگاه اجرایی ایجاد گردند.

۵) تجهیزات: کلیه مراکز و دستگاه‌های اجرایی مشمول موظفند نسبت به تأمین تجهیزات عمومی و تخصّصی موردنیاز برای اجرای طرح‌های مصوّب آمادگی و رزمایش اقدام کرده و از آماده به کار بودن و کفایت تجهیزاتی اطمینان حاصل کنند.

نیروی انسانی مشارکت‌کننده در رزمایش‌ها و تجهیزاتی که در طرح‌های رزمایش هر دستگاه و استان پیش‌بینی شده است توسط دستگاه مسئول اجرای رزمایش، تأمین می‌شوند.

۶ ) مهارت: به‌منظور افزایش سطح بهره‌وری و کارآیی انفرادی و گروهی تیم‌های عملیاتی جهت پاسخ به‌موقع و موثّر به تهدیدات و حوادث رئیس دستگاه اجرایی موظّف است نسبت به ارتقاء مهارت‌های نیروی انسانی اقدام نماید؛ راهبردها، تاکتیک‌ها، وظایف، نقش‌های اساسی و روش‌های به‌کارگیری تجهیزات و سایر موارد موردنیاز متناسب با هر طرح آمادگی باید در دوره‌های عمومی و تخصصی آموزش داده شوند، کارگروه‌های موردنیاز برای آن تعیین شده و آموزش‌های کافی تا حصول اطمینان از فراگیری انجام شود.

۷) هماهنگی و ارتباطات: به‌منظور هم‌افزایی و پاسخ سریع و مناسب و کسب موفقیّت در عملیات، ضروری است برابر طرح‌های مصوّب، هماهنگی‌های درون و برون‌سازمانی صورت گرفته و بسترهای موردنیاز پیش‌بینی و ایجاد گردد.

دستگاه اجرایی مسئول اجرای رزمایش موظف است هماهنگی‌ و ارتباطات لازم برای اجرای رزمایش را با سطوح بالاتر، هم‌جوار و دستگاه‌های تحت کنترل و مشارکت‌کننده در رزمایش تأمین و ایجاد نموده و از رعایت اصول ایمنی رزمایش اطمینان حاصل نماید.

۸) نظارت، ارزیابی و مستندسازی: رئیس دستگاه اجرایی مسئولیت ارزیابی، تجزیه و تحلیل و کشف نواقص و اشکالات و مستندسازی رخدادها، حوادث و پیامدهای آنها را بر عهده دارد و گزارش آمادگی و اجرای رزمایش‌های پدافند غیرعامل در برابر تهدیدات و مخاطرات مبتنی بر طرح‌های پاسخ و مقابله را به سازمان ارائه می‌کند.

مسئول نظارت و ارزیابی رزمایش نسبت به تشکیل تیم‌های ارزیاب و مستندساز به‌منظور تحلیل، ارزیابی، بررسی و کشف اشکالات و نواقص، متناسب با اهداف رزمایش اقدام می‌کند.

۹) بودجه و اعتبارات: تأمین اعتبارات موردنیاز تهیه طرح‌های آمادگی و رزمایش، آموزش‌ها، تمرینات و اجرای رزمایش‌ها به عهده رئیس دستگاه اجرایی است که در قالب برنامه‌های سالانه آن دستگاه، پیش‌بینی و تأمین می‌شود.

اعتبارات مازاد اجرای رزمایش‌های‌ بین‌دستگاهی که در سطح ملی یا منطقه‌ای طرح‌ریزی می‌شوند، در برنامه سالانه سازمان برآورد، پیش‌بینی و تأمین می‌شود.

ماده ۱۰ ـ نقش‌ها و مسئولیت‌ها

مسئولیت‌ اجرا، هدایت و راهبری، نظارت و ارزیابی و تصویب طرح‌های رزمایش در سطوح مختلف آن، برابر جدول زیر تعیین می‌گردد؛

ماده ۱۱ ـ تکالیف و وظایف

۱) دستگاه‌های اجرایی مشمول این نظام‌نامه که دارای زیرساخت‌ها و مراکز ویژه، حیاتی، حساس، مهم و قابل حفاظت هستند به‌طور سالانه موظّف به اجرای حداقل یک رزمایش تخصّصی پدافند غیرعامل در هریک از انواع ستادی (دورمیزی) و میدانی هستند.

۲ ) استانداران و دستگاه‌های اجرایی استانی موظّفند نسبت به انجام رزمایش‌های پدافند شیمیایی، پدافند پرتوی، پدافند زیستی و پدافند مردم محور به‌صورت سالانه ـ حداقل یک‌بار ـ برابر چرخه رزمایش و آمادگی اقدام نمایند.

۳) دستگاه‌های اجرایی موظفند تقویم رزمایش‌های سالانه پدافند غیرعامل خود را به سازمان ارسال نمایند، رزمایش‌های سالانه پدافند غیرعامل در سطوح ملی و منطقه‌ای برای مراکز ویژه، حیاتی و حساس، پس از تصویب در کمیته دائمی جهت اجرا به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌گردد.

تبصره: تقویم رزمایش‌های سالانه پدافند غیرعامل در سایر سطوح و مراکز توسط سازمان تصویب و ابلاغ می‌گردد.

۴) سازمان ضمن ارزیابی، هدایت و کنترل رزمایش‌های پدافند غیرعامل در کشور، گزارشی از میزان آمادگی دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدیدات و تعیین نقاط ضعف و قوت آنها به‌صورت نوبه‌ای به کمیته دائمی، ستاد کل نیروهای مسلح و شورای‌عالی امنیّت ملی ارسال کرده و برنامه‌ی اجرایی رفع اشکالات و نواقص را به دستگاه‌ اجرایی ذی‌ربط ارائه نماید.

گزارش میزان آمادگی استان‌ها و شهرستان‌ها و دستگاه‌های اجرایی مستقر در آنها، به روسای کمیته پدافند غیرعامل استان و دستگاه اجرایی نیز ارائه می‌گردد.

۵ ) سازمان موظف است دستورالعمل‌ها و ضوابط اجرایی رزمایش‌های پدافند غیرعامل در انواع و سطوح مختلف و شیوه‌نامه طراحی و سناریونویسی رزمایش‌های تخصّصی پدافند غیرعامل را تدوین و ابلاغ کند.

۶ ) سازمان موظّف است با همکاری دستگاه‌های اجرایی ملی و استانی، رزمایش فراملی در زیرساخت‌های مشترک با کشورهای همسایه را طرح‌ریزی نماید؛ رزمایش‌های فراملی در قالب همکاری‌های مشترک آمادگی و مقابله با تهدیدات و حوادث شیمیایی، پرتوی، میکروبی و زیستی در چارچوب سیاست‌های دفاعی با تصویب شورای‌عالی امنیّت ملی و نظارت کمیته دائمی، توسط سازمان هدایت، طرح‌ریزی، آموزش و ارزیابی می‌گردد.

تبصره: وزارت امور خارجه موظف است نسبت به ایجاد هماهنگی‌ با کشورهای مشارکت‌کننده اقدام نموده و همکاری و مشارکت لازم را با سازمان در اجرای رزمایش‌های فراملی به انجام رساند.

۷) وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ـ سازمان پژوهش‌های نوین دفاعی (سپند) ـ به‌عنوان مرکز اقدام و عمل کلی قرارگاه‌های تخصّصی پدافند غیرعامل (پدافند پرتوی، پدافند شیمیایی، پدافند زیستی) موظّف است از توانمندی‌ها و ظرفیّت‌های تولید تجهیزات و لوازم موردنیاز متناسب با طرح‌های آمادگی و رزمایش، پشتیبانی و حمایت ‌نماید.

۸) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظّف به ارتقاء آمادگی زیرساخت‌های بهداشتی و درمانی کشور و افزایش توانمندی و تاب‌آوری شبکه تجهیزاتی و نیروی انسانی برای مقابله و پاسخ در چارچوب طرح‌های مصوّب آمادگی و رزمایش، متناسب با انواع تهدیدات و مخاطرات شیمیایی، زیستی و پرتوی می‌باشد.

۹ ) وزارت جهاد کشاورزی موظّف به ارزیابی زیرساخت‌های رصد و پایش تهدیدات حوزه مأموریت خود، ارتقاء آمادگی تجهیزاتی و نیروی انسانی، افزایش پایداری و تداوم کارکردهای اساسی در چارچوب طرح‌های مقابله و پاسخ، تداوم کارکرد، حفاظت از زیرساخت‌، صیانت از مردم و سایر طرح‌ها در حوزه‌های غذا، دام و نباتات با اجرای رزمایش‌های تخصّصی پدافند غیرعامل می‌باشد.

۱۰) وزارت راه و شهرسازی موظّف به ایجاد زیرساخت‌ها و تجهیزات لازم در حوزه‌های حمل‌ونقل، هواشناسی و مانند آن به‌منظور ارتقاء آمادگی‌ها در اجرای رزمایش‌های پدافند غیرعامل حوزه‌های پرتوی، شیمیایی، زیستی و نظامی در چارچوب طرح‌های پاسخ و تداوم کارکرد قرارگاه‌های تخصّصی می‌باشد.

۱۱) سازمان بسیج مستضعفین موظّف است نسبت به سازمان‌دهی ساختارهای پدافند شیمیایی، زیستی، پرتوی، مردم محور و تأمین تجهیزات لازم در سازمان بسیج اقدام کند و ظرفیّت‌های نیروی بسیج در دستگاه‌های اجرایی و سایر اقشار را در چارچوب طرح‌های آمادگی و رزمایش پدافند غیرعامل، سازمان‌دهی و آموزش داده و در رزمایش‌ها به‌صورت فعّال شرکت نماید.

۱۲ ) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران (ناجا) موظّف است با ایجاد زیرساخت‌های لازم و تأمین تجهیزات موردنیاز، آمادگی‌های کافی برای مقابله با تهدیدات و مخاطرات شیمیایی، پرتوی و زیستی در چارچوب طرح‌های آمادگی و پاسخ ایجاد نموده و با آموزش‌ها‌ و تمرینات لازم و تخصّصی در رزمایش‌های پدافند غیرعامل مشارکت و همکاری نماید.

۱۳) سازمان صدا و سیما و مراکز استانی‌ تابعه، ضمن ارتقاء آمادگی‌های درون‌سازمانی در برابر تهدیدات، مسئول آگاهی‌بخشی، اطلاع‌رسانی و اجرای آموزش‌های عمومی موردنیاز و مناسب برای اجرای رزمایش در جامعه مخاطب پیرامون محیط رزمایش هستند.

راه‌اندازی رادیو رزمایش جهت آموزش محدود پدافند غیرعامل در حوزه‌های تخصّصی (شیمیایی، پرتوی و زیستی) و توجیه افکار عمومی در اجرای رزمایش‌ها ضرورت داشته و مورد تأکید است.

۱۴) استانداران موظّفند در چارچوب برنامه‌های امنیّتی ـ دفاعی استان نسبت به سازمان‌دهی قرارگاه‌های استانی پدافند شیمیایی، پرتوی، زیستی، سایبری و مردم‌محور و تهیّه طرح‌های پاسخ، تداوم کارکردها، حفاظت از زیرساخت‌ها، صیانت از مردم و برنامه‌های آمادگی و رزمایش استانی اقدام نمایند.

وزارت کشور مسئول سیاست‌گذاری امنیّتی، هدایت و پشتیبانی استان‌ها در اجرای رزمایش‌ها بوده و هماهنگی بین‌استان‌ها در رزمایش‌های ملی و منطقه‌ای را ایجاد نماید.

۱۵) دستگاه‌های اجرایی و نهادهای عمومی موظّفند در حوزه وظایف و مأموریت‌های قانونی خود، نسبت به ارتقاء آمادگی درون‌سازمانی با اجرای طرح‌های پاسخ، تداوم کارکردها، حفاظت از زیرساخت‌ها و صیانت از مردم در چارچوب دستورالعمل‌های سازمان عمل نمایند و با طرح‌ریزی و برنامه‌ریزی سالانه، رزمایش‌های پدافند غیرعامل را اجرا کرده و نسبت به اصلاح و رفع اشکالات و نواقص کشف‌شده از رزمایش‌ها در قالب برنامه‌های جاری و سالانه اقدام و گزارش اجرای آن را به سازمان ارائه کنند.

۱۶) دستگاه‌های اجرایی موظفند هرگونه قصور و کوتاهی در مصون‌سازی و ایجاد آمادگی و مقابله با تهدیدات و انجام رزمایش‌های پدافند غیرعامل در قالب این نظام‌نامه در زیرساخت‌ها و مراکز حیاتی و حساس و مهم که احتمال وقوع مخاطرات امنیّتی در آن وجود دارد به سازمان پدافند غیرعامل گزارش نمایند.

۱۷ ) سازمان پدافند غیرعامل مکلّف است به‌عنوان راهبر، هادی و ناظر اجرای مقررّات و ضوابط پدافند غیرعامل گزارش تخلّفات صورت گرفته را به مراجع قضایی ذی‌ربط اعلام نماید.

۱۸) قوه قضاییه هرگونه کوتاهی در انجام اقدامات ایجاد و حفظ آمادگی دستگاه‌ها که منجر به ایجاد مخاطرات امنیّتی می‌گردد، به تشخیص سازمان، پیگیری قضایی نموده و وفق مقررّات و قوانین امنیّتی و دفاعی اقدام کند.

۱۹) سازمان بازرسی کل کشور اجرای برنامه رزمایش سالانه دستگاه‌های اجرایی را در برنامه‌های بازرسی برنامه‌ریزی‌شده سالانه درج نموده و نتایج آن را به سازمان و کمیته دائمی گزارش نماید.

۲۰) رزمایش‌های مشترک در قالب برنامه سالانه رزمایش‌های پدافند غیرعامل کشور با پیشنهاد سازمان یا دستگاه‌های اجرایی به تصویب رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کمیته دائمی می‌رسد و با هماهنگی کامل فی‌مابین حوزه‌های لشکری و کشوری اجرا می‌شوند.

ماده ۱۲ ـ سازمان با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط، اسناد تفصیلی، دستورالعمل‌ها و طرح‌های عملیاتی موردنیاز برای پیاده‌سازی سایر گام‌های آمادگی این نظام را تهیه و به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ می‌نماید.

ماده ۱۳ ـ سازمان مسئول نظارت بر حسن اجرای این نظام‌نامه بوده و هر نوع اصلاح و بازنگری برای آن، با پیشنهاد سازمان به تصویب کمیته دائمی می‌رسد.

ماده ۱۴ ـ این تصویب‌نامه در چهارده ماده و شصت‌و‌سه بند و چهار تبصره در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی به تاریخ بیست‌وهشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصد و دو هجری شمسی به تصویب رسید.

نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدیدات مشتمل بر چهارده ماده و شصت‌و‌سه بند و چهار تبصره که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل‌ کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب ۱۴۰۲/۰۶/۱۲ مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور

سرلشکر پاسدار محمٌد باقری

نظام فنی و تخصصی حفاظت از زیرساخت‌های کشور

منتشره در روزنامه رسمی شماره 22935-1402/09/25

شماره 1/2931/ک ۱۶۰ – ۱۴۰۲/۸/۲۲

“مسئله پدافند غیرعامل مسئله بسیار مهمی است و هر روزی که می‌گذرد بر اهمیّت پدافند غیرعامل افزوده می‌شود، یعنی شیوه‌های تهاجم دشمنان به نحوی است که پدافند در مقابل آنها در قالب پدافند غیرعامل کاملاً پیچیده و مهم و علمی و همه‌جانبه است.”

مقام معظّم رهبری و فرماندهی کل قوا (مدظلّه‌العالی) ـ ۱۳۹۷/۰۸/۰۶

قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور ـ ۰۶/۱۲/ ۱۴۰۲

تصویب‌نامه

وزارت کشور ـ وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلّح

وزارت اطلاعات ـ معاون هماهنگ‌کننده ستاد کل نیروهای مسلح

سازمان برنامه و بودجه کشور ـ وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات

وزارت راه و شهرسازی ـ سازمان پدافند غیرعامل کشور

به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوب مجلس شورای اسلامی و ماده ۸ اساسنامه این سازمان ـ مصوّب مقام معظّم رهبری ـ هفتاد‌و‌هفتمین جلسه کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ تشکیل گردید و پیشنهاد آن سازمان با موضوع نظام فنی و تخصصی حفاظت از زیرساخت‌های کشور را بررسی و به شرح زیر تصویب نمود؛

نظام فنی و تخصصی حفاظت از زیرساخت‌های کشور

مقدمه

پیاده‌سازی و اجرای دقیق طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور ـ مصوبه شماره ۲۳۰۱ کمیته دائمی پدافند غیرعامل کشور ـ در مراحل طراحی، ساخت و بهره‌برداری از مراکز زیرساختی مستلزم به‌کارگیری دانش تخصصی و بهره‌گیری از نظام فنی یکپارچه در موضوع حفاظت از زیرساخت در جهت تضمین تداوم کارکرد و ارتقاء تاب‌آوری و آمادگی این مراکز در مواجهه با تهدیدات جدید در کشور می‌باشد. از این‌رو در اجرای جزء ۲ از بند (ی) ماده ۱۰ این طرح و به‌منظور ارتقاء دانش فنی و مهندسی پدافند غیرعامل و همچنین پیاده‌سازی زیست‌بوم یکپارچه حفاظت از زیرساخت در سطح ملی، نظام فنی و تخصصی حفاظت از زیرساخت‌های کشور برای هماهنگی، هم‌افزایی، وحدت رویه و مشارکتِ ملی کلیه ذی‌نفعان در حفاظت از زیرساخت‌ها و شریان‌های با اهمیت کشور، جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

ماده ۱ ـ تعاریف و اختصارات

الف ـ عمومی

۱) سازمان: سازمان پدافند غیرعامل کشور

۲) کمیته دائمی: کارگروه (کمیته) ‌‌دائمی پدافند غیرعامل کشور

۳ ) نظام: مجموعه‌ای یکپارچه شامل عوامل، اصول، برنامه‌ها، فرآیندها، اسناد (مقرّرات، ضوابط و دستورالعمل‌ها) مربوط به پدیدآوری، طراحی، ساخت و بهره‌برداری مراکز زیرساختی می‌باشد.

۴) طراحی: مجموعه‌ای از فرآیندها که الزامات و یا خواسته‌ها را به ویژگی‌های مشخص شده یا به مشخصات فنّی تبدیل می‌کند.

۵) ساخت: طیف گسترده‌ای از فعالیت‌های مهندسی که به منظور ایجاد، تغییر و یا بازسازی یک مرکز زیرساختی انجام می‌شود.

۶) اجرا: انجام فعالیت‌های مربوط به تأمین کالا، عملیات اجرایی و سازمان‌دهی برای بهره‌برداری از یک مرکز زیرساختی است.

۷ ) بهره‌برداری: ورود فعالیت‌های یک مرکز زیرساختی به مرحله عملیاتی و ارائه خدمات توسط آن به‌طوری‌که به ما اطمینان ‌دهد عملکرد طرح، طبق دستورالعمل تهیه‌شده به وسیله طراح بوده و اهداف طرح برآورده شده است.

۸) دستگاه نظارت: شخصی است حقیقی یا حقوقی، دارای صلاحیت در حوزه پدافند غیرعامل که برای کنترل و حصول اطمینان از صحّت اجرای یک مرکز طبق اسناد، مدارک، نقشه‌های اجرایی و مشخصات فنّی اقدام می‌کند.

۹) نظارت عالیه: نظارتی است مستمر همراه با بازدیدهای منظّم برای ارزیابی و کنترل روند پیشرفت کیفی (ارزیابی اثربخشی اقدامات و رعایت نظامات پدافند غیرعامل) و کمّی (فیزیکی، ریالی و زمانی) یک مرکز زیرساختی که توسط سازمان یا نماینده آن با هدف هماهنگی بین کلّیه عوامل دست‌اندرکار‌ در مراحل طراحی، اجرا و بهره‌برداری صورت می‌پذیرد.

۱۰) مشاور پدافند غیرعامل: ظرفیتی حقیقی یا حقوقی که توسط سازمان برای تهیه و یا نظارت بر انجام فرآیند مطالعه، طراحی یا اجرای طرح‌های پدافند غیرعامل احراز صلاحیت شده و در چارچوب اختیارات تعیین شده معرفی می‌شود. مشاور پدافند غیرعامل، گواهی‌نامه صلاحیت انجام خدمات مشاوره پدافند غیرعامل خود را در گروه‌های تخصصی ذی‌ربط از سازمان دریافت می‌کند.

۱۱) پایان کار پدافند غیرعامل: تأییدیه‌ای مکتوب حاکی از اتمام عملیات اجرایی طرح حفاظت از زیرساخت با رعایت اصول، الزامات و ملاحظات فنّی پدافند غیرعامل که پس از حصول اطمینان از اجرای تمهیدات و احکام پدافند غیرعامل و تأیید دستگاه نظارت، توسط سازمان صادر می‌شود.

ب ـ تخصصی [تعاریف تخصصی مرتبط با الزامات این نظام برگرفته از اسناد علمی است که برخی از آنها در پیوست‌های تخصصی ارائه شده است.

]

۱) حفاظت از زیرساخت [Critical Infrastructure Protection (CIP)]: مجموعه تدابیر و اقدامات پدافند غیرعاملی که توانایی و آمادگی عملیاتی زیرساخت و تداوم کارکرد آن و دستگاه‌های اجرایی مسئول برای پاسخ مؤثر به حوادث و سوانح ناشی از تهدیدات نظامی، امنیتی و تروریستی، سایبری زیرساختی و تهدیدات از درون دشمن پایه را افزایش می‌دهد به‌طوری‌که فعّالیت آن حفظ گردیده و خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می‌رساند.

۲) نظام فنی حفاظت از زیرساخت: [Technical System of Critical Infrastructure Protection (TSOCIP)] مجموعه‌ای از الزامات، معیارها، مقرّرات و ضوابط فنّی و تخصصی پدافند غیرعامل که روابط حاکم بر طراحی، ساخت و بهره‌برداری از مراکز زیرساختی کشور را تنظیم می‌کند.

۳ ) مصونیّت: [Immunization] سطح مورد انتظار از مصون‌سازی مراکز زیرساختی با تأکید ‌بر تاب‌آوری، آسیب‌ناپذیری و تداوم کارکرد می‌باشد.

۴) مصون‌سازی: مجموعه اقدامات و تدابیر پدافند غیرعاملی که به‌کارگیری آنها باعث کاهش عمده آسیب‌پذیری‌ها و یا بی‌اثرسازی تهدیدات بر زیرساخت، جامعه و پیکره کشور، ایجاد پایداری، تاب‌آوری و دستیابی به امنیت کامل در برابر تهدیدات می‌شود.

۵) سطح‌‌بندی: [Classification] میزان ارزش و اهمّیت مراکز زیرساختی کشور که از منظر پدافند غیرعامل در سطوح حیاتی، حساس، مهم و قابل حفاظت تقسیم‌بندی و تعریف می‌شود.

۶) درجه‌بندی [Ranking]: میزان حسّاسیت [Criticality] دارایی‌های مراکز زیرساختی که به لحاظ کارکرد و اهمّیت آنها از منظر پدافند غیرعامل در طیفی از درجات ۱، ۲، ۳ و ۴ قرار می‌گیرند.

۷) زیرساخت [Infrastructure]: به مجموعه‌ای از مراکز و تأسیسات زیربنایی و شریان‌های عمده اطلاق می‌گردد که خدمات و نیازهای ضروری و اساسی کشور را به مردم و سایر مجموعه‌ها ارائه می‌کند. زیرساخت‌ به شرح زیر مشتمل بر فرابخش (حوزه)، بخش، زیربخش، دارایی و اجزاء آن می‌باشد.

Ø حوزه: [Sector] هریک از عناصر اصلی شکل‌گیری زیرساخت‌ها که مطابق طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور عبارتند از: انـرژی، آب، غذا و کشاورزی، حمل‌ونقل، بهداشت و سلامت، دفاعی و امنیتی، صنعت، رسانه، هسـته‌ای، فضـا، جمـعیت، حاکمیتی، خدمات ضروری و فوریتی، پولی و مالی، ارتباطات و فناوری اطلاعات.

Ø بخش: [Sub-Sector (System)] آن قسمت از زیرساخت که متناسب با عملکرد و ویژگی‌های خاص خود در تولید محصولات و یا ارائه خدمات ذیل هریک از حوزه‌های با اهمیت کشور قابل تعریف و تفکیک است. به طور مثال بخش‌های برق، نفت و گاز در حوزه انرژی قابل تعریف می‌باشند.

Ø زیربخش/مرکز: [Sub-System] مجموعه‌ای از دارایی‌های فیزیکی و غیرفیزیکی هریک از بخش‌ها در زیرساخت که می‌توانند متناسب با حسّاسیت و درجه اهمّیت خود به عنوان هدف برای دشمن جذاب باشند. از قبیل؛ بندر، فرودگاه، پالایشگاه و …

Ø دارایی: [Asset] اجزای فیزیکی و غیرفیزیکی با ارزش مراکز زیرساختی که هرگونه اختلال در عملکرد آنها متناسب با درجه اهمّیت‌شان بر تولید محصول و ارائه خدمت آن مرکز اثر می‌گذارد.

تذکر ـ در این نظام تمامی الزامات و ملاحظات فنی ارائه‌شده لایه زیربخش/مرکز و اجزای آن را شامل می‌شود.

۸) مکان‌یابی: انجام اقدامات لازم به منظور انتخاب مکانی مناسب مبتنی بر سطح تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های مربوطه برای استقرار و احداث مراکز، تأسیسات زیربنایی و شریان‌های عمده می‌باشد.

۹) وابستگی: [Dependency] خدمت‌گیری یک‌طرفه‌ی یک دارایی از سایر دارایی‌های یک مرکز زیرساختی را وابستگی می‌گویند.

۱۰ ) وابستگی متقابل/ اندرکنش [Interdependency]: عبارت است از ارتباط و وابستگی عملکرد دارایی‌های یک مرکز زیرساختی به یکدیگر که در صورت اختلال در یکی از آنها احتمال ایجاد اختلال در سایر دارایی‌های وابسته به آن وجود دارد.

۱۱) درجه وابستگی [Degree of dependency]: میزانی از وابستگی مبتنی بر ویژگی‌های ساختاری یک دارایی در شبکه ارتباطی با سایر دارایی‌ها که در صورت وقوع تهدید/حادثه در عملکرد آن اختلال ایجاد شود.

۱۲) مرکزیت: [Centrality] جذّابیت یک دارایی برای پذیرش تهدید بر اساس میزان ارتباطی که در شبکه با سایر دارایی‌ها برقرار می‌کند. مرکزیت می‌تواند در خصوص مکان قرار گرفتن دارایی (گره)، [Node] نحوه‌ی پیوند و میزان رابطه آن با سایر دارایی‌ها در شبکه مطرح گردد.

مرکزیت بر اساس شاخص‌های درجه، بینابینی و نزدیکی اندازه‌گیری می‌شود.

Ø درجه مرکزیت: [Degree centrality] مجموع ارتباط یک‌سویه و دوسویه بدون بعد که یک دارایی در شبکه دارا می‌باشد.

Ø مرکزیت بینابینی [Betweenness centrality]: جایگاه یک دارایی در درون شبکه زیرساختی برحسب توانایی آن برای ایجاد کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی میان سایر دارایی‌ها در شبکه می‌باشد.

Ø نزدیکی مرکزیت: [Closeness centrality] کوتاه‌ترین فاصله میان یک دارایی با سایر دارایی‌ها در شبکه زیرساختی می‌باشد.

Ø گام: فاصله بین دو دارایی در شبکه می‌باشد.

Ø مسیر: هر تعداد گام (فاصله) تعریف‌شده میان دو دارایی در شبکه را مسیر می‌گویند.

Ø مسیر مستقیم: کوتاه‌ترین مسیر ارتباطی بین دو دارایی در شبکه می‌باشد.

۱۳) روابط سیستمی زیرساختی: توسعه مراکز زیرساختی به‌صورت سیستمی و شبکه‌ای ناشی از روابط درون و برون سیستمی و تعاملات بین آنها که منجر به ایجاد روابطی تحت شبکه از قبیل هم‌افزایی، تضاد، ارتباط و وابستگی متقابل می‌شود.

۱۴) شبکه زیرساختی درهم‌تنیده: [Mesh network] مجموعه‌ای از دارایی‌های بهم پیوسته یا درهم‌تنیده در یک شبکه زیرساختی که عملکرد یکپارچه داشته و خدمات گسترده‌ای را در ارتباط با یکدیگر ارائه می‌دهند.

Ø درهم تنیدگی کامل: [Full Mesh] نوعی ارتباط سیستمی به‌هم‌پیوسته و مستقیم از یک دارایی به کلیه دارایی‌های موجود در یک شبکه زیرساختی که به واسطه آن ارائه خدمات و انجام فعالیت بین کلیه دارایی‌ها صورت گرفته و از ایجاد قطب منحصربه‌فرد در شبکه جلوگیری می‌کند.

Ø درهم تنیدگی بخشی: [Partial Mesh] نوعی ارتباط سیستمی به‌هم‌پیوسته و مستقیم از یک دارایی به برخی از دارایی‌های موجود در یک شبکه زیرساختی که به واسطه آن ارائه خدمات و انجام فعّالیت بین تعدادی از دارایی‌ها صورت گرفته و می‌تواند باعث ایجاد قطب منحصربه‌فرد در شبکه گردد.

Ø قطب: [Hub] یک دارایی که بالاترین ارتباط را با سایر دارایی‌ها در شبکه دارد.

۱۵) درجه بیشینه منحصربه‌فرد: مجموع ارتباط یک‌سویه و دوسویه بدون بُعد یک دارایی که به عنوان یک رأس در شبکه می‌تواند با دیگر دارایی‌های مرکز ایجاد کند.

۱۶ ) ضریب خوشه‌بندی: [Clustering نسبت تعداد ارتباطات موجود بین یک دارایی با دارایی‌های وابسته به آن به تمام ارتباطات ممکن بین دارایی‌ها می‌باشد.

۱۷ ) تاب‌آوری: [Resiliency] توانایی مقاومت مرکز زیرساختی در مقابل یک تغییر ناخواسته یا رویداد اخلال‌گر (قابلیّت جذب)، تطبیق با شرایط جدید (قابلیّت انطباق‌پذیری) و سرعت بخشیدن به بازیابی پس از اختلال (قابلیّت برگشت‌پذیری) تاب‌آوری گفته می‌شود.

Ø ظرفیت جذب: توانایی یک دارایی برای جذب اثرات ناشی اختلال و به حداقل رساندن پیامدهای آن با کمترین تلاش را ظرفیت جذب می‌گویند.

Ø ظرفیت تطبیق‌پذیری: توانایی یک دارایی برای بهبود و حفظ سطح عملکرد خود (خودسازمان‌دهی) در شرایط حادثه/تهدید را ظرفیت تطبیق‌پذیری می‌گویند.

Ø ظرفیت برگشت‌پذیری/بازیابی: توانایی یک دارایی برای بازگشت به شرایط عملیاتی اولیه قبل از وقوع حادثه/تهدید و ارتقاء توان تولید/ارائه خدمت به نحوی که از پایداری تدوام کارکرد آن اطمینان حاصل گردد را ظرفیت برگشت‌پذیری/بازیابی می‌گویند.

۱۸ ) درجه تاب‌آوری: سطوح مختلفی از تاب‌آوری در مراکز زیرساختی مبتنی بر قابلیت دستیابی به ظرفیت‌های جذب، تطبیق‌پذیری و برگشت‌پذیری را درجه تاب‌آوری می‌گویند.

۱۹) تداوم کارکرد: توانایی ادامه تولید محصول یا ارائه خدمت توسط یک مرکز زیرساختی در چارچوب زمانی موردپذیرش، قابل قبول و در حد ظرفیت از پیش تعیین شده، حین و پس از وقوع تهدید یا حادثه، تداوم کارکرد گفته می‌شود.

۲۰ ) خدمات زیرساختی: قابلیت مورد انتظار از کارکرد یک دارایی در مرکز را برای ارائه خدمت یا تولید محصول خدمات زیرساختی می‌گویند که به سطوح زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

Ø خدمات کلیدی: سطح مورد انتظار از ارائه خدمات زیرساختی متناسب با نوع دارایی که در مواجهه با حادثه/تهدید، با به‌کارگیری امکانات و تسهیلات در دسترس بتواند ضمن حفظ تداوم فعّالیت بدون وقفه خود، قابلیت برگشت‌پذیری به حالت عملیاتی را در حداقل زمان ممکن (متناسب با مأموریت آن) داشته باشد.

Ø خدمات ضروری: سطح مورد انتظار از ارائه خدمات زیرساختی متناسب با نوع دارایی که در مواجهه با حادثه/تهدید، ضمن حفظ حداقل سطح تداوم فعّالیت بدون وقفه خود، قابلیت برگشت‌پذیری به حالت عملیاتی را در مدت‌زمان معین (متناسب با مأموریت آن) به همراه داشته باشد.

Ø خدمات لازم: سطح مورد انتظار از ارائه خدمات زیرساختی متناسب با نوع دارایی که در مواجهه با حادثه/تهدید، قابلیت برگشت‌پذیری به حالت عملیاتی را در زمان قابل قبول (متناسب با مأموریت آن) داشته باشد.

تذکر ـ زمان برگشت‌پذیری متناسب با نوع خدمات زیرساختی و بر اساس حفظ سطح رفاه و امنیت جامعه تعیین می‌شود.

۲۱) جایگزینی: پیش‌بینی ظرفیت مشابه تطبیق‌پذیر برای اجزای یک دارایی (تأسیسات و تجهیزات آن) به نحوی که در صورت آسیب دیدن آنها امکان استفاده از این ظرفیت وجود داشته و فعّالیت‌های مرکز بی‌وقفه ادامه یابد.

۲۲) پیامد: نتیجه وقوع تهدید یا حادثه به‌صورت ایجاد خسارات و صدمات (با شدت صفر تا صد در صد) همراه با اثرات کوتاه‌مدت، بلندمدت، مستقیم و غیرمستقیم بر اجزای یک دارایی را پیامد می‌گویند.

Ø پیامد دومینویی: [Domino effect] قابلیت تسرّی و انتقال اختلال از یک دارایی به سایر دارایی‌های وابسته به آن در شبکه در یک فرآیند سری و تکرارپذیر که افزایش شدت خرابی و توقف بخشی از عملکرد را در سایر دارایی‌های شبکه به همراه دارد.

Ø پیامد آبشاری: [Cascading effect] قابلیت تسرّی و انتقال اختلال از یک دارایی به سایر دارایی‌های وابسته به آن در شبکه در یک فرآیند تصاعدی که افزایش وسعت بالای خرابی و توقف کامل عملکرد را در سایر دارایی‌های شبکه به همراه دارد.

Ø پیامد سیستمی: [Systematical effect] هریک از پیامدهای دومینویی، آبشاری ‌یا ترکیبی از آن دو را در شبکه‌ زیرساختی، پیامد ‌سیستمی می‌گویند.

۲۳ ) خطر: [Hazard] هر منبع دارای پتانسیل ایجاد خسارت به نیروی انسانی، اموال و دارایی‌ها را خطر می‌گویند.

۲۴ ) مخاطره: [Danger] در معرض خطر قرار گرفتن یک دارایی را مخاطره می‌گویند. به عبارت دیگر وقتی یک خطر از حالت بالقوّه به حالت بالفعل تبدیل شود، مخاطره رخ می‌دهد.

۲۵ ) ریسک: [Risk] امکان بالقوّه (استعداد) تولید یک نتیجه ناخواسته ناشی از وقوع تهدید یا حادثه، به‌گونه‌ای که می‌توان رتبه آن را برحسب احتمال وقوع و شدّت پیامدهای مرتبط با آن در قالب ریسک قابل قبول، بهینه، نسبی و حداقلی، متناسب با طیف لیکرت [Likert Spectrum] برآورد نمود.

۲۶) آسیب‌پذیری: [Vulnerability] ظرفیت پذیرش خسارات و صدماتی که ناشی از عوامل و پدیده‌های بالقوه (تهدیدات) یا بالفعل خسارت‌زا به نیروی انسانی، تجهیزات و تأسیسات در یک دارایی یا شبکه زیرساختی وارد می‌شود.

۲۷) تهدیدات درون‌زا [Insider threat]: به تهدیداتی اطلاق می‌گردد که در آن کارکنان یک مرکز زیرساختی یا شبکه‌های همکار آنها اعم از پیمانکاران و سایرین به‌صورت فردی یا شبکه‌ای، با همکاری یا هدایت عوامل بیگانه، از سطح دسترسی مجاز، دانش و اختیارات خود برای آسیب‌رساندن به آن مرکز استفاده نمایند، این موضوع می‌تواند شامل خسارت به تأسیسات، سیستم‌ها، سامانه‌ها، تجهیزات، کارکردها و فرآیندها (خرابکاری صنعتی) توقف فعّالیت‌های ضروری و یا اقدامات دیگری (صدمه زدن به مأموریت سازمان و منابع) باشد که مرکز را از ادامه ارائه خدمات خود بازمی‌دارد.

تذکر ـ در این نظام، الزامات فنّی مرتبط با تهدیدات درون‌زا صرفاً موضوعات فنّی مرتبط با خرابکاری صنعتی را شامل می‌شود، سایر موارد مرتبط با این موضوع در سایر اسناد ارائه خواهد شد.

۲۸ ) آسیب‌پذیری سایبری: هر نوع ضعف، نقص و عیب موجود در یک دارایی سایبری که قابلیت فعّال شدن تهاجم و یا جنگ سایبری را در قالب پیاده‌سازی تهدیدات سایبری داشته باشد.

۲۹) هوشمندسازی: به‌کارگیری ابزارها و روش‌های فنی و اطلاعاتی (هرگونه ارتباط بین افراد، فرآیند‌ها و سیستم‌ها) جهت تسهیل فعّالیت‌ها، حصول اطمینان از عملکرد صحیح و شتاب‌ بخشیدن به اجرای دقیق، تجزیه‌و‌تحلیل و پیش‌بینی عمیق عملکردهای زیرساختی و بهره‌برداری حداکثری از خدمات حوزه فناوری اطلاعات در تبدیل دارایی‌های غیرهوشمند به هوشمند را هوشمندسازی می‌گویند.

۳۰) آمادگی: مجموعه تدابیر و اقداماتی است که ظرفیّت زیرساخت و دستگاه‌های اجرایی مسئول را برای پاسخ موثّر به حوادث و سوانح ناشی از تهدیدات پایه زیرساختی افزایش می‌دهد به‌طوری‌که خسارات انسانی و مادی ناشی از آن را به حداقل می‌رساند.

ماده ۲ ـ اسناد بالادستی

۱) سیاست‌های کلّی نظام در موضوع پدافند غیرعامل

۲) قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور

۳) اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور

۴) بند ۲۴ سیاست‌های کلّی برنامه پنج‌ساله هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران

۵ ) بند پ ماده ۱۰۶ و ماده ۱۰۹ برنامه پنج‌ساله ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران

۶) ماده ۵۸ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور

۷) ماده ۲۳ قانون الحاق برخی مواد مقرّرات مالی دولت

۸) آئین‌نامه اجرایی ماده ۳۴ قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور (نظام فنی و اجرایی یکپارچه کشور) مصوّب ۱۴۰۰/۰۲/۰۵

۹) طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور ـ مصوبه شماره ۲۳۰۱ مورخ ۱۴۰۱/۰۷/۲۰ کمیته دائمی

ماده ۳ ـ هدف

ایجاد نظامی مدوّن و یکپارچه شامل الزامات، ضوابط و مقرّرات به منظور اجرا و پیاده‌سازی طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌های کشور، در سطوح فنّی و تخصصی برای دستیابی به اهداف زیر:

۱ ـ تعیین معیارها و شاخص‌های فنّی و تخصصی برای اجرای طرح حفاظت از زیرساخت‌ در کشور

۲ ـ استانداردسازی فرآیند تهیه و تدوین مطالعات طرح‌های پدافند غیرعامل مراکز زیرساختی در کشور

۳ ـ تدقیق و تسهیل روابط و تعاملات میان سازمان و دستگاه‌های متولّی راهبری زیرساخت‌های با اهمیت کشور

ماده ۴ ـ قلمرو اجرا

مراکز زیرساختی با اهمیت کشور در مراحل پیدایش، مطالعه، طراحی، اجرا و بهره‌برداری در دستگاه‌های اجرایی (موضوع ماده ۵ قانون مدیریت خدمات کشوری) و سازمان‌های نیروهای مسلح و مراکز زیرساختی با اهمیت کشور در بخش خصوصی

ماده ۵ ـ ساختارهای اجرایی

الف) سطح راهبردی و سیاست‌گذاری

به منظور هدایت، سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و ایجاد هم‌گرایی، هم‌افزایی، مدیریت هماهنگ و رفع تعارض در راهبری و اجرای الزامات حفاظت از زیرساخت‌ در حوزه‌های کلیدی کشور “شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت” با عضویت اشخاص زیر تشکیل می‌شود:

سازمان پدافند غیرعامل کشور (رئیس شورا)

وزارتخانه‌های نیرو، نفت، ارتباطات و فناوری اطلاعات، کشور، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، جهاد کشاورزی، دفاع و پشتیبانی ن.م، راه و شهرسازی و اطلاعات (سازمان حراست کل کشور)

سازمان برنامه و بودجه کشور

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

معاونت طرح‌ریزی و نظارت فنی سازمان (دبیر شورا)

و سایر دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط بنا به موضوع

وظایـف شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت عبارت است از:

تعیین خط‌مشی‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌های کلان و مشترک در موضوع حفاظت از زیرساخت‌ها

راهبری پیاده‌سازی طرح راهبردی حفاظت از زیرساخت‌ها در کشور

هماهنگ‌سازی و هم‌افزایی بین دستگاهی در راستای ارتقاء تاب‌آوری ملّی

ایجاد هماهنگی و مشارکت موثّر در دستگاه‌های متولّی حوزه‌های با اهمیت در اجرای طرح‌های مشترک حفاظت از زیرساخت و رفع تعارض فی‌مابین

اشتراک اطلاعاتی و تعیین اولویت تهدیدات زیرساختی در حوزه‌های با اهمّیت در کشور

واپایش و نظارت بر وضعیت آمادگی و ارتقاء آن در زیرساخت‌‌های کشور

اولویت‌بندی و پیش‌بینی تأمین منابع مالی برای طرح‌های حفاظت از زیرساخت در کشور

تبصره ـ شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت در سطح معاونین روسای دستگاه‌های اجرایی (معاون وزیر) برگزار می‌گردد.

ب) سطح عملیاتی

به منظور ارتقاء تاب‌آوری، ایجاد هم‌‌افزایی عملیاتی و مدیریت پیامد ناشی از حادثه/تهدید در جهت مصونیّت و حصول اطمینان از اجرای الزامات حفاظت از زیرساخت در مراکز زیرساختی “مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت” با عضویت اشخاص زیر تشکیل می‌شود:

سازمان پدافند غیرعامل کشور (رئیس مرکز)

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی ایران

معاونت اطلاعات و عملیات سازمان (دبیر مرکز)

مرکز فرماندهی و کنترل سازمان

قرارگاه‌ ذی‌ربط پدافند غیرعامل کشور متناسب با موضوع

و نماینده حراست سایر دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط بنا به موضوع

وظایـف مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت عبارت است از:

رصد، پایش، تشخیص، هشدار و برآورد تهدیدات و مخاطرات در مراکز زیرساختی با اهمّیت کشور

سازمان‌دهی سامانه فرماندهی و کنترل حوزه عملیاتی حفاظت از زیرساخت

هدایت، راهبری و نظارت بر طرح‌ریزی، آموزش، تمرین، رزمایش و آمادگی ملّی

راهبری و نظارت بر مصون‌سازی مراکز زیرساختی با اهمّیت کشور

مدیریت، کاهش و کنترل پیامدهای ناشی از تهدیدات در مراکز زیرساختی با اهمّیت کشور

طرح‌ریزی، هدایت و راهبری اجرای عملیات مقابله و پاسخ در شرایط اضطراری

اشتراک اطلاعاتی در خصوص تهدیدات و مخاطرات و آسیب‌پذیری‌های زیرساختی بین دستگاه‌ها

تبصره ۱ ـ این مرکز در دستگاه‌های دارای مراکز زیرساختی با اهمیت و در استان‌ها و شهرها، سازمان‌دهی، تشکیل و راهبری گردیده و با مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت در سازمان ارتباط برقرار می‌کند.

تبصره ۲ ـ مرکز فرماندهی و کنترل سازمان برابر شرح وظایف مشخص در مصوبه شماره ۸۰۴ کمیته دائمی اقدام می‌کند.

تبصره ۳ ـ مدیرکل پدافند غیرعامل دستگاه‌های فوق، موظف به شرکت در جلسات مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت می‌باشند.

ج) سطح فنّی

به منظور تدوین، تصویب، روزآمدسازی، بررسی، ارزیابی و نظارت بر اعمال مقرّرات و ضوابط فنّی مرتبط با موضوع حفاظت از زیرساخت‌، “مرکز تنظیم مقرّرات حفاظت از زیرساخت” با عضویت اشخاص زیر تشکیل می‌شود:

رئیس سازمان پدافند غیرعامل (رئیس مرکز)

رئیس دفتر مقرّرات ملی ساختمان وزارت راه و شهرسازی

معاون فنی/ رئیس امور نظام فنی و اجرایی، مشاورین و پیمانکاران سازمان برنامه و بودجه کشور

معاون تدوین و ترویج استاندارد سازمان ملّی استاندارد کشور

رییس مؤسسه استاندارد دفاعی و صنعتی وزارت دفاع

رئیس مجتمع پدافند غیرعامل دانشگاه صنعتی مالک اشتر

رئیس دانشکده پدافند غیرعامل دانشگاه جامع امام حسین (ع)

دو نفر از اعضای هیئت‌علمی مرتبط با موضوع با انتصاب توسط رئیس سازمان

معاون فنی دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط بنا به موضوع

معاون طرح‌ریزی و نظارت فنی سازمان (دبیر مرکز)

معاون آموزش و پژوهش سازمان

رئیس مرکز مطالعات و تدوین آئین‌نامه‌های فنی مهندسی سازمان

وظایف مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت عبارت است از:

تدوین، تولید و به‌روزرسانی محتوای فنی مقرّرات، الزامات، ضوابط و استانداردهای حفاظت از زیرساخت

تعیین شاخص‌ها، معیارها، الزامات و ملاحظات فنّی تخصصی حفاظت از زیرساخت

تدوین دستورالعمل‌ها و بازبینه‌های ارزیابی تخصصی حفاظت از زیرساخت

بررسی، ارزیابی و اصلاح مقرّرات، اصول، ضوابط و استانداردهای فنی حفاظت از زیرساخت

تصویب و ابلاغ مقررات، اصول، ضوابط و استانداردهای فنی حفاظت از زیرساخت و نظارت بر اجرای آن

تشکیل کارگروه‌های فنّی حفاظت از زیرساخت در حوزه‌های تخصصی

پشتیبانی فنّی تخصصی از شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت

ایجاد وحدت رویه در تدوین، ارزیابی و تصویب ضوابط فنّی حفاظت از زیرساخت در کشور

تبصره ـ مصوبات مرکز تنظیم مقررات حفاظت از زیرساخت، توسط رئیس سازمان ابلاغ می‌شود.

ماده ۶ ـ فرآیند اقدامات حفاظت از زیرساخت

این بخش به تبیین فرآیند اقدامات حفاظت از زیرساخت در قالب گام‌های زیر؛ شامل انجام مطالعات، تجزیه و تحلیل و ارائه راهکارها، تدوین طرح‌های عملیاتی، اجرا و نظارت بر پیاده‌سازی آنها در طرح‌های توسعه‌ای مراکز زیرساختی جدید و در حال بهره‌برداری می‌پردازد؛ به همین منظور برای انجام خدمات مطالعه و طراحی توسط مهندسین مشاور ذیصلاح با رویکرد حفاظت از زیرساخت، رئوس اقدامات و مراحل اجرایی این موضوع در قالب اقدامات زیرساختی (گام اول و دوم) و عملیاتی (گام سوم) به شرح زیر پیش‌بینی شده است. لازم به ذکر است در کلیه مراحل، فرایند انجام خدمات تا تدوین جزئیات و نقشه‌های اجرایی ادامه خواهد داشت.

مرحله ۱) مطالعات توجیهی و مکان‌یابی

۱ ـ گردآوری اطلاعات، شناخت اجزا و ابعاد طرح

۲ ـ بررسی، مطالعه و انتخاب مقیاس طرح

۳ ـ ارزیابی و سطح‌بندی مرکز

۴ ـ بررسی گزینه‌های مکان‌یابی

۵ ـ بررسی سناریوهای تهدید دشمن در هر گزینه

۶ ـ بررسی آسیب‌پذیری گزینه‌ها در برابر تهدیدات با احتمال بیشتر

۷ ـ آنالیز ریسک و مقایسه گزینه‌ها از دیدگاه پدافند غیرعامل

۸ ـ پیشنهاد گزینه برتر طرح

مرحله ۲) ارزیابی دارایی‌ها

۱ ـ شناسایی ماهیّت دارایی (فیزیکی، انسانی، سایبری، معنوی و ترکیبی)

۲ ـ شناسایی کارکرد دارایی

۳ ـ شناسایی و تعیین نوع و درجه وابستگی و وابستگی متقابل دارایی

۴ ـ شناسایی مخاطرات دارایی (بر اساس سطح و شدت خطرزایی)

۵ ـ شناسایی هوشمندی دارایی

۶ ـ شناسایی سلّولی و سیستمی بودن دارایی

۷ ـ تعیین درجه حسّاسیت دارایی

مرحله ۳) ارزیابی و برآورد تهدیدات

۱ ـ بررسی و توصیف تهدیدات

۲ ـ برآورد تهدیدات

۳ ـ برآورد جذابیت هدف از منظر دشمن

۴ ـ غربال‌گری، تجزیه و تحلیل تهدیدات

۵ ـ تعیین تهدیدات پایه و مبنا

۶ ـ تعیین سناریوی پایه تهدید

۷ ـ شناسایی و انتخاب سلاح معیار تهدید

مرحله ۴) برآورد و ارزیابی آسیب‌پذیری‌ها

۱ ـ بررسی و تعیین نوع و سطح آسیب‌پذیری‌ها

۲ ـ بررسی و تعیین اندرکنش تهدید و آسیب‌پذیری

۳ ـ تجزیه و تحلیل آسیب‌پذیری

۴ ـ تعیین آسیب‌پذیری پایه (تعیین درجه آسیب محتمل)

۵ ـ تعیین آستانه آسیب‌پذیری قابل پذیرش

مرحله ۵) بررسی و ارزیابی پیامدها

۱ ـ تعریف و دسته‌بندی پیامدهای اوّلیه، ثانویه، … و نهایی

۲ ـ بررسی و مطالعه نوع تخریب (آبشاری، دومینویی، سلّولی)

۳ ـ برآورد شدّت، وسعت و مانایی پیامد

۴ ـ ارزیابی شدّت، وسعت پیامد

۵ ـ اقدامات کنترل، مدیریت و کاهش پیامدها

مرحله ۶) بررسی، ارزیابی و مدیریت ریسک

۱ ـ شناسایی و ارزیابی مخاطرات

۲ ـ تعیین شدّت مخاطرات

۳ ـ برآورد و تحلیل میزان، نوع و محل ریسک

۴ ـ تعریف ریسک قابل قبول و راهکارهای کاهش آن

در طرح‌های توسعه‌ای مراکز جدید ضرورت دارد پس از ارائه راهکارها، جزئیات تهیه‌شده در نقشه‌های اجرایی قرار گیرد و در مراکز در دست بهره‌برداری پس از ارائه راهکارها، جزئیات مربوطه اجرا و پیاده‌سازی می‌شوند.

مرحله ۱) تهیه و تدوین طرح‌های عملیاتی

۱ ـ طرح پاسخ اضطراری به حوادث و تهدیدات

۲ ـ طرح تضمین و تسهیل تداوم کارکردهای اساسی و بازیابی

۳ ـ طرح ارتقاء تاب‌آوری

۴ ـ طرح کاهش آسیب‌پذیری

۵ ـ طرح بهینه‌سازی وابستگی و وابستگی متقابل

۶ ـ طرح ارزیابی و ارتقاء آمادگی‌های زیرساختی

مرحله ۲) اجرا و پیاده‌سازی

۱ ـ اجرا و پیاده‌سازی طرح‌های عملیاتی

۲ ـ بازخوردگیری، اصلاح نواقص و اشکالات و به‌روزرسانی طرح‌ها

مرحله ۳) نظارت بر اجرا

۱ ـ اجرای نظارت

۲ ـ احصاء اشکالات و ایرادات اجرایی

۳ ـ ارائه گزارش

مرحله ۴) به‌روزرسانی و ارزیابی مجدد اقدامات

۱ ـ بررسی و برآورد به‌روز تهدیدات

۲ ـ بررسی اندرکنش تهدیدات روزآمد شده و اقدامات لازم

۳ ـ احصاء نواقص، اشکالات و آسیب‌پذیری‌های طرح نسبت به تهدیدات

۴ ـ تهیه و اجرای راهکارهای اصلاحی

تبصره ۱ ـ فرایند نظارت در مراحل مطالعه، طراحی، ساخت و بهره‌برداری بر اساس “نظام نظارت بر طرح‌های حفاظت از زیرساخت” توسط مشاوران حقوقی/حقیقی صلاحیت‌دار پدافند غیرعامل انجام می‌شود.

تبصره ۲ ـ در کلیه مراکز زیرساختی ضرورت دارد طرح‌های پدافندی در خصوص حفاظت از مردم، حفاظت فیزیکی مرکز و نیروی انسانی ارائه و پیاده‌سازی شود.

تبصره ۳ ـ پس‌از‌تولید و ابلاغ استانداردهای ‌پدافند غیرعامل‌ متناسب با الزامات تخصصی حفاظت از زیرساخت دستگاه‌های اجرایی موظف به پیاده‌سازی آنها در مراکز زیرساختی و اخذ گواهی استاندارد پدافند غیرعامل می‌باشند.

ماده ۷ ـ تهیه و تدوین طرح‌های عملیاتی

در جهت مصون‌سازی، افزایش آمادگی، ارتقاء تاب‌آوری و اَمن‌سازی مراکز زیرساخت‌های با اهمّیت کشور، گام‌های اجرایی در تهیه و تدوین هریک از طرح‌های جامع عملیاتی پدافندی به شرح زیر می‌باشد:

۱) طرح پاسخ اضطراری به حوادث و تهدیدات زیرساختی

۱ ـ تعیین سطح شرایط اضطراری/بحران متناسب با نوع تهدید/حادثه

۲ ـ بررسی و برآورد سطح خسارت وارده (به مردم، نیروی انسانی، تجهیزات، تأسیسات و سایر)

۳ ـ به‌کارگیری ظرفیت‌های پیش‌بینی شده برای مقابله با تهدید/حادثه (مدیریت شرایط اضطراری)

۴ ـ سازمان‌دهی و به‌کارگیری تیم‌های عملیاتی ارزیابی امنیتی، امن‌سازی اضطراری و پاسخ به رخدادهای سایبری

۵ ـ بازیابی اولیه و حفظ سطح خدمات متناسب با سطح‌بندی مرکز

۶ ـ مستندسازی و ارائه گزارش‌ها

۷ ـ اجرای آموزش‌‌های دوره‌ای برای نیروی انسانی مرکز

۸ ـ طرح‌ریزی رزمایش پاسخ به شرایط اضطراری در مرکز

۹ ـ به‌روزرسانی طرح

۲) طرح تضمین و تسهیل تداوم کارکردهای اساسی و بازیابی

۱ ـ شناسایی مرکز زیرساختی و تعیین عملکردهای کلیدی آن

۲ ـ تعیین سطح تهدیدات و آسیب‌پذیری‌ها

۳ ـ برآورد سطح ریسک

۴ ـ تنظیم برنامه تداوم کارکردهای اساسی متناسب با میزان تقاضا و نیازها، ظرفیت و توان زیرساخت‌های جایگزین، امکان بازیابی، تعیین حداقل سطح کارکرد، راهکارهای کنترل‌کننده چالش‌ها، مدیریت و کاهش پیامدها و حداکثر مدت‌زمان اختلال زنجیره ناشی از حادثه/تهدید

۵ ـ تدوین ساختار، تعیین وظایف، پیش‌بینی و تأمین تجهیزات لازم

۶ ـ اجرای آموزش دوره‌ای طرح برای نیروی انسانی مرکز

۷ ـ پیاده‌سازی و اجرای طرح

۸ ـ طرح‌ریزی رزمایش تداوم کارکرد و بازیابی در مرکز

۹ ـ انجام فرآیند بازیابی زنجیره در حین حادثه/تهدید

۱۰ ـ اجرای فرآیند به‌روزرسانی و اصلاح برنامه تداوم کارکرد و بازیابی پس از وقوع تهدید یا حادثه

۳) طرح ارتقاء تاب‌آوری

۱ ـ شناسایی و ارزیابی تهدیدات و تعیین تهدید مبنا

۲ ـ پیش‌بینی ظرفیت‌های لازم برای ایجاد و ارتقاء آمادگی در برابر تهدید/حادثه

۳ ـ بررسی و ارزیابی میزان قابلیت جذب تنش ناشی از تهدید/حادثه (میزان مقاومت مرکز)

۴ ـ بررسی و ارزیابی ظرفیت‌های بازیابی و بازتوانی مرکز

۵ ـ بررسی و ارزیابی میزان اثرپذیری عملکرد مرکز ناشی از تهدید/حادثه

۶ ـ بررسی و ارزیابی قابلیت‌های تطبیق‌پذیری وضع موجود با شرایط اولیه عملکردی مرکز

۷ ـ ارائه راهکارهای لازم برای ارتقاء تاب‌آوری مرکز زیرساختی

۸ ـ به‌روزرسانی طرح

۴) طرح کاهش آسیب‌پذیری‌

۱ ـ بررسی و تعیین نوع و سطح آسیب‌پذیری‌ها

۲ ـ تعیین نوع تهدیدات مبتنی بر آسیب‌پذیری‌های موجود

۳ ـ بررسی و تعیین اندرکنش تهدید و آسیب‌پذیری

۴ ـ تجزیه و تحلیل آسیب‌پذیری

۵ ـ تعیین آسیب‌پذیری پایه (تعیین درجه آسیب محتمل)

۶ ـ تعیین آستانه آسیب‌پذیری قابل پذیرش

۷ ـ تولید سناریو و برنامه‌ریزی کاهش تأثیرپذیری

۸ ـ نظارت و کنترل بر کاهش آسیب‌پذیری

۹ ـ مستندسازی آسیب‌پذیری‌ها

۱۰ ـ ارزیابی، بازخورد و به‌روزرسانی طرح

۵) طرح بهینه‌سازی وابستگی و وابستگی‌های متقابل

۱ ـ بررسی ویژگی‌های وابستگی و تعیین نوع آن (درونی و بیرونی)

۲ ـ دسته‌بندی وابستگی‌ها (فیزیکی، جغرافیایی، سایبری و منطقی)

۳ ـ تعیین و بررسی درجه وابستگی دارایی‌ها و تأثیر آن بر عملکرد مرکز

۴ ـ بررسی پیامدهای ناشی از وابستگی و تعیین نوع تخریب

۵ ـ ارائه راهکار بهینه‌سازی وابستگی مبتنی بر نوع ارتباطات (درونی و بیرونی)

۶ ـ به‌روزرسانی طرح

۶) طرح ارزیابی و ارتقاء آمادگی‌های زیرساختی

۱ ـ تهیه و تصویب طرح رزمایش

۲ ـ سازمان‌دهی ساختارها، ظرفیت‌ها، نیروی انسانی و تقسیم‌کار لازم برابر طرح مصوب شده

۳ ـ تأمین تجهیزات طرح رزمایش

۴ ـ آموزش عمومی و تخصصی نیروهای رزمایش

۵ ـ تمرین و مهارت‌افزایی

۶ ـ اجرای رزمایش

۷ ـ ارزیابی، بازخورد و اصلاح طرح

۷) طرح حفاظت از مردم و نیروی انسانی در مراکز زیرساختی

الف ـ حفاظت از مردم

۱ ـ تعیین محدوده ایمنی برای استقرار مراکز سکونتگاهی در اطراف مراکز

۲ ـ اعلام فوری و هشدار وضعیت اضطراری به مراجع ذی‌ربط پس از وقوع حادثه/تهدید

۳ ـ حفظ حداکثری آرامش و ایجاد امنیت با به کارگیری ظرفیّت‌های انتظامی در زمان وقوع تهدید/حادثه

۴ ـ آموزش عمومی به مردم برای پیشگیری از شدت حادثه/تهدید با همکاری دستگاه‌های ذی‌ربط

۵ ـ برگزاری رزمایش‌های سالانه

۶ ـ ارزیابی اثربخشی اقدامات حفاظت از مردم و به‌روزرسانی طرح

تبصره ـ تمام مراکز زیرساختی موظفند مبتنی بر شدّت و سطح پیامدهای احتمالی ناشی از وقوع تهدید یا حادثه در آنها، حریم ایمنی، امنیتی و حفاظتی برای استقرار مراکز سکونتگاهی در مجاورت خود را مشخص و پس از تأیید سازمان به ذی‌نفعان اطلاع‌رسانی نمایند.

ب ـ حفاظت از نیروی انسانی در مرکز

۱ ـ شناسایی و ارزیابی نیروی انسانی موجود (کارکنان، مراجعین، پیمانکاران) در مرکز

۲ ـ شناسایی ریسک متوجه نیروی انسانی متناسب با نوع شغل و محل فعّالیت آنها

۳ ـ پیش‌بینی و طراحی ظرفیت‌های لازم در مرکز جهت حفاظت از نیروی انسانی (نقاط امن، پناهگاه، اسکان اضطراری و مانند آن) متناسب با جانمایی تأسیسات و تجهیزات پرخطر در سایت مرکز

۴ ـ پیش‌بینی و تأمین امکانات و تجهیزات حفاظت از نیروی انسانی در شرایط تهدید/حادثه

۵ ـ پیش‌بینی تضمین جبران خسارت (بیمه عمر، بیمه حوادث، بیمه مسئولیت و سایر) در صورت وقوع حادثه/تهدید

۶ ـ آموزش و تمرین طرح تهیه شده و برگزاری رزمایش‌های سالانه

۷ ـ ارزیابی اثربخشی اقدامات حفاظت از نیروی انسانی و به‌روزرسانی طرح

۸) طـرح حفاظت فیزیکی مراکز زیرساختی

۱ ـ شناسایی دارایی‌های مرکز

۲ ـ ارزیابی و درجه‌بندی دارایی‌ها

۳ ـ تعیین نقاط کلیدی و گره‌های اصلی در فرآیند و تعیین جذابیت هدف

۴ ـ حیطه‌بندی امنیتی و تعیین محدوده‌های مجاز دسترسی متناسب با درجه اهمیت دارایی‌ها

۵ ـ پیش‌بینی و به‌کارگیری تجهیزات و سامانه‌های حفاظت فیزیکی متناسب با ارزش دارایی با لایه‌های انسانی، مهندسی، مکانیکی و سایبری هوشمند

۶ ـ ارزیابی اثربخشی اقدامات حفاظتی و به‌روزرسانی طرح

تذکر ۱ ـ در تهیه طرح‌های عملیاتی مراکز زیرساختی رعایت الزامات عمومی مندرج در دستورالعمل شماره ۰۱۰۲ ـ ث مهرماه ۱۴۰۲ سازمان، مورد تأکید است.

تذکر ۲ ـ دستگاه‌های اجرایی در تهیه طرح‌های عملیاتی، رؤس گام‌های فوق را مدنظر قرار داده و متناسب با مأموریت هریک از مراکز زیرساختی، در صورت لزوم، آنها را تکمیل کنند.

تذکر ۳ ـ دستگاه‌های متولی راهبری مراکز حیاتی و حساس موظفند طرح‌های عملیاتی مراکز خود را هر ۴ سال یک‌بار مبتنی بر روند تهدیدات آتی با هماهنگی سازمان به‌روز‌رسانی کنند.

ماده ۸ ـ تهیه و تدوین طرح‌های جامع حفاظت از زیرساخت

الف ـ طرح جامع موضوعی [Sector Specific Plan (SSP)]

به منظور دستیابی به پایداری و تاب‌آوری ملّی و همچنین خدمات‌رسانی بی‌وقفه به مردم، ضرورت دارد در سطح راهبردی طرح‌های جامع موضوعی در حوزه‌های با اهمّیت کشور از منظر پدافند غیرعامل مورد توجّه و مطالعه قرار گیرند؛ گام‌های اجرایی در تهیه و تدوین این طرح‌ها به شرح زیر است:

۱) شناخت و ارزیابی

۱ ـ شناخت کلی از موضوع و دامنه تأثیر آن

۲ ـ شناخت مأموریت، سیاست‌ها، الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل در موضوع موردنظر

۳ ـ گردآوری و بررسی اسناد (سیاست‌های کلان، برنامه‌های توسعه‌ای، اسناد راهبردی داخلی و خارجی، سند چشم‌انداز، معاهدات و قوانین بین‌المللی و سایر) فرادستی و فرودستی مرتبط با موضوع

۴ بررسی مطالعات موجود مرتبط (داخلی و خارجی)

۵ ـ مطالعات تکمیلی با هدف تبیین اهداف و انتظارات پدافند غیرعامل در موضوع موردنظر

تذکر ـ قبل از ورود به مرحله بعد لازم است مشاور نتیجه مرحله شناخت و ارزیابی را ارائه و نظر سازمان را دریافت کند.

۲) محیط‌شناسی

۱ ـ شناخت و ارزیابی تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های ملّی (در موضوع موردنظر)

۲ ـ بررسی چالش‌های اساسی کشور (در موضوع موردنظر)

۳ ـ بررسی پیشران‌های اساسی کشور (در موضوع موردنظر)

۳) تدوین راهبردها

۱ ـ ارائه اهداف کلان و چشم‌انداز ملی (در موضوع موردنظر)

۲ ـ ارائه سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌های کلان موضوعی

۳ ـ ارائه نقشه راه پدافند غیرعامل (در موضوع موردنظر)

۴ ـ الزامات تحقّق و زمان‌بندی دستیابی به اهداف

ب ـ طرح جامع بخشی

طرح‌های جامع بخشی یکی از انواع طرح‌های موضوعی حفاظت از زیرساخت است که در سطح عملیاتی متناسب با مأموریت دستگاه‌های اجرایی کشور ذیل هر یک از حوزه‌های با اهمّیت تهیه می‌شوند؛ گام‌های اجرایی در تهیه و تدوین این طرح‌ها به شرح زیر می‌باشد:

۱) محیط‌شناسی

۱ ـ بررسی گروداران و ذینفعان بخش (در ارتباط با سایر بخش‌های وابسته به آن)

۲ ـ شناخت مراکز و دارائی‌های با اهمیت بخش (دسته‌بندی و سطح‌بندی)

۳ ـ شناخت و ارزیابی تهدیدات مؤثر بر عملکرد بخش (دسته‌بندی و تعیین تهدید مبنا)

۴ ـ شناخت و ارزیابی آسیب‌پذیری‌های بخش (ذاتی، سیستمی و سایر) و تعیین میزان وابستگی و اندرکنش با سایر بخش‌ها

۵ ـ شناخت، دسته‌بندی و ارزیابی پیامدها (پیامدهای احتمالی اختلال در عملکرد بخش)

۶ ـ بررسی و شناسایی ریسک‌های بخشی

۷ ـ مدیریت ریسک و راهکارهای آن

۲) تدوین راهبردهای بخشی

۱ ـ ارائه اهداف کلان و چشم‌انداز حاکم بر بخش

۲ ـ ارائه سیاست‌ها، راهبردها و برنامه‌های کلان بخشی در راستای برنامه توسعه کشور

۳ ـ بررسی و ارزیابی اثربخشی اقدامات

۳) ارائه الگوی بومی پدافند غیرعامل بخش

۱ ـ ارائه طرح‌های عملیاتی مرتبط با بخش

۲ ـ اولویت‌های تحقیق و توسعه‌بخشی

تذکر ۱ ـ دستگاه‌های اجرایی در تهیه طرح‌های جامع موضوعی و بخشی، رؤس گام‌های فوق را مدنظر قرار داده و در صورت لزوم، آنها را تکمیل کنند.

تذکر ۲ ـ طرح‌های جامع موضوعی و بخشی متناسب با برنامه‌های پنج‌ساله توسعه کشور، هر ۵ سال یک‌بار مبتنی بر روند تهدیدات آتی با هماهنگی سازمان به‌روز‌رسانی می‌شوند.

ماده ۹ ـ الزامات فنّی

به‌منظور اثربخشی اقدامات، مشارکت ذینفعان و هم‌افزایی بخش‌های فنّی در تهیه طرح‌های حفاظت از زیرساخت و ارتقاء سطح کیفی خدمات پدافند غیرعامل و همچنین تدوین معیارها و شاخص‌های ارزیابی فنّی برای طرح‌های زیرساختی در کشور، دستگاه‌های متولّی مراکز زیرساختی با اهمّیت موظّفند الزامات فنّی زیر را در مراحل طراحی، اجرا و بهره‌برداری از دارایی‌های مراکز خود پیاده‌سازی و اجرا نمایند.

۱) درجه‌بندی دارایی

برای درجه‌بندی دارایی‌های مراکز زیرساختی ضرورت دارد متناسب با ویژگی‌های خاص هر مرکز و اهمّیت آن، مؤلفه‌های ماهیّت، هوشمندی، کارکرد، وابستگی، سیستمی یا غیرسیستمی بودن و خطرزایی نیز مدنظر قرار گیرند. برای درک بهتر از مفهوم درجه‌بندی دارایی برای هریک از مراکز زیرساختی، راهنمای درجه‌بندی دارایی‌ها توسط سازمان تهیه و ابلاغ می‌گردد.

۲) وابستگی متقابل

الزام ۱ ـ مراکز زیرساختی حیاتی با سطح بدون پیامد سیستمی از وابستگی متقابل و تأکید بر حذف حداکثری درجه بیشینه منحصربفرد (حذف حداکثری قطب منحصربفرد) حذف هرگونه وابستگی بر اساس مرکزیت مسیرهای مستقیم و افزایش ۸۵ درصدی به بالای سطح خوشه‌بندی در دارایی‌های اصلی (درجه ۱ و ۲) طراحی و اجرا شود.

الزام ۲ ـ مراکز زیرساختی حساس با سطح بسیار محدود پیامد سیستمی از وابستگی متقابل و تأکید بر حذف حداکثری درجه بیشینه منحصربفرد (حذف حداکثری قطب منحصربفرد) حذف حداکثری وابستگی بر اساس مرکزیت مسیـرهای مستقیم و افزایش ۶۰ درصدی به بالای سطح خوشه‌بنـدی در دارایی‌های اصلی، طراحی و اجرا گردد.

الزام ۳ ـ مراکز زیرساختی مهم با سطح بهینه پیامد سیستمی از وابستگی متقابل و تأکید بر حذف بهینه درجه بیشینه منحصربه‌فرد (حذف بهینه قطب منحصربفرد)، حذف بهینه وابستگی بر اساس مرکزیت مسیرهای مستقیم و افزایش ۴۵ درصدی به بالای سطح خوشه‌بندی در دارایی‌های اصلی، طراحی و اجرا گردد.

الزام ۴ ـ مراکز زیرساختی قابل حفاظت می‌بایست با سطح قابل قبول پیامد سیستمی از وابستگی متقابل و تأکید بر حذف حداقلی درجه بیشینه منحصربفرد (حذف حداقلی قطب منحصربفرد) نگهداشت قابل قبول وابستگی بر اساس مرکزیت مسیرهای مستقیم و نگهداشت حداقل ۲۰ درصدی سطح خوشه‌بندی در دارایی‌های اصلی، طراحی و اجرا گردد.

۳) سیستمی و شبکه‌ای

روابط سیستمی و شبکه‌ای در مراکز زیرساختی متناسب با سطح اهمّیت آنها باید به نحوی طراحی گردد که:

الزام ۱ ـ مراکز زیرساختی حیاتی از درجه وابستگی حداقلی با نوع ارتباط سیستمی درهم‌تنیده کامل و قابلیت مورد انتظار کارکرد در ارائه خدمات کلیدی به صورت پایدار و مستمر برخوردار باشند.

الزام ۲ ـ مراکز زیرساختی حساس از درجه وابستگی حداقلی با نوع ارتباط سیستمی درهم‌تنیده کامل و قابلیت مورد انتظار کارکرد در ارائه خدمات کلیدی برخوردار باشند.

الزام ۳ ـ مراکز زیرساختی مهم از درجه وابستگی قابل قبول با نوع ارتباط سیستمی درهم‌تنیده بخشی و قابلیت مورد انتظار کارکرد در ارائه خدمات ضروری برخوردار باشند.

الزام ۴ ـ مراکز زیرساختی قابل حفاظت از درجه وابستگی قابل قبول با نوع ارتباط سیستمی درهم‌تنیده بخشی و قابلیت مورد انتظار کارکرد در ارائه خدمات لازم برخوردار باشند.

* درجه وابستگی به‌صورت بهینه‌شده و مبتنی بر طیف لیکرت تعریف گردد.

۴) سایبری

به کارگیری الزامات سایبری در مراکز زیرساختی متناسب با سطح اهمّیت آنها باید به نحوی باشد که:

الزام ۱ ـ مراکز زیرساختی حیاتی به‌صورت آسیب‌ناپذیر سایبری با معماری شبکه مبتنی بر متدولوژی دفاع در عمق، دفاع لایه به لایه، اصل اعتماد صفر، هوشمندسازی بسیار محدود، بومی و امن (حتی‌المقدور بدون هوشمند‌سازی)، با کارکرد سلولی مستقل از ساختار هوشمند و به‌صورت موازی با اولویت فرمان دستی با هدف ارائه خدمات کلیدی طراحی و اجرا گردند.

الزام ۲ ـ مراکز زیرساختی حساس برخوردار از ذات سایبری مستحکم با معماری شبکه مبتنی بر متدولوژی دفاع در عمق، دفاع لایه به لایه، اصل اعتماد صفر، هوشمندسازی بومی و امن با کارکرد سلولی مستقل از ساختار هوشمند و به‌صورت موازی با اولویت فرمان دستی با هدف ارائه خدمات کلیدی طراحی و اجرا گردند.

الزام ۳ ـ مراکز زیرساختی مهم با حداقل آسیب‌پذیری سایبری ممکن و معماری شبکه مبتنی بر متدولوژی دفاع در عمق، دفاع لایه به لایه، اصل اعتماد صفر، هوشمندسازی آزموده شده و به‌صورت موازی با اولویت فرمان دستی با هدف ارائه خدمات ضروری طراحی و اجرا گردند.

الزام ۴ ـ مراکز زیرساختی قابل حفاظت با حداقل آسیب‌پذیری قابل قبول سایبری و معماری شبکه مبتنی بر متدولوژی دفاع در عمق، دفاع لایه به لایه، هوشمندسازی ایمن و به‌صورت موازی با اولویت فرمان دستی با هدف ارائه خدمات لازم طراحی و اجرا گردند.

۵) مدیریت مخاطرات

الف) در مرحله طراحی

در این مرحله، مدیریت مخاطرات در مراکز زیرساختی دارای پتانسیل خطر با پیامد گسترده [As Low As Reasonably Practicable (ALARP)] الزامات زیر پیاده‌سازی می‌شود:

الزام ۱ ـ مراکز زیرساختی حیاتی برای بدترین سناریو در جهت دستیابی به سطح ایمنی حداکثری با رویکرد حذف/کنترل کامل عامل خطر در تمامی اجزای پرخطر، سطح حفاظتی و امنیتی حداکثری و عدم پذیرش هرگونه ریسک طراحی گردند.

الزام ۲ ـ مراکز زیرساختی حساس برای بدترین سناریو در جهت دستیابی به سطح ایمنی حداکثری با رویکرد حذف/کنترل کامل عامل خطر در تمامی اجزای پرخطر، سطح حفاظتی و امنیتی حداکثری و قبول ریسک حداقلی طراحی گردند.

الزام ۳ ـ مراکز زیرساختی مهم برای محتمل‌ترین سناریو در جهت دستیابی به سطح ایمنی حداقلی با رویکرد حذف/کنترل نسبی عامل خطر در اجزای با پتانسیل خطر بالا، سطح حفاظتی و امنیتی حداقلی و قبول ریسک نسبی طراحی گردند.

الزام ۴ ـ مراکز زیرساختی قابل حفاظت برای محتمل‌ترین سناریو در جهت دستیابی به سطح ایمنی حداقلی با رویکرد حذف/کنترل بهینه عامل خطر در اجزای با پتانسیل خطر بالا، سطح حفاظتی و امنیتی حداقلی و قبول ریسک بهینه طراحی گردند.

* سطح پذیرش تعریف‌شده برای ریسک مبتنی بر طیف لیکرت تعریف گردد.

ب) در مرحله بهره‌برداری (عملیات)

در این مرحله، اقدامات مرتبط با مدیریت مخاطرات در زیرساخت‌های دارای پتانسیل خطر با در رعایت الزامات زیر پیاده‌سازی می‌شود:

الزام ۱ ـ مراکز زیرساختی حیاتی با ایجاد و پیاده‌سازی ساختار فرماندهی حادثه و اجرای کامل طرح مدیریت ایمنی فرآیند، بدون قبول ریسک از قابلیت پاسخ سریع و فوری به شرایط اضطراری برخوردار باشند.

الزام ۲ ـ مراکز زیرساختی حساس با ایجاد و پیاده‌سازی ساختار فرماندهی حادثه و اجرای کامل طرح مدیریت ایمنی فرآیند، با قبول ریسک حداقلی از قابلیت پاسخ سریع و فوری به شرایط اضطراری برخوردار باشند.

الزام ۳ ـ مراکز زیرساختی مهم با راه‌اندازی مرکز کنترل شرایط اضطراری و اجرای طرح مدیریت ایمنی فرآیند در بخش‌های دارای پتانسیل خطر، با قبول ریسک نسبی از قابلیت پاسخ نسبی به شرایط اضطراری برخوردار باشند.

الزام ۴ ـ مراکز زیرساختی قابل حفاظت با راه‌اندازی مرکز کنترل شرایط اضطراری و اجرای طرح مدیریت ایمنی فرآیند در بخش‌های دارای پتانسیل خطر، با قبول ریسک بهینه از قابلیت پاسخ بهینه به شرایط اضطراری برخوردار باشند.

[Incident Command System (ICS)]

[Process Safety Management (PSM)]

* سطح پذیرش تعریف‌شده برای ریسک مبتنی بر طیف لیکرت تعریف گردد.

۶) رصد و پایش تهدیدات و آسیب‌پذیری

رصد و پایش تهدیدات و آسیب‌پذیری در مراکز زیرساختی متناسب با سطح اهمّیت آنها باید به نحوی باشد که:

الزام ۱ ـ در مراکز زیرساختی حیاتی، تهدیدات اثرگذار مستقیم هر سه ماه یک‌بار و تهدیدات با حیطه اثر غیرمستقیم نیز هر شش ماه یک‌بار احصاء و پایش گردد. این مراکز باید به‌صورت کامل به سامانه‌های رصد و پایش برخط متصل باشند. آسیب‌پذیری‌ها نیز هر سه ماه یک‌بار پایش و بر اساس نوع، اندازه، احتمال وقوع و پیامد، ارزیابی، درجه‌بندی و اندازه‌گیری شوند.

الزام ۲ ـ در مراکز زیرساختی حساس، تهدیدات اثرگذار مستقیم به‌صورت شش ماه یک‌بار و تهدیدات با حیطه اثر غیرمستقیم نیز هر سال یک‌بار احصاء و پایش گردد. این مراکز باید به‌صورت بهینه به سامانه‌های رصد و پایش برخط متصل باشند. آسیب‌پذیری‌ها نیز هر شش ماه یک‌بار پایش و بر اساس نوع، اندازه، احتمال وقوع و پیامد، ارزیابی، درجه‌بندی و اندازه‌گیری شوند.

الزام ۳ ـ در مراکز زیرساختی مهم، تهدیدات اثرگذار مستقیم و غیرمستقیم هر سال یک‌بار احصاء و پایش گردد. این مراکز باید به‌صورت بهینه در خدمات ضروری به سامانه‌های رصد و پایش برخط متصل باشند. آسیب‌پذیری‌ها نیز هر سال یک‌بار پایش و بر اساس نوع، اندازه، احتمال وقوع و پیامد، ارزیابی، درجه‌بندی و اندازه‌گیری شوند.

الزام ۴ ـ در مراکز زیرساختی قابل حفاظت، تهدیدات اثرگذار مستقیم به‌صورت سالی یک‌بار و تهدیدات با حیطه اثر غیرمستقیم نیز هر دو سال یک‌بار احصاء و پایش گردد. این مراکز باید به‌صورت حداقلی در خدمات ضروری به سامانه‌های رصد و پایش برخط متصل باشند. آسیب‌پذیری‌ها نیز هرسال یک‌بار پایش و بر اساس نوع، اندازه، احتمال وقوع و پیامد، ارزیابی، درجه‌بندی و اندازه‌گیری شوند.

۷) تهدیدات درون‌زا

شرایط مواجهه با تهدیدات درون‌زا در مراکز زیرساختی متناسب با سطح اهمیت آنها باید به نحوی باشد که:

الزام ۱ ـ در مراکز زیرساختی حیاتی، سطح صیانت در برابر عامل تهدید درون‌زا با سطح اعتماد صفر، دانش کاملاً محدود شده و دسترسی بسته، میزان در معرض عامل تهدید بودن به صورت حذف کامل جذابیت، سطح قابل قبول پیامد اعمال تهدید به صورت بدون اختلال و سازوکار محافظتی به صورت کاملاً آزموده شده با لایه‌بندی کامل حفاظتی می‌باشد.

الزام ۲ ـ در مراکز زیرساختی حساس، سطح صیانت در برابر عامل تهدید درون‌زا با سطح اعتماد صفر، دانش محدود شده و دسترسی کنترل شده، میزان در معرض عامل تهدید بودن به صورت حذف جذابیت بدون تأثیر در عملکرد، سطح قابل قبول پیامد اعمال تهدید به صورت بدون اختلال و سازوکار محافظتی به صورت آزموده شده بر پایه اولویت‌بندی با لایه‌بندی کامل حفاظتی می‌باشد.

الزام ۳ ـ در مراکز زیرساختی مهم، سطح صیانت در برابر عامل تهدید درون‌زا با سطح اعتماد، دانش و دسترسی کنترل شده، میزان در معرض عامل تهدید بودن به صورت حذف جذابیت با در نظر گرفتن سطح عملکرد، سطح قابل قبول پیامد اعمال تهدید به صورت اختلال در حد قابل تعمیر و بازیابی و سازوکار محافظتی مبتنی بر الگوی تأمین می‌باشد.

الزام ۴ ـ در مراکز زیرساختی قابل حفاظت، سطح صیانت در برابر عامل تهدید درون‌زا با سطح اعتماد، دانش و دسترسی کنترل شده، میزان در معرض عامل تهدید بودن به صورت بهینه‌سازی جذابیت، سطح قابل قبول پیامد اعمال تهدید به صورت اختلال در حد قابل تعمیر و بازیابی و سازوکار محافظتی مبتنی بر الگوی تأمین می‌باشد.

۸) ارتقای آمادگی

بر اساس سطح‌بندی مراکز و سطح پیامد متصور به ازای تهدیدات مرتبط، سطح و میزان آمادگی زیرساختی در آنها به شرح ذیل می‌باشد:

الزام ۱ ـ مراکز زیرساختی حیاتی از سطح آمادگی کامل با قابلیت پاسخ سریع و فوری به حادثه/تهدید و آمادگی دائمی ۷*۲۴ فعّالیت‌های اصلی در ارائه خدمات زیرساختی برخوردار باشند.

الزام ۲ ـ مراکز زیرساختی حساس از سطح آمادگی کامل با قابلیت پاسخ سریع و فوری به حادثه/تهدید و آمادگی دائمی ۷*۲۴ فعّالیت‌های اصلی در ارائه خدمات زیرساختی برخوردار باشند.

الزام ۳ ـ مراکز زیرساختی مهم از سطح آمادگی هوشیارانه با قابلیت آمادگی برای پاسخ حادثه/تهدید و آمادگی نوبه‌ای ۷*۱۶ فعّالیت‌های اصلی در ارائه خدمات زیرساختی برخوردار باشند.

الزام ۴ ـ مراکز زیرساختی قابل حفاظت از سطح و قابلیت آمادگی عمومی برای پاسخ حادثه/تهدید و آمادگی نوبه‌ای ۷*۱۶ فعّالیت‌های اصلی در ارائه خدمات زیرساختی برخوردار باشند.

توضیح ـ منظور از آمادگی دائمی ۷*۲۴ آمادگی برای ارائه خدمات زیرساختی در طول هفته و به‌صورت ۲۴‌ساعته می‌باشد و منظور از آمادگی نوبه‌ای ۷*۱۶ آمادگی برای ارائه خدمات زیرساختی در طول ایام هفته و به‌صورت ۱۶ ساعته می‌باشد.

۹ ) تداوم کارکرد

متناسب با سطح اهمیت مراکز زیرساختی ضروریست میزان تداوم کارکرد و پایداری خدمات در آنها به شرح ذیل تأمین و تضمین گردد:

توضیح ـ منظور از تداوم کارکرد برای ارائه خدمات، حفظ عملکرد مرکز در حین بروز تهدید/حادثه می‌باشد.

۱۰) تاب‌آوری

سطح تاب‌آوری در مراکز زیرساختی متناسب با ظرفیت مورد انتظار در هریک از آنها باید به نحوی باشد که:

الزام ۱ ـ در مراکز زیرساختی حیاتی با تأکید بر ظرفیت جذب حداکثری تنش، ظرفیت تطبیق‌پذیری و جایگزینی کامل، عدم اثرپذیری کلیه خدمات مرکز و برگشت‌پذیری اضطراری، سطح تاب‌آوری درجه‌۱ تأمین گردد.

الزام ۲ ـ در مراکز زیرساختی حساس با تأکید بر ظرفیت جذب متعادل تنش، ظرفیت تطبیق‌پذیری و جایگزینی بالا، عدم اثرپذیری کلیه خدمات مرکز و برگشت‌پذیری اضطراری، سطح تاب‌آوری درجه ۲ تأمین گردد.

الزام ۳ ـ در مراکز زیرساختی مهم با تأکید بر ظرفیت جذب محدود تنش، ظرفیت تطبیق‌پذیری و جایگزینی بهینه، عدم اثرپذیری و ظرفیت برگشت‌پذیری با هدف برگشت سریع خدمات ضروری مرکز، سطح تاب‌آوری درجه ۳ تأمین گردد.

الزام ۴ ـ در مراکز زیرساختی قابل حفاظت با تأکید بر ظرفیت جذب حداقلی تنش، ظرفیت تطبیق‌پذیری و جایگزینی محدود، ظرفیت برگشت‌پذیری با هدف برگشت سریع خدمات ضروری مرکز، سطح تاب‌آوری درجه ۴ تأمین گردد.

۱۱) مصونیت

سطح مورد انتظار از مصون‌سازی در مراکز زیرساختی پس از پیاده‌سازی الزامات فوق باید به نحوی باشد که:

الزام ۱ ـ مراکز زیرساختی حیاتی با تأکید بر تاب‌آوری، آسیب‌ناپذیری و تداوم کارکرد در ارائه خدمات کلیدی به سطح ۱۰۰ درصدی از مصونیت برسند.

الزام ۲ ـ مراکز زیرساختی حساس با تأکید بر استحکام، حداقل آسیب‌پذیری ممکن و تداوم کارکرد در ارائه خدمات کلیدی به سطح ۷۰ درصدی از مصونیت برسند.

الزام ۳ ـ مراکز زیرساختی مهم با تأکید بر امنیت، حداقل آسیب‌پذیری قابل قبول و تداوم کارکرد در ارائه خدمات ضروری به سطح ۵۰ درصدی از مصونیت برسند.

الزام ۴ ـ مراکز زیرساختی قابل حفاظت با تأکید بر ایمنی، حداقل آسیب‌پذیری قابل قبول و تداوم کارکرد در ارائه خدمات لازم به سطح ۳۰ درصدی از مصونیت برسند.

[این عبارات معادل درجه‌های مختلف مصون‌سازی و متناسب با سطح پایداری مورد انتظار از آن در مراکز زیرساختی می‌باشد.]

[میزان حداقل آسیب‌پذیری مبتنی بر اصل هزینه ـ فایده استخراج می‌شود.]

تذکر ـ تعیین میزان بهینه پیاده‌سازی الزاماتی که در کلیه جداول فوق به‌عنوان هدف و معیار تعیین شده است با رعایت ملاحظات مهندسی ارزش به دست می‌آید. اگر مبتنی بر شاخص‌های مهندسی ارزش (هزینه ـ فایده) و سطح تهدید اجرای این الزامات میسر نشود، ضرورت دارد طرح توجیهی میزان دقیق رعایت الزامات در مراکز زیرساختی توسط مشاور طرح تهیه و به تأیید سازمان برسد.

ماده ۱۰ ـ اقدامات مشترک

دستگاه‌های اجرایی دارای مراکز زیرساختی با اهمّیت در کشور موظّفند:

۱) شورای داخلی حفاظت از زیرساخت را با مسئولیت رئیس کمیته پدافند غیرعامل دستگاه با مشارکت واحدهای حراست و بسیج دستگاه تشکیل داده و گزارش‌های مربوطه را به دبیرخانه شورای هماهنگی حفاظت از زیرساخت مستقر در معاونت طرح‌ریزی و نظارت فنی سازمان ارسال نمایند.

۲ ) متناسب با درجه اهمّیت مراکز زیرساختی خود و سطح ریسک آن، علاوه‌بر اولویت‌بندی اقدامات مصون‌سازی مبتنی بر الزامات این نظام، برنامه‌های حفاظت از زیرساخت مستخرجه از آن را نیز به صورت سالانه و بلندمدت تهیه و به سازمان ارائه نماید.

۳ ) به منظور حصول اطمینان از اثربخشی اقدامات حفاظت از زیرساخت، با سازمان‌دهی تیم‌های عملیاتی در قالب ممیزی‌های داخلی، نظارت لازم را بر پیاده‌سازی و اجرای الزامات این نظام، اعمال نمایند.

۴) دستورالعمل‌های اجرایی موردنیاز حوزه خود را در چارچوب این سند و در قالب برنامه بخشی حفاظت از زیرساخت دستگاه تهیه و پس از تصویب سازمان، اجرا نمایند.

۵) در صورت وقوع تهدید یا حادثه با هماهنگی مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت، در قالب اطلاع‌رسانی، اعلام وضعیت، اجرای فرمان و انجام هماهنگی نسبت به مدیریت صحنه بحران‌ها اقدام نمایند.

۶ ) درس‌آموخته‌های مربوط به حوادث و تهدیدات زیرساختی حوزه خود را مستندسازی و به مرکز مدیریت و هماهنگی عملیاتی زیرساخت گزارش نمایند تا در انتقال به سایر دستگاه‌ها و به‌روزرسانی دستورالعمل‌ها و الزامات مورد استفاده قرار گیرد.

۷ ) تجارب حاصل از تهدیدات زیرساختی در سایر دستگاه‌های اجرایی و زیرساخت‌های اصلی را دریافت و نسبت به برگزاری جلسات آموزشی و توجیهی، در دستگاه خود اقدام نمایند.

۸) کمیته تدوین و تنظیم مقررات حفاظت از زیرساخت را با مسئولیت معاون فنی یا مدیرکل پدافند غیرعامل دستگاه تشکیل داده و موضوعات فنی موردنیاز دستگاه که قابلیت تبدیل شدن به مقرّرات و ضوابط فنّی حفاظت از زیرساخت‌ دارند را جهت بررسی به مرکز تدوین و تنظیم مقرّرات حفاظت از زیرساخت ارائه کنند.

۹ ) برابر نظام آمادگی و رزمایش دستگاه‌های اجرایی در برابر تهدیدات، مصوبه شماره ۲۰۸۸ کمیته دائمی و با هماهنگی سازمان نسبت به برگزاری رزمایش‌های تخصصی حفاظت از زیرساخت در ابعاد مأموریتی خود اقدام نمایند.

۱۰) چنانچه استاندارد پدافند غیرعامل در هریک از موضوعات اصلی حفاظت از زیرساخت تولید گردید نسبت به اجرا و رعایت آن در هریک از مراکز زیرساختی خود اقدام کنند.

۱۱) به صورت فصلی و نوبه‌ای اقدامات انجام‌شده در قالب این نظام را به سازمان گزارش کنند.

۱۲) نسبت به آموزش، توجیه و توانمندسازی مدیران، کارشناسان و کارکنان زیرمجموعه خود اقدام نمایند.

ماده ۱۱ ـ با توجه به تغییرات عناصر محیطی مانند تهدیدات، فناوری‌های به‌کارگیری شده در زیرساخت‌ها و سایر ملاحظات فنی و مهندسی، برای اجرای بهتر و روزآمدسازی الزامات فنّی تخصصی حفاظت از زیرساخت‌، دستگاه‌های اجرایی می‌توانند نقطه‌نظرات پیشنهادی و اصلاحی خود را پیرامون این نظام به سازمان اعلام نمایند؛ سازمان با بررسی نظرات دستگاه‌های اجرایی، در صورت نیاز و بعد از ۶ ماه، نظام را بازنگری و اصلاح می‌کند.

ماده ۱۲ ـ وفق تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان، مستنکفین از اجرای الزامات و ضوابط این سند در مراکز و دستگاه‌های اجرایی مشمول، علاوه‌بر جبران خسارات واردشده، به مجازات موضوع ماده (۵۷۶) کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌های بازدارنده) مصوب ۱۳۷۵/۳/۰۲ محکوم می‌شوند و چنانچه خسارتی وارد نشده باشد برابر قانون رسیدگی به تخلفات اداری مصوب ۱۳۷۲/۰۹/۰۷ با مستنکف رفتار خواهد شد.

ماده ۱۳ ـ سازمان بر حسن اجرای این نظام‌، نظارت کرده و اجرای آن را سالانه به کمیته‌ی دائمی گزارش کند.

ماده ۱۴ ـ این تصویب‌نامه در چهارده ماده و نه تبصره در هفتاد‌وهفتمین جلسه کمیته‌ی دائمی به ‌تاریخ بیست ‌و هشتم شهریورماه سال یکهزار و چهارصد و دو هجری شمسی به تصویب رسید.

نظـام فنـی و تخصصـی حفـاظت از زیرسـاخت‌های کشـور مشتمل بر چهارده ماده و نه تبصره که در تاریخ ۱۴۰۲/۰۶/۲۸ در هفتاد‌وهفتمین جلسه کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور به تصویب رسید، به استناد تبصره ۱ قانون تشکیل سازمان پدافند غیرعامل کشور و ماده ۸ اساسنامه سازمان پدافند غیرعامل کشور مصوّب مقام معظّم رهبری (مدظله‌العالی) جهت اجرا ابلاغ می‌گردد.

رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و کارگروه (کمیته) دائمی پدافند غیرعامل کشور

سرلشکر پاسدار محمٌد باقری

نوشتهٔ بعدی

طرح ها و لوایح دهه سوم آذر ۱۴۰۲

نوشتهٔ پیشین

آرای وحدت رویه دهه سوم آذر ۱۴۰۲